Determinanty umieralności w świetle teorii i badań empirycznych

• Autorzy: Marek Okólski , Alicja Maksimowicz , Beata Pułaska-Turyna , Katarzyna Kocot
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Opracowanie niniejsze ma na celu zaprezentowania stanu badań demograficznych nad umieralnością. Znaczne i trwałe obniżenie się natężenia zgonów i wydłużenie się przeciętnego trwania życia ludzkiego na całym globie należą, bez wątpienia, do najważniejszych procesów ludnościowych doby współczesnej. Przemiany w sferze umieralności na ogół inicjowały przejście demograficzne i były często bodźcem innych zmian ludnościowych. Jednak wiedza o nich jest stosunkowo uboga. Do tej pory demografowie poświęcali niedostateczną uwagę przyczynom spadku umieralności i źródłom zróżnicowania tego zjawiska. Stąd teorie umieralności są słabo zaawansowane, a w konsekwencji badania empiryczne nie przebiegają w sposób należycie skoordynowany i wyraźnie ukierunkowany. Nie podjęto dotychczas próby systematyzacji wyników analiz poświęconych temu zagadnieniu. Pomysł niniejszego opracowania powstał w trakcie pracy naszej nad monografią poświęconą teorii przejścia demograficznego i wynikł potrzeby podjęcia stosunkowo zaniedbanego w kontekście teorii przejścia - zagadnienia uwarunkowań umieralności. Inspiracja do podjęcia go były również nasze badania nad przyczynami nieoczekiwanego wzrostu umieralności wielu grup ludności Polski /oraz innych krajów Europy Wschodniej/, który Występuje od połowy lat sześ6dzieslątych. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Badania empiryczne; Umieralność; Ekologia; Skażenie środowiska naturalnego; Bezpieczeństwo żywnościowe; Ocena procesu transformacji

EN

Empirical researches; Mortality; Ecology; Pollution; Food security; Evaluation of the transformation process

• Czasopismo: Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Planowania i Statystyki
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 308
• Strony: 254

