Ukraińcy na Podlasiu - geneza, kontrowersje, współczesność

• Autorzy: Marek Barwiński

Warianty tytułu

Ukrainian Population in Podlasie - Origins, Controversies, Contemporary

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule omówiono genezę mniejszości ukraińskiej na Podlasiu oraz zmiany jej liczebności i rozmieszczenia w tym regionie. Przedstawiono zależności pomiędzy zmianami sytuacji politycznej a przekształceniami struktury narodowościowej. Głównym celem było wskazanie czynników, które najpierw doprowadziły do spektakularnego spadku liczebności Ukraińców na Podlasiu, a od pewnego czasu powodują swoiste "odrodzenie" mniejszości ukraińskiej w tym regionie. (abstrakt oryginalny)

EN

Ukrainian population is connected with Polish history from the earliest times. Most of its presence is associated with such a historical and geographical regions as Podolia, Volyn, Outer Carpathian or - during the partitions - Galicia. Much less it is said about the Ukrainians in the context of Podlasie, despite the fact that their history in this region reaches Middle Ages. It is caused by many factors, mainly smaller number of people and the total difference of otherness of the Ukrainian population in Podlasie compare to "Galician Ukrainians", especially during the partitions of Poland and in the 20th century. In the series of historical studies concerning the history of settlement in Podlasie region, commonly emphasized is the fact that the North-Ukrainian ethnic population settled in the southeastern part of Podlasie in the Middle Ages. Based on the Russian census from 1897, the number of Ukrainian population in the Bialystok district was estimated for more than 60 thousand, mainly in the Bielsko region. Completely different were the results of censuses which took place 20-30 years later, in the independent Poland. According to them, between 1897 and 1931, Podlasie experienced a very rapid increase in the number of Belarusians and even more rapid decline in the number of Ukrainians. Between rivers, Narew and Bug in a very short time, there has been a complete reversal of the Ukrainian-Belarusian ethnic structure. In autumn of 1939 Podlasie was incorporated into the USSR. The Soviet government considered the whole population of Orthodox Church as Belarusians. In the postwar period, adopted the principle of automatic classification of population by religious criteria, considering all the Orthodox in Podlasie as Belarusians. In this simple schematic division of religious and ethnic structure, there was no room for Ukrainians. Only after a few decades later, at the turn of the 80s and 90s, began the process of rebirth of the Ukrainian national identity among the Orthodox community of Podlasie. This process took place mainly on the ground of a distinct ethnicity and language. It also took place in the institutional and organizational level, and in the awareness of the population, what confirm the results of sociological studies and censuses. It is hard to predict now how to continue the process of rerutenization specific parts of the population living between Narew and Bug rivers. One can only hope that in a democratic society it will be determined only by the individual sense of national identity, rather than arbitrary political and administrative guidelines. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mniejszości religijne; Mniejszości narodowe; Struktura ludności; Różnice etniczno-narodowościowe ludności

EN

Religious minorities; Ethnic minority; Population composition; Ethno-nationalist differences in population

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 11
• Strony: 123--144

Twórcy

autor

Marek Barwiński

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, 1980, t. 1, Glinka S., Obrębska-Jabłońska A., Siatkowski J. (red.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Barwiński M., 2004, Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź.
• Barwiński M., 2005, Struktura narodowościowa i językowa mieszkańców południowo-wschodniej części województwa podlaskiego - porównanie wyników badań terenowych i Narodowego Spisu Powszechnego [w:] Sadowski A. (red.), "Pogranicze. Studia społeczne", t. XII.
• Barwiński M., 2006, Liczebność i rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w 2002 r. a wcześniejsze szacunki [w:] Bieńkowska-Ptasznik M., Krzysztofek K., Sadowski A., (red.), Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Białystok.
• Chałupczak H., Browarek T., 1998, Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin.
• Darski J., 1994, Białoruś. Historia, współczesność, konflikty narodowe, Warszawa.
• Eberhardt P., 1996, Między Rosją a Niemcami, Warszawa.
• Gloger Z., 1903, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków.
• Goss K., 2001, Struktura wyznaniowa mieszkańców byłego województwa białostockiego, "Pogranicze. Studia społeczne", t. 10.
• Hawryluk J., 1993, Z dziejów cerkwi prawosławnej na Podlasiu w X-XVII wieku, Bielsk Podlaski.
• Hawryluk J., 1999, "Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn". Rusini-Ukraincy na Podlaszu - fakty i kontrowersje, Kraków.
• Koter M., 1995, Ludność pogranicza - próba klasyfikacji genetycznej, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica", nr 20, Łódź.
• Krysiński A., 1928, Liczba i rozmieszczenie Białorusinów w Polsce, "Sprawy Narodowościowe", z. 3-4.
• Łesiów M., 2010, Podlasie na mapie ukraińskiej mowy (Ukraińskie gwary podlaskie: historia badań i najważniejsze cechy systemowe), "Nad Buhom i Narwoju", nr 4 (110), Bielsk Podlaski.
• Makarski W., 1996, Pogranicze polsko-ruskie do połowy wieku XIV. Studium językowo-etniczne, Lublin.
• Mironowicz E., 1992, Świadomość narodowa społeczności prawosławnej Białostocczyzny, "Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych UW", nr 17.
• Mironowicz E., 1993, Białorusini w Polsce 1944-1949, Warszawa.
• Mironowicz E., 1998, Białorusini [w:] Madajczyk P. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944-1989), Warszawa.
• Mironowicz E., 2000, Polityka narodowościowa PRL, Białystok.
• Olejnik L., 2003, Polityka narodowościowa Polski w latach 1944-1960, Łódź.
• Piskozub A., 1968, Gniazdo orła białego, Warszawa.
• Rocznik Statystyczny RP, 2000, Wyd. GUS, Warszawa.
• Sadowski A., 1991, Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, Kraków.
• Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
• Sadowski A., 1997, Mieszkańcy północno-wschodniej Polski. Skład wyznaniowy i narodowościowy [w:] Kurcz Z. (red.), Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław.
• Tomaszewski J., 1985, Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa.
• Tomaszewski J., 1991, Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa.
• Wakar W., 1917, Rozwój terytorialny narodowości polskiej, część II. Statystyka narodowościowa Królestwa Polskiego, Warszawa.
• Wasilewski L., 1927, Istotna liczba Ukraińców w Polsce, "Sprawy Narodowościowe", z. 5-6.
• Wiśniewski J., 1977, Osadnictwo wschodniosłowiańskie Białostocczyzny - geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, "Acta Baltico-Slavica", t. 4, Białystok.
• Wróbel P., 1990, Kształtowanie się białoruskiej świadomości narodowej a Polska, "Prace Instytutu Historycznego UW", Warszawa.
• Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce w latach 2000-2002, 2003, Wyd. GUS, Warszawa.