PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
2013 | R. 11, z. 1 | 141--160
Tytuł artykułu

Kościół wschodni na polskim i węgierskim Spiszu - między politycznymi podziałami a kulturową jednością

Autorzy
Warianty tytułu
Eastern Church in Polish and Hungarian Spiš - between Political Divisions and Cultural Unity
Języki publikacji
PL
Abstrakty
Budowanie ponadnarodowych struktur politycznych opiera się zazwyczaj - poza doraźnym pragmatyzmem - na szukaniu, także w przeszłości, tych elementów, które mogą spełniać funkcję swoistego spoiwa między mającymi tworzyć postulowaną konstrukcję podmiotami. W przypadku Grupy Wyszehradzkiej takim czynnikiem spajającym je na płaszczyźnie historycznej - z interesującymi odniesieniami do sąsiednich państw z regionu Europy Środkowo-Wschodniej - są dzieje Kościołów wschodnich (prawosławnego i katolickiego w obrządku greckim) na Spiszu, przez prawie cztery wieki podzielonym między Polskę (złączoną w sojuszu, a później wspólnym związku, z Litwą i ziemiami zachodniej Rusi) oraz Węgry (będące związkiem narodów środkowej Europy w ramach Korony św. Stefana). Wyznawcy tychże Kościołów to Rusini i Wołosi - antenaci dzisiejszych Ukraińców i Rumunów, w tle ich dziejów aktywne zaś pozostają kościelne i polityczne środowiska greckie, włoskie i austriackie. Dzieje prawosławia i unii na Spiszu są dobrą ilustracją złożoności wzajemnych relacji nie tylko między państwami (i narodami) tworzącymi dziś Grupę Wyszehradzką, ale i z tymi, na które Grupa ta chce oddziaływać, szczególnie z Ukrainą i Ukraińcami. (fragment tekstu)
EN
The article presents in a broad historical perspective a history of the Eastern Churches (Orthodox and Uniate) in the territory of Upper Hungary (i.e. today's Slovakia) and their relations with the Metropolitan Archdiocese of Kyiv. