Dyskusje wokół metodologicznego statusu teorii poznania w filozofii podmiotu

• Autorzy: Andrzej Sołtys

Warianty tytułu

Discussions about the Methodological Status of the Theory of Knowledge in the Philosophy of the Subject

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule bada się zagadnienie statusu metodologicznego teorii poznania. Na przestrzeni wieków status ten ulegał ciągłej modyfikacji w kierunku przyznawania teorii poznania w filozofii coraz większego znaczenia aż do wysunięcia jej na pierwsze miejsce wśród dyscyplin filozoficznych. Stosując metodę analizy historycznej, zwanej w filozofii klasycznej metodą historyzmu, autor wskazuje na trudności związane z traktowaniem teorii poznania jako filozofii pierwszej. Wychodząc od analizy powiązań problematyki teoriopoznawczej z dyscyplinami filozofii klasycznej, pokazuje drogę rozwoju filozoficznej refleksji, na której doszło do wysunięcia teorii poznania na pierwsze miejsce wśród dyscyplin filozoficznych oraz negatywne konsekwencje takiego statusu teorii poznania dla uprawiania filozofii. Najważniejszą z nich jest zerwanie związku filozofii z realnie istniejącą rzeczywistością i zamknięcie filozoficznego poznania w polu ludzkiej świadomości. W gruncie rzeczy poznanie zostało zastąpione refleksją nad własnymi aktami poznawczymi. W ten sposób filozofia pozbawiła poznający (myślący) podmiot możliwości kontroli swoich procesów poznawczych poprzez odwoływanie się do realnego bytu. Według tomistów egzystencjalnych sposobem na poradzenie sobie ze wspomnianymi trudnościami jest wypracowanie innego niż w filozofii podmiotu statusu metodologicznego teorii poznania. Otóż teoria poznania powinna być dyscypliną, która źródłowo opisuje poznanie i czyni z niego przedmiot filozoficznego wyjaśnienia. Wtedy jednak teoria poznania nie może być filozofią pierwszą, jej punktem wyjścia nie może być wówczas analiza świadomości. Teoria poznania, badając poznanie, jest wtedy dyscypliną przedmiotową strukturalnie powiązaną z metafizyką. (abstrakt oryginalny)

EN

In this article the author examines the question of the status of the methodological theory of knowledge in the mainstream of classical philosophy and in modern the philosophy of the subject. Over the centuries, the status methodological of the theory of knowledge evolves. Theory of knowledge is becoming increasingly important. In the end ranks first among the philosophical disciplines, this takes place in the modern philosophy of the subject. He points to the difficulties associated with the perception of epistemology as first philosophy. The author shows the way in which the theory of knowledge has become the philosophy of the first and the negative consequences of this status of epistemology for practicing the philosophy. The most important among the many negative consequences of is that philosophy has lost its relationship with the real world. In this way, she closed her knowledge in box of human consciousness. In result knowledge has been replaced by reflection on our own cognitive acts. Thinking human subject has lost the ability to control their cognitive processes by recourse to of real being. According to the Thomistic existential negative consequences can be removed by changing the status of methodological theory of knowledge. The starting point the theory of knowledge is to describe fact of knowledge. The aim of the theory of knowledge is a philosophical explanation of this fact. Then the theory of knowledge is metaphysics detailed. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia; Epistemologia; Metafizyka

EN

Philosophy; Epistemology; Metaphysics

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2013
• Tom: 18 (XVIII)
• Numer: nr 20 (2)
• Strony: 161--171

Twórcy

autor

Andrzej Sołtys

• Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza

Bibliografia

• Adamczyk S., Krytyka ludzkiego poznania, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1962.
• Chudy W., Rozwój filozofowania a "pułapka refleksji", Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
• Descartes R., Medytacje o filozofii pierwszej, przeł. J. Hartman, Zielona Sowa, Kraków 2006.
• Descartes R., Rozprawa o metodzie, przeł. T. Żeleński-Boy, Wydawnictwo Marek Derewecki, Kęty 2009.
• Filozofia, podstawowe pytania, red. E. Martens i H. Schnadelbach, przeł. K. Krzemieniowa, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
• Ingarden R., Spór o istnienie świata, t. 1-2, PWN, Warszawa 1960-1961.
• Kalinowski J., O istocie i jedności filozofii, "Roczniki Filozoficzne" 6/1 (1958), s. 5-17.
• Kamiński S., Dziedziny teorii bytu, [w:] Studia z filozofii Boga, red. B. Bejze, t. 3, Warszawa 1977, s. 78-100.
• Kamiński S., Teoria bytu a inne dyscypliny filozoficzne, "Roczniki Filozoficzne" 25/1 (1975), s. 5-18.
• Kant I., Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, t. 1-2, PWN, Warszawa 1986.
• Krąpiec M.A., Epistemologia, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk i in., t. 3, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2002, s. 193-200.
• Krąpiec M.A., O filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2008.
• Krąpiec M.A., Poznanie istniejących rzeczy, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk i in., t. 8, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2007, s. 396-404.
• Mansion A., Philosophie première, philosophie seconde et métaphysique chez Aristote, "Revue Philosophique de Louvain" 1958/56, s. 165-221.
• Maryniarczyk A., Przełom w dziejach polskiej filozofii, "Człowiek w Kulturze" 2007/19, s. 73-97.
• Maryniarczyk A., Tomizm, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk i in., t. 9, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2008, s. 503-508.
• Paź B., Naczelna zasada racjonalizmu, Aureus, Kraków 2007.
• Reinhold E., Theorie des Menslichen Erkenntnisvermögens und Metaphysik, I-II, Gotha 1832-1835.
• Stępień A.B., Wstęp do filozofii, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2007.
• Suárez F., Disputationes metaphysicae, Bd. 2, Hildesheim 1998.
• Szulakiewicz M., Transcendentalizm Kanta a myśl współczesna, [w:] Immanuel Kant i świat współczesny, red. K. Śnieżyński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 2004.
• Św. Tomasz z Akwinu, Summa contra gentiles, t. 2, Casa Editrice Marietti, Roma-Torino 1946.
• Wciórka L., Teoria poznania, Papieski Wydział Teologiczny Redakcja Wydawnictw, Poznań 1996.
• Woleński J., Epistemologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.