Twórcy

autor

Marek Okólski

autor

Alicja Maksimowicz

autor

Beata Pułaska-Turyna

autor

Katarzyna Kocot

Bibliografia

• Adamczuk L., Badania budżetu czasu ludności wiejskiej, "Wieś Współczesne", nr 6, 1978.
• Akoliński S.: Skutki nadużywania alkoholu. "Patologia Społeczna a Zapobieganie", nr 1 1975.
• Aleksandrowicz J. , Mikotoksyny i ich rola w onkogenezie ze szczególny uwzględnieniem chorób krwi. "Polski Tygodnik Lekarski", nr 25 i 29, 1970.
• Aleksandrowicz J., Metale życia a ochrona środowiska człowieka. PWN, Warszawa 1973.
• Aleksandrowicz J., Biosfera a zdrowie społeczne PAN, Wrocław 1978
• Aleksandrowicz J., Sumienie ekologiczne. "Wiedza Powszechna", Warszawa 1979.
• Aleksandrowicz J., Gumowska I., Kuchnia i medycyna. Wyd. "Watra", Warszawa 1983.
• Aleksandrowicz J. i inni: Badania nad zależnością między aktywnością słoneczną a występowaniem białaczek. "Polski Tygodni Lekarski", nr 24, 1969.
• Aleksandrowicz J., Skotnicki A.B., Leukemia ecology, ecological prophylaxis of lsukemia. Foreign Scientific Publications Department of the Hational Cancer for Scientific Technical and Economic Information, Warzsawa 1982.
• Aleksandrowicz J., Waszczenko P., Środowisko w perspektywie medycznej, humanizm ekologiczny szansą przetrwania. Konferencja Naukowa nt. Człowiek-Środowisko-Zdrowie, Jabłonna 14-15 kwiecień 1984.
• Aleksandrowicz P.t Poza nami. "Przegląd Tygodniowy", nr 12, 1988.
• Andrzejewski R., Środowisko -przyroda - człowiek. W: Położenie klasy robotniczej w Polsce. Zagrożenia ekologicznej. Pod red. P. Wójcik, t. 5, Akademia Nauk Społecznych, Warszawa 1985.
• Barański S., Czerski P.: Biological effects of microwaves. Wyd. Dowen, Hutchinson, Boss Inc, Stroudsburg, Pensylwania, 1976
• Beghin I., Vanderveken M.: Lea programmes nutritionnels. W: La lute contre la mort. Pod red.. J. Vallin i A. Lopez, PUF, Paryż 1985
• Bendix B., Industrialisation, modernization and developnent. w: Kodera sociology. Pod red. P.Vorslsy , Penguin, Harmondsworth 1982
• Benjamin B. , Social and economic factors affecting aort ality. Bouton, Haga-Paryt, 1965
• Benjamin B., Social, economic and cultural factors affecting mortality. W:World Views of Population Problems, Pod red. E.Ssabady, Akademia dado, Budapeszt, 1968.
• Benjamin B., Smoking and mortality. W: Biological and social aspects of mortality and the length of life. Pod red. S.H.Preston, Ordina Editions, Liegfe 1982.
• Benjamin B., Brett O., Smoking habits of men employed in industry and mortality. "British Medical Journal", nr 3, 1968.
• Bertalanffy von L., Ogólna teoria systemów. PWN, Warszawa 1984.
• Bielewicz A., Moskalewicz J.: Historia społeczno-kulturowa alkoholu. W: Alkohol oraz związane 1 nim problemy społeczne i zdrowotne. Pod red. J.Wald, PWN, Warszawa 1966.
• Biraben J.H. , Morbidity and the major processes culminating in death. V: Biological and social aspects of mortality and the length of lifs. pod red. S.H.Preston, Ordina Bditions, Lilga 1983
• Blanc H., Les effete long termes des programmes d'intervention contre le tabaisme application de Prance. Vt la lutte contro la mort. pod red. J.Vaillin i A. Lopes, PUF, Paryż 1985.
• Boorse C.: Health as theoretical eonospt. "Philosophy of Science", 1977.
• Borkowski T.: Nalkomania. W: Czym się dzisiaj trujemy? PAN, Kraków 1986
• Brandys J., Szkodliwe czynniki chemiczne w 4rodowisku naturalnym. W: Czym się dzisiaj trujemy? PAN, Kraków 1986.
• Breslow L. A qiantitative aproach to the World Health Organisation definition of health: physical, mental and social well-being. "International Journal of Epidemiology", t. 1, nr 4, 1972
