Prawnomiędzynarodowe kontrowersje odnośnie do statusu obszarów morskich wokół archipelagu Svalbard

• Autorzy: Michał, Jan Filipek
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Archipelag Svalbard (Spitsbergen) jest zdemilitaryzowaną i zneutralizowaną norweską prowincją, położoną w rejonie arktycznym. Prowincja ta obejmuje szereg wysp o łącznej powierzchni około 63 000 km² wraz z największą wyspą Spitsbergen (dawniej zwaną Spitsbergen Zachodni - Vestspitsbergen). Stolicą prowincji jest osada Longyearbyen, będąca również siedzibą Sysselmanna - norweskiego gubernatora archipelagu. Archipelag oblewają wody Morza Arktycznego, Morza Grenlandzkiego oraz Morza Barentsa. Niepowtarzalność tej norweskiej prowincji wynika z jej specyficznego statusu prawnomiędzynarodowego. Status prowincji uregulowany został w pochodzącym z 1920 r. Traktacie Paryskim (zwanym również Traktatem Spitsbergeńskim bądź Svalbardzkim). Traktat ten przyznaje Królestwu Norwegii pełną suwerenność i zwierzchnictwo terytorialne nad archipelagiem Svalbard, łącznie z Wyspą Niedźwiedzią (Bjørnøya). Archipelag Svalbard od ponad trzech dekad jest przedmiotem międzynarodowych dyskusji oraz kontrowersji. Strony Traktatu Spitsbregeńskiego prezentują odmienne stanowiska odnośnie do statusu obszarów morskich wokół archipelagu Svalbard. Tak więc w kontekście Svalbardu wyróżnić można trzy główne problemy natury prawnomiędzynarodowej, wynikające z odmiennych interpretacji postanowień Traktatu Paryskiego. Głównym przedmiotem trwającej od lat międzynarodowej debaty jest kwestia szelfu kontynentalnego wokół archipelagu. W centrum tego sporu jest kwestia zdolności archipelagu do generowania własnego szelfu kontynentalnego, tzn. odrębnego od szelfu generowanego przez wybrzeże kontynentalnej Norwegii. Drugim problemem, będącym od lat zarzewiem sporu jest kwestia legalności utworzonej w 1977 r. przez władze norweskie 200-milowej ochronnej strefy rybołówstwa wokół Svalbardu. Większość zainteresowanych połowami w tym regionie państw podważa legalność utworzenia tej strefy. Trzecią płaszczyzną sporu jest kwestia interpretacji postanowień traktatu z 1920 r., jak i zasięgu jego stosowania w obszarach morskich wokół archipelagu. Ponadto w centrum sporu pozostaje kwestia pochodna, niejako wynikająca z powyższych problemów, a mianowicie kwestia norweskiej jurysdykcji w obszarach morskich wokół Svalbardu. Jurysdykcja Norwegii jako państwa nadbrzeżnego nad wodami oblewającymi Svalbard - tworzącymi obszary morskie wokół archipelagu - jest kontestowana przez niektórych sygnatariuszy Traktatu Paryskiego, w tym zwłaszcza przez stronę rosyjską. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Polityka morska; Prawo międzynarodowe; Spory międzynarodowe; Umowa międzynarodowa; Międzynarodowe prawo morza

EN

Maritime policy; International law; International disputes; International agreement; International law of the sea

• Czasopismo: Stosunki Międzynarodowe
• Rocznik: 2012
• Tom: 46
• Numer: nr 2
• Strony: 131--154

Twórcy

autor

Michał, Jan Filipek

• Polska Akademia Nauk, doktorant

Bibliografia

• M.J. Filipek, Słownik terminologii prawniczej norwesko-polski, polsko-norweski, Warszawa 2010, s. 127;
• M.J. Filipek, Norsk -polsk, polsk - norsk juridisk ordbok, Oslo 2010, s. 141.
• J. Symonides, Statut prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego, "Państwo i Prawo" 2008, nr 1, s. 31-46;
• J. Symonides, Arktyka region współpracy czy konfliktów, "Stosunki Międzynarodowe-International Relations" 2011, t. 44, nr 3-4
• J. Symonides, Perspektywy wykorzystania dla żeglugi Międzynarodowej Północnej Drogi Morskiej w Arktyce, "Stosunki Międzynarodowe-International Relations" 2011, t. 43, nr 1-2, s. 39-60;
• M. Łuszczuk, Rozwój sytuacji międzynarodowej w Arktyce a delimitacja obszarów morskich na Oceanie Arktycznym, "Stosunki Międzynarodowe-International Relations" 2010, t. 42, nr 3-4, s. 139-153.
• Konwencja ONZ o Prawie Morza z 1982 r.
• L. Łukaszuk, Współpraca i spory międzynarodowe na morzach, Warszawa 2009
• M. Mieczkowski, Status granic morskich Svalbardu oraz interpretacja Traktatu Spitsbergeńskiego z 1920 roku z perspektywy dzisiejszego międzynarodowego prawa morza, "Meritum" 2009, t. 1, s. 230.
• K. Kubiak, Interesy i spory państw w Arktyce, Wrocław 2009
• B. Kempen, Der völkerrechtliche Status der Inselgruppe Spitzbergen, Berlin 1995
• G. Ulfstein, The Svalbard Treaty, from terra nullius to Norwegian Sovereignty, Oslo 1995
• A. Grydehoj, An. Grydehoj, M. Ackren, The Globalization of the Arctic: Negotiating Sovereignty and Building Communities in Svalbard, Norway, "Island Studies Journal" 2012, t. 7, nr 1, s. 101.
• W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienie systemowe, Warszawa 2004
• J. Machowski, Scientific Activities on Spitsbergen in the Light of the International Legal Status of the Archipelago, "Polish Polar Research" 1995, t. 16, nr 1-2, s. 15.
• Traktat Brzeski z 3 marca 1918 r., http://avalon.law.yale.edu/20th_century/bl34.asp