Samorząd terytorialny jako wartość cywilizacyjna

• Autorzy: Michał Kasiński

Warianty tytułu

Local Self-Government as a Civilizational Value

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Samorząd terytorialny jest trwałą wartością kultury politycznej Zachodu, głęboko osadzoną w ideach cywilizacji łacińskiej. Jego istota od początku polegała na umożliwieniu społecznościom lokalnym samodzielnego zarządzania swoimi sprawami, na uznaniu i ochronie ich podmiotowości w życiu publicznym. Wolność gmin, choć uznawana za jeden z warunków zdrowego ustroju społecznego, w tym kręgu kulturowym nie była jednak absolutyzowana. Jej ograniczenia upatrywano z jednej strony w niezbywalnych, przyrodzonych prawach jednostek i rodzin, z drugiej strony w zwierzchnich prawach państwa. Przełamywanie tych ograniczeń oceniane było negatywnie jako prowadzące do tyranii gminy wobec jednostek bądź do "samorządowej anarchii" czyli rozpadu państwa na autonomiczne terytoria. Z ujemną oceną spotykało się również nadmierne zacieśnianie zakresu wolności gmin, prowadzące do unicestwienia podmiotowości wspólnoty lokalnej, bądź poprzez poddanie jej czyjejś prywacie (jednostkowej lub grupowej, mafijnej), bądź poprzez uzależnienie od piastunów władzy centralnej. Wszystkie te zagrożenia samorządu ujawniały się z różną mocą w poszczególnych okresach historycznych, w życiu różnych państw. Często łączyły się z szerszymi patologiami ustroju politycznego, na przykład z rozkładającym wspólnotę narodową separatyzmem poszczególnych terytoriów, czy też przeciwnie - z nadmierną centralizacją władzy, a nawet jej totalitarnym wypaczeniem. W obliczu tych zagrożeń trwałego charakteru nabrał nurt myśli politycznej postulujący ochronę wolności wspólnot lokalnych oraz harmonizowanie ich praw z prawami jednostek i grup społecznych oraz z prawami i interesami nadrzędnych wspólnot narodowych (państwowych), czyli proponujący oparcie organizacji życia publicznego na zasadzie pluralizmu. Ten nurt myślowy jest stale obecny w społecznym nauczaniu Kościoła Katolickiego. (fragment tekstu)

EN

The core of the local self-government stems from the Western (Latin) civilization values. European Nations have always fought for the qualities and perseverance of local self government. Currently it is considered an attribute of local democracy, although in the European tradition it has long been related to the pluralist values of social life organization. The communes; freedom, and their independence from the local government have been derived from natural law and seen as a condition for a healthy social system. Contemporarily, local self government as a law and ability for local communities to manage a range of public matters independently, has been anew recognized as a social system value in uniting Europe. Yet there have also revived certain historical threats to the local self-government arisen from central and local bureaucracy, particularism, and bribing local power elites. In such case, the fight for a local government that complies with Latin civilizational values acquires a special meaning. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Samorząd terytorialny; Katolicka nauka społeczna; Społeczności lokalne; Ustrój społeczno-polityczny

EN

Local government; Catholic social teaching; Local community; Socio-political system

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2008
• Tom: 11
• Numer: nr 2
• Strony: 205--216

Twórcy

autor

Michał Kasiński

• Uniwersytet Łódzki; Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania w Łodzi

Bibliografia

• J. Majka, Katolicka nauka społeczna, Fundacja Jana Pawła II, Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej, Rzym 1986, s. 384.
• S. Thom, Contra Gent. III, 71.
• Pius XI, Encyklika O odnowieniu ustroju społecznego i dostosowaniu go do normy prawa Ewangelii (Quadragesimo Anno), "Znak" 1982, nr 332-334, s. 707-708.
• Jan Paweł II, Encyklika "Centesimus Annus", "L'Osservatore Romano" wyd. polskie 1991, nr 4, s. 25.
• J.W. Tkaczyński, Zasada subsydiarności w Traktacie z Maastricht o Unii Europejskiej, "Samorząd Terytorialny" 1994, nr 10, s. 49 n.
• Jan XXIII, Encyklika O pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie. sprawiedliwości. miłości i wolności (Pacem in terris), "Znak" 1982, nr 332-334, s. 842-846.
• R. Bendix, M. Weber - portret uczonego, PWN, Warszawa 1975, s. 68-75.
• H.J. Berman, Prawo i rewolucja - kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, PWN, Warszawa 1995, s. 465 i nast.
• J. Panejko, Geneza i podstawy samorządu europejskiego, Wilno 1934, s. 19.
• O. Balzer, Historyja ustroju Austrii, nakładem K.S. Jakubowskiego, Lwów 1899, s. 253 nt.
• A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, PIW, Warszawa 1976, s. 71 i nast.
• H.F. Alderfer, American Local Government and Administration, The Macmillan Comp, New York 1956, s. 51 i nast.
• W. Wakar, Zagadnienie samorządu w Rzeczypospolitej Odzyskanej, Ignis, Warszawa 1924, s. 63-64.
• Sz. Wachholz, Instytucje samorządu we Francji (historia i system), Kraków 1934, s. 23.
• M. Kasiński, Dwie koncepcje władzy lokalnej, Acta Univ. Lodz., Łódź 1992, s. 61 i nast.
• S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech 1919-1926, Ossolineum, Wrocław 1973, s. 320.
• H. Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1993, s. 435.
• M. Kasiński, Niektóre kierunki zmian w relacjach między państwem a samorządem terytorialnym we współczesnej Europie, [w:] Prawo - Administracja - Obywatele Profesorowi Eugeniuszowi Smoktunowiczowi, Temida 2, Białystok 1997.
• L. Kieres, Analiza zgodności polskiego prawa samorządu terytorialnego z Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego, "Samorząd Terytorialny" 1998, nr 9.

Identyfikatory

DOI

11089/2577