• Breslow L., Les emm des malaiHns cardiovasculaires.W: La lutte centre la mort. Pod red.J.Tallin i A.Lopez, PUF, Paryż 1985
• Brzeziński J., Kopczyński J.., Zdrowia Polaków, ochrona zdrowia, opieka zdrowotna. W: O nowoczesny kształt Polski. Dylematy rozwoju na progu XXI wieku. Raport prognostyczny.Komitet Prognozowania Rozwoju Kraju "Polaka 2000", PAN, Ossolineum, Wrocław, 1909
• Buechley R. W., Drake R., Breslow L. : Relationship of amount of cigarette smoking to coronary heart disease and mortality rates in men, "Circulation", nr 18, 1958
• Burch P.R.J., Radiaton carcicogenesis: A new hypothesis. "Nature", nr 185, 1960
• Caldwell J.C., The role of mortality decline in theories of social and demographic transition« W: Consequences of mortality trends and differentials. Nowy Jork, 1986.
• Calves A. Blanchet H. : Disability trends in the United States, 1966-1976. Analysis of reported causes. "American Journal of Public Health", t.71, nr 5, maj 1981
• Cambien F., Ducimetierc P. Hichard J., Total serum cholesterol and cancer mortality in a middle aged male population. "American Journal of Epidemiology", nr 3, 1980
• Cancer facts and smoking. American Cancer Society. Nowy Jork, 1981
• Cancer, stress and death. Pod red.J. Taché i inni. Haven Press, Nowy Jork, 1978
• Charzewska I. i in. Poziom czynnika ryzyka i jego regionalne zróżnicowanie w populacji objętej programem prewencji choroby wieńcowej. "Przegląd Lekarski", nr 36, 1979
• Charzewska J. : Społeczne uwarunkowania nadwagi i otyłości u mężczyzn zawodowo czynnych z Warszawy. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 1985.
• Chemiczne zagrożenie środowiska w Polsce. Raport ekspertyza. Pod red. L.Pawłowski i Z. Kozak. Politechnika Lubelska, Lublin, 1984
• Chemiczne zagrożenie środowiska w Polsce. Pod red. L.Pawłowski i Z.Kozak. Politechnika Lubelska, Lublin 1988.
• Chesnai8 J.-C., L'efficacité de la prévention des morts violentes. W: La lutte contre la mort.Pod red. J.Vallin i A.Lopez. PUF, Paryż, 1985
• Chiang C.L., Cohen R.: How to measure health? A stochastic model for an index of health. "International Journal of Epidemiology", t. 2, nr 1, 1973.
• Cholewka -Cabaj K. : Przestrzenna analiza umieralności z powodu nowotworów złośliwych sutka i płuc wśród mieszkańców Krakowa. "Nowotwory", nr 1, 1977.
• Christie O., Keele K., Risk of smoking and hypertension in an Australian community, a cohort study. "International Journal of Epidemiology, nr 3. 1984.
• Chrząstek-Spruch H. : Stan biologiczny populacji w związku z procesami urbanizacji i uprzemysłowienia mierniki pozytywne i negatywne. W: Ekologia populacji ludzkich. Pod red. N. Wolański, FAR, Ossolineum, Wrocław, 1982.
• Ciąża i środowisko. Rozwój płodu i przebieg ciąży w warunkach cywilizacyjnych zagrożeń środowiskowych. Materiały Sympozjum Naukowego zorganizowanego w XXV-lecie Instytutu Kątki i Dziecka,Jachranka 3.1 5 - 2 .6 .1984 pod red. K.Trossyński i B.Chasan. Klinika Położnictwa i. Ginekologii Instytutu Kątki i Dziecka, Warszawa 1985.
• Clark C. : Population growth and land use. Wyd. Macmillan, Londyn, 1967.
• Clarke R.D. : A bio-actuarial approach to forecasting rates of mortality. Proceedings of the Centenary Assembly of the Institute of Actuaries, t. 2, 1950.
• Commoner B., Zamykający się krąg. PWE, Warszawa 1974.
• Conti S., Farchi S., Menotti A.: Coronary risk factors and excess mortality from all causete and specific causes. "International Journal of Epidemiology", nr 3. 1984.
• Cooper S., Stamler J., Oyer A., Gardside S.: The decline in mortality from coronary heart disease, USA 1968-1975. "Journal of Chronic Diseases", nr 31, 1978.
• Court-Brown W.N. i inni: Geographical variation in leukemia mortality in relation to background radiation and other factors. "British Medical Journal", nr 1, 1950.
• Czarkowski K.P., Duch D., Firkowska-Manklewicz A., Titkow A.,Tulli B.: Ideologia -Polityka -Zdrowie. Referat na VTI Zjazd Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Wrocław, 18-21 września 1986 /maszynopis powielony/.
• Dawidowicz A. : Przemiany materii i jej zaburzenia. PZWL, Warszawa 1968.
• Dawler T.R. : Summary of recent literature regarding cigarette smoking and coronary heart disease. "Circulation", nr 21, 1960.
• Desplanques G.: La mortalité selon le milieu social en France. W: Socio-economic differential mortality in industrialized sociétés. UW Population Division, Nowy Jork, WHO /Genewa/, CICBED /Paryż/, t. 3. 1984
• The determinants and consequences of population trends. UNP, Nowy Jork, 1973.
• Detrie J.P., La pollution utmosferiqua, Dumod, Paryż, 1969
• Dubos R., Determinants of health and disease. V: Culture, disease and healing. Pod rod. D. Landy. Wyd. Iwillin, Wowy Jork 1977
• Dubos R., Man adapting. Yale University Press, New Haven 1980
• Dsiduszko T., Stupczyńska E., Zastosowania rejestru psychiatrycznego w Poznaniu do badań epidemiologicznych i operacyjnych. "Psychologia Polaka", nr 9, 1975
• Eckholm E.P.: Człowiek i środowisko. Ekologiczne przesłanki dobrobytu zdrowia. PWE, Warszawa 1980.
• Ekologizm w ochronie zdrowia. Koala ja Ochrony Zdrowia Społecznego PAH. Oddział w Krakowie, Ossolineum, Wrocław 1969
• Endler Z., Polakowski B. , Ochrona środowiska. Wyd. ART, Olsztyn 1985
• Enterline P. i inni: Mortality in relation to occupational exposure in the asbestos industry. "Journal of Occupational Madicine", nr 14, 1972
• Fox B.H., The pasychosocial epideaiology of cancer. W: Cancer, the behavioral dimensions. Pod red. J.M. Cullen i inni. Raven Press.NY 1976.
• Fries J.P.: Aging, natural death and the coapraasioa of mortality. "The Few England Journal of Medicine", nr 3. 1960
• Fries J.P., The compression of morbidity. Milbank Memorial Fuad Quarterly", nr 3, 1983.
• Fries J.P., Crapo L.M.: Vitality and aging. W..H. Preecan, San Franciaco 1981.
• Gifford R.: Hypertension 1975, "Drug Therapy", nr 5, 1975
• Gillon R. , On sickness and on health. "Britiah Medical Journal", t. 292, I II, 1986.
• Goldman L., Cook E.P. , The decline in ischemic heart disease mortality rates, aa analysis of the comparative effects of meilcal intervent ions and changes in life style. "Annals of Internal Medicine", nr 6, 1984.
• Gordon B.: Health, sickness and society« theoretical concepts in social and preventive medicine. University of Queensland Press, St. Lucia, 1976.
• Griffith G.T.: Population problems of the age of Malthus. Wyd. Frank Gass, Londyn 1967
• Gumińska M. : Forum dyskusyjne. "Studia Demograficzne", nr 3, 1989
• Gwatkin D.R. : Indications of change in developing countries mortality. "Population and Development Review", nr 4, 1980.
• Hansluwka H.E.: Measuring the health status of a population: current state of the art. "Population Bulletin of the United Rations", nr 23- 24, 1987.
• Hardes G.R., Dobson A.J., Lloyd D.H., Leeder S.R. : Coronary heart disease mortality trends and related factors in Australia. "Cardiology", nr 1-2, 1985.
• Hatton F. i inni, La lutte contre la mortalité cancéreuse. W: La lutte contre la mort. Pod red. J.Vallin i A .Lopez, HTF, Paryż, 1985.
• Hauser J.: Mortality and social change - a new approach. W: international Population Conference. IUSSP, t. 4, Florencja 1985.
• Heidelberger Ch.: Chemical carcinogenesis. "Annual Review of Biochemistry", nr 44, 1975
• Heins F., Liebscher W.: Socio-economic differences in mortality by selected causes of death. W: Socio-economic differential mortality in industrialized societes. UN Population Division /Nowy Jork/, WHO /Genewa/CICEED /Paryż/, t. 4f 1984.
• Hinds M.W. i inni, Assiociation between cancer incidence and alcohol, cigarette consumption among five ethnic group in Hawaii. "British Journal of Cancer", nr 41, 1981.
• Hunt S., Me Ewan J.: The development of a subjective health indicator. "Sociology of Health and Illness", t. 2, nr 3, 1980.
• Ignar-Golimowska B.. Roszkowska H.: Boczne skrzywienie kręgosłupa u uczniów czternastoletnich, a niektóre czynniki środowiska pozaszkolnego. "Rocznik PZH", nr 2, 1988.
• Indulski J. i inni; Narażenia zawodowe w przemyśle polskim ze szczególnym uwzględnieniem zakładów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W: Narażenia zawodowe w przemyśle i problem nadumieralności mężczyzn. Pod red. P. Wójcik. Seria: "Robotnicy Polscy". Raporty z badań, ANS, z. 2, Warszawa 1987.
• Janicki K.: Środowiskowe uwarunkowania białaczek u ludzi. Ossolineum, Wrocław, 1974.
• Janicki K.: Pestycydy - Gleba - Człowiek."Wiedza Powszechna", Warszawa, 1976.
• Januszewicz W.: Nadciśnienie tętnicze. W: Choroby cywilizacyjne, wybrane problemy. Pod red. W. Ku rył o wici i J. Kopczyński, Ossolineum, Wrocław 1986.
• Jarosz M.: Samozniszczenie. Samobójstwo, alkoholizm, narkomania. Ossolineum , Wrocław 1979.
• Jędrychowski W., Badania epidemiologiczne nad wpływem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego na zdrowie ludzi. "Ochrona Powietrza", nr 6, 1974.
• Jędrychowski W,: Środowiskowe uwarunkowania stanu zdrowia. W: Ekologia populacji ludzkich. Pod red. N.Wolański. Ossolineum, Wrocław, 1982.
• Jędrychowski W., Ocena epidemiologiczna zagrożenia chorobami nowotworowymi w zależności od skażenia środowiska. "Polia Medica Cracoviensia", nr 4, 1982/1983.
• Jędrychowski W.: Nieswoiste choroby układu oddechowego jako-zagadnienie społeczne. Wt Choroby cywilizacyjne, wybrany problemy. Pod red. W.Kuryłowicz i J.Kopozyńaki, Ossolineum, Wrocław 1986.
• Jurczak H.E.: Choroby cywilizacyjne. PWN, Warszawa 1976.
• Kaczyńska E., Piesowioz K.: Wykłady c powszechnej historii gospodarczej od schyłku średniowiecza do I wojny światowej. Wiedza Powszechna , Warszawa 1977.
• Kamiński B., Okólski M. i dranice modelowania globalnego, PWN, Warszawa 1982.
• Karłowski K., Kłosiński J., Oliwa O. i inni: Występowanie azotanów i azotynów w żywności. Cz..II, Warzywa i ziemniaki. "Rocznik PHZ", nr 4., 1988.
• Keys A., Menotti A., Karvonen M.J. i inni: The diet and 15-years death rate in the seven countries study. "American Journal of Epidemiology", nr 6, 1986.
• Kirschner H.i Prognoza warunków zdrowotnych ze szczególnym uwzględnieniem żywienia. W: Perspektywy zdrowotne Polski. Komitet Prognozowania Rozwoju Kraju "Polska 2000", PAN, nr 2, Ossolineum, Wrocław, 1987.
• Klimek R., Rak, przyczyna, uwarunkowania, samoobrona. PWN, Warszawa, 1985.
• Klonowicz S.: Żyć można dłużej. Ewolucją przeciętnego trwania życia a postęp społeczno-gospodarczy i naukowy. "Książka i Wiedza", Warszawa 1977.
• Kopczyński J.: Teraźniejszość i przyszłość chorób cywilizacyjnych. W: Choroby cywilizacyjne, wybrane problemy. Pod red. W.Biryłowicz i J.Kopczyński, Ossolineum, Wrocław 1986.
• Kopczyński J.: Wpływ alkoholu na zdrowie somatyczne. W: Alkohol oraz związane z nim problemy społeczne i zdrowotne. Pod red. I.Wald, PWN, Warszawa 1986.
