Statyczne a dynamiczne ujęcie racjonalności społecznej

• Autorzy: Marek Garbicz

Warianty tytułu

Statistic and dynamic approach to the social rationality

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W tradycji socjalistycznej od dawna ukształtowała się orientacja, w obrębie której socjalizm jawi się jako ucieleśnienie społecznej racjonalności, a nieracjonalny socjalizm to nie dający się wręcz pomyśleć fenomen, contradictio in adiecto. Doświadczenia praktyczne osłabiły nieco tę pewność, którą zresztą czerpano głównie z wyidealizowanego obrazu samego socjalizmu. Istotnie, ideał nie może mieć skazy, zarazem jednak idealne społeczeństwa nie pojawiają się w świecie realnym. Prowadząc zatem rozważania na temat racjonalności ogólnospołecznej w formacji socjalistycznej należałoby osadzić je nie w ramach naiwno-romantycznych wyobrażeń o samym socjalizmie, ale w kontekście rzeczywistych stosunków społecznych charakteryzujących społeczeństwo socjalistyczne na obecnym etapie jego rozwoju. Działać racjonalnie to tyle, co działać zgodnie z własnym interesem. Ta uproszczona definicja może być użyteczna w wielu przypadkach, ale rodzi problemy, gdy odwołujemy się do kolektywnego podmiotu, jakim jest społeczeństwo jako całość. Problemy te wynikają z trudności konceptualizacji takich pojęć jak interes bądź cel ogólnospołeczny, co sprawia, iż pojęcia te pozostają niesprecyzowane, a intuicyjnie jakoby oczywiste. W efekcie interes społeczny pojmowany jest najczęściej w kategoriach powszechnej zgody danej zbiorowości, co oczywiście implikuje założenie o braku strukturalizacji społeczeństwa socjalistycznego. (fragment tekstu)

EN

The socialist social structure is the structure of inequality and thus it expresses mainly the interests of the domineering social groups in the system. This might apparently indicate, that the cathegory of social rationality is fiction masking off the actual social relations. The article proves, that such a static approach to the question of social rationality is erroneus. It is pointed out, nevertheless, that the existent structure of predominance remains rational to such an extent, to which it contributes and facilitates formation of the material and socio-political terms of its own abolition. This enables approaching rationality as the current moment of a longer historic process. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Gospodarka socjalistyczna; Ekonomia polityczna

EN

Rationality; Socialist economy; Political economy

• Czasopismo: Monografie i Opracowania / Szkoła Główna Planowania i Statystyki
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 291 Racjonalność jako problem nauk społecznych
• Strony: 120--128

Twórcy

autor

Marek Garbicz

Bibliografia

• Narojek W., Socjologia ekonomiczna gospodarki socjalistycznej. [w:]Organizacje - socjologia struktur, procesów ról. Warszawa 1976.
• Marks K., Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, Przedmowa, KiW., Warszawa 1955.