Ratio i kulturakrytycznego

Czasopismo

---

• Autorzy: Wojciech Madej

Warianty tytułu

Rati and culture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Rozum od dawna był przedmiotem uwagi filozofów. Chwalono jego potęgę bądź wykazywano daremność wysiłków, spierano się o jego rolę w poznaniu w relacji do wiary, umysłów, intuicji, uczuć czy wglądów mistycznych. Jeszcze w okresie romantyzmu spór o rozum miał charakter przede wszystkim teoretyczny. Poddawano krytyce rozum jako narzędzie poznania, sądzono go a priori za intencje. Dzisiaj ocenia się go za skutki, rozlicza na podstawie kształtu jaki przybrała kultura europejska. Współczesna dyskusja nad ratio nie jest zatem zwykłą kontynuacją sporów wcześniejszych. Przynajmniej od początku naszego stulecia eksponuje się kulturotwórczą rolę ,rozumu, związek pomiędzy modelem racjonalności dominującym w danej epoce i jej kulturowym obliczem. Obok odkrycia potęgi motywów pozaracjonalnych w psychice jednostkowej i zbiorowej namysł nad kryzysem kultury współczesnej dostarczył najpoważniej szych impulsów do postawienia pytań o rozum. Poszukując przyczyn zjawisk składających się na tak niepokojący obraz współczesności, filozofowie natrafiali na pewne postacie ratio. Przywodzą ku nim różnorodne analizy najcięższego doświadczenia, XX w. - totalitaryzmu, tropiąc genezę współczesnego charakteru cywilizacji dyktowanego przez molocha industrializacji, świata samotnych, wyzutych ze swej istoty ludzi, natrafia się na pojęcie racjonalności przykrojone wedle wymagań nauki, techniki i organizacji produkcji, poszukując przyczyn swoistej głuchoty współczesnej, niezdolności uchwycenia autonomicznego sensu wielu zjawisk, również dociera się do pewnego projektu rozumu. (fragment tekstu)

EN

Much thought of the 20th century humanistics has been focussed upon the question of the crisis of the contemporary culture. Also in the discussion on the question of rationality the relation between the model of rationality in force in the given epoch and the shape of its culture is frequently pointed out. Seeking the causes for the phenomena constituting the crisis of culture in the disability of the modern concept of rationality, new models of rationality are being postulated as the treatment for the crisis. Among those proposals three types of rationality might be distinguished, which might be roughly defined as maximalistic, critical and post critical. There are no criteria, which might enable to consider any of the options as the presentation of the true reasonability, since each of them taken separately ignores same significant cultural value. Above the dispute of values carried out by the proposals of the first and the second type reaches the third one, yet so far it is hard to estimate its possible significance for European practice.

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Filozofia kultury; Historiografia

EN

Rationality; Philosophy of culture; Historiography

• Czasopismo: ---
• Strony: 14--28

Twórcy

autor

Wojciech Madej

Bibliografia

• Myrdal G., Beyond the welfare state, London 1969.
• Brzozowski S., Legenda Młodej Polski, Lwów 1910.
• Popper K., The open society and its enemies. London 1952.
• Hayek F.A., The Errors of constructivism. [w:] New studies in Philosophy , Policies, Economics and the history of ideas, Chicago 1978.
• Ricouer P., Hermeneutyka symboli a refleksje filozoficzne. [w:]Egzystencja i hermeneutyka. Warszawa 1985.
• Symbolika zła. Warszawa 1986, s. 332.
• Schiller F., O poezji naiwnej i sentymentalnej. [w:] Listy o estetycznym wychowaniu i inne rozprawy. Warszawa 1972.
• Kant I., Co to jest oświecenie?[w:]Tadeusz Kroński, Kant. Warszawa 1966.