• Kopczyński J., Mróz E.: Sytuacja zdrowotna dziennikarzy warszawskich. Cz. III. Bola trybu życia. "Przegląd Epidemiologiczny", nr 33, 1979.
• Korczak C., Leowski J.: Problemy higieny i ochrony zdrowia. WSziP, Warszawa 1982.
• Korzusznik H., Praca w warunkach szkodliwych lub uciążliwych. Przyczynek do badań nad kształtowaniem czasu pracy w aglomeracji katowickiej. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1979.
• Kottow M., Definlng health. "Hedical Rypotheses", t. 6, nr 10, 1980.
• Kozłowski S., Gospodarka zasobami przyrody. Wczoraj -dziś - jutro. W: Gospodarka zasobami przyrody. Pod red. S.Kozłowski. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, PAW, "Studia" t. 85, PWE, Warszawa 1984.
• Kozłowski S., Ochrona środowiska. Referat na Konferencję Naukową nt. Człowiek - Środowisko - Zdrowie, Jabłonna 13-15 listopada 1984.
• Kozłowski S.: Regiony szczególnie zagrożone. W: Położenie klasy robotniczej w Polsce. Zagrożenie ekologiczne, Pod red. P.Wójcik, t. 5, Akademia Nauk Społecznych, Warszawa 1985.
• Kozłowski S.: Zagrożenia ekologiczne. W: Położenie klasy robotniczej w Polsce. Suplement. Pod red. P.Wójcik. Akademia Nauk Społecznych, Warszawa 1987.
• Kozłowski S.: Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju fizycznym człowieka. W: Czynniki rozwoju człowieka. Pod red. N.Wolański, PWN, Warszawa 1987.
• Krotkiewicz M.: Epidemiologia otyłości i problemu nadwagi jako potencjalnego zagrożenia stanu zdrowia. "Polski Tygodnik Lekarski" nr 49, 1984.
• Król W., Środowisko Krakowa a choroby układu sercowo-naczyniowego. "Folia Medica Cracoviensia", nr 3-4, 1982/1983
• Krzyżanowski M. : Subiektywna ocena stanu zdrowia i opinie o uciążliwości środowiska wśród mieszkańców Płocka. "Przegląd Epidemiologiczny" nr 3, 1984
• Krzyżanowski M., Wojtyniak B. : Związek umieralności dorosłych mieszkańców Krakowa z wybranymi czynnikami środowiska, "Przegląd Epidemiologiczny, nr 3-4, 1982.
• Kubica J., Bogusławski S.: Mechanizmy obronne w rozwoju ontogenetycznym człowieka i ich rola w kształtowaniu stosunków organizm - środowisko. W: Czynniki rozwoju człowieka« Pod red. W.Wolański9 PWN, Warszawa 1987
• Kucharski R. : Profilaktyka ekologiczna terenów przemysłowych w aspekcie zmniejszenia narażenia 'człowieka, "Wydawnictwa Geologiczne", Warszawa 1988
• Leclerc A. : Morbidité, mortalité et classe sociale. Revue bibliographique portant sur divers aspects de la patologie et discussion. "Revue d'Epidemiologie et de Santé Publique", nr 27, 1979
• Ledermann S., Alcool, alcoolisme, alcoolisation. Donnés scientifiques de caractère physiologique, économiques et social, INED-PUF, Paryż, 1956.
• Leibenstein H., Economic backwardness and economic growth. J. Wiley, Nowy Jork 1957
• Lenmaim G., : Praktyczna fizjologia pracy. PZWL, Warszawa 19 66
• Lévy Cl., : La mortalité par accident des enfants et des adolsscents. dans huit pays développés."Population" nr 2, 1980
• Lew A.: Some observations on mortality studies. "Journal of the Institute of Actuaries", nr 104, 1977
• Lew E.A., Garfinker L., Variations in mortality by weight among 750000 men and women. "Journal of Chronic Diseases", nr 8, 1979
• Lewiński T., Michałowski J., Choroby nowotworowe. PZWL, Warszawa 1988.
• Lijinsky W., Nitroamines and cancer. "Cancer Bulletin", nr 22, 1970
• Lisiewicz J.: Zdrowie człowieka a przemysł. Ossolineum, Wrocław 1988.
• Lisiewicz J., Moszczyński P., Rak a palenie tytoniu. Ossolineum, Wrocław 1984.
• Łukiański M, : Palenie tytoniu a. rak płuc« W: Zdrowie człowieka a papieros red. W.Rzepecki i M.Łukiański, PZWL