Mniejszość religijna - mniejszość etniczna - wspólnota kulturowa : uwagi na temat genezy, aktywności i tożsamości karaimów w Polsce

• Autorzy: Andrzej Rykała

Warianty tytułu

Religious Minority - Ethnic Minority - Cultural Community Remarks on Origin, Activity and Identity of Karaims in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono zarówno genezę i uwarunkowania rozwoju przestrzennego mniejszości karaimskiej na ziemiach polsko-litewskich, jak i podjęto próbę ustalenia elementów składowych poczucia odrębności grupowej Karaimów we współczesnej Polsce. Określono również formy, charakter i zasięg przestrzenny ich społeczno-kulturalnej aktywności, podjętej zwłaszcza w wyniku przemian ustrojowych w kraju, po 1989 r., kiedy stworzone zostały nowe warunki do transmisji samoidentyfikacji narodowościowej i religijnej w kierunku różnorodnych inicjatyw środowiskowych. (abstrakt oryginalny)

EN

The Karaims in Poland are in many ways a unique social group. According to the established regulations, they are considered as an ethnic minority. They also fulfil all the requirements to have the legal status of a religious group - Karaim Religious Association. What is unique about the Karaims is the fact that they are the smallest among the traditional national and ethnic minorities in Poland. Moreover, the number of Karaims is lower than the number of members of most Churches and religious groups registered in Poland. The Karaims are not only a religious and ethnic minority, but they also remain a separate cultural community. It is due to the fact, that apart from formal (resulting from a legal background) and objective (resulting from, e.g. being raised in a Karaim family or practicing Karaism) criterion, the allegiance to the Karaim community also depends on the sense of identification with the Karaim cultural community. The belonging to such perceived community is subjective in its nature, based on the awareness of participation in a common heritage, sense of strong ties with other Karaims - it derives from the belief of being a Karaim, because of one's awareness of being a Karaim. Even by accepting such a broad criterion of belonging to Karaim community, where both objective and subjective factors play a qualifying role, it is evident that this minority is getting smaller in size. Even the 'transition period', which took place after 1989, when the cultural code of many social groups was reformulated, did not influence any significant changes of this community, although it clearly gave a new impulse for the environmental activity of the Karaims. As a result of the political transformation, the number and the scope of social-cultural events organized by Polish and Lithuanian Karaims increased visibly. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mniejszości religijne; Grupy etniczne; Różnice etniczno-narodowościowe ludności; Związki wyznaniowe; Mniejszości narodowe

EN

Religious minorities; Ethnics group; Ethno-nationalist differences in population; Religious association; Ethnic minority

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 11
• Strony: 1--44

Twórcy

autor

Andrzej Rykała

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Abkowicz M., 2006, Karaimi tu i teraz, "Jednota", nr 5-6/2006.
• Adamczuk L., Kobeckaite H., Pilecki S., 2003, Karami na Litwie i w Polsce, Warszawa -Wilno.
• Babiński G., 2004, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle spisu ludności z roku 2002, "Studia Socjologiczne", nr 1 (172), Warszawa.
• Czacki T., 1860, Rozprawa o Żydach i Karaimach, Kraków.
• Dubiński A., 1994, Caraimica. Prace karaimoznawcze, Wydawnictwo Akademickie "Dialog", Warszawa.
• Flaga M., 2002, Mniejszość karaimska w Polsce - w przeszłości i obecnie, "Czasopismo Geograficzne", t. LXXIII, z. 1-2, Wrocław.
• Gąsiorowski S., 2000, Karaimi w Kukizowie. Rekonesans badawczy [w:] Pilarczyk K., Gąsiorowski S. (red.), Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. 2: Materiały z konferencji, Kraków 24-26 XI 1998, Kraków.
• Gąsiorowski S., 2004, Tatarzy, Turcy czy Żydzi? Karaimi w dawnej Rzeczypospolitej (XIII-XVIII w. [w:] Kaźmierczyk A., Link-Lenczkowski A. K., Markiewicz M., Matwijowski K. (red.), Rzeczpospolita wielu wyznań. Materiały z międzynarodowej konferencji, Kraków 18-20 listopada 2002, Kraków.
• Hołuszko M., 1995, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce [w:] Sułowski Z., Skarbek J. (red.), Mniejszości narodowe i religijne w Europie Środkowo-Wschodniej w świetle statystyk XIX i XX wieku, Lublin.
• Karaimi - Materiały z sesji naukowej. III Pieniężnieńskie Spotkania z Religiami, 1987, Dubiński A., Śliwka E. (red.), Muzeum Misyjno-Etnograficzne Seminarium Duchownego Księży Werbistów, Pieniężno.
• "Myśl Karaimska", 1925, nr 2.
• Nowakowska I., 1989, Fenomen żydowskiej mniejszości narodowej w okresie międzywojennym na przykładzie Polski w latach 1918-1939, "Biuletyn ŻIH", nr 1-2 (150).
• Pełczyński G., 1993, Karaimi polscy, "Sprawy Narodowościowe", nr 1.
• Pełczyński G., 1995, Najmniejsza mniejszość, Warszawa.
• Pełczyński G., 1998, Rys dziejów Karaimów Warszawskich [w:] Stawarz A. (red.), Warszawa: etniczne i społeczno-kulturowe zróżnicowanie miasta (XVII-XX w.), Warszawa.
• Pilecki S., 1987, Karaimi w Polsce po 1945 r. Migracja podczas i po II wojnie światowej [w:] Dubiński A., Śliwka E. (red.), Karaimi (materiały z sesji naukowej), Pieniężno.
• Pilecki S., 2004, Karaimi [w:] Abkowicz M., Jankowski H. (red.), Karaj kiuńlari. Dziedzictwo narodu karaimskiego we współczesnej Europie, Wrocław.
• Rykała A., 2006, Mniejszości religijne w Polsce na tle struktury narodowościowej i etnicznej [w:] Bieńkowska-Ptasznik M., Krzysztofek K., Sadowski A. (red.), Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Białystok.
• Rykała A., 2008, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej polskich Karaimów na tle zmian ich przynależności państwowej [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, "Prace Geograficzne", nr 218, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Smoliński J., 1912, Karaimi i bóżnica ich w Łucku, Warszawa.
• Sulimowicz A., 1987, Karaimi w Polsce i na Litwie (do 1945 roku) [w:] Dubiński A., Śliwka E. (red.), Karaimi (materiały z sesji naukowej), Pieniężno.
• Szyszman S., 2005, Karaimizm. Historia i doktryna, Wrocław.
• Tokarczyk A., 1987, Trzydzieści wyznań, Warszawa.
• Tyloch W., 1987, Judaizm, Warszawa.
• Urban K., 1994, Mniejszości religijne w Polsce 1945-1991, Kraków.
• Urban K., 2004, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966, Kraków.
• Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U., nr 30, poz. 241 z 1936 r.
• Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz. U. z 2005 r., nr 17, poz. 141.
• Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 1993-1996, 1997, GUS, Warszawa.
• Wyznania religijne Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2000-2002, 2003, GUS, Warszawa.
• Zajączkowski A., 2004, Zarys religii karaimskiej, Warszawa.
• Zarys encyklopedyczny religii, Drozdowicz Z. (red.), Poznań.
• http://www.karaimi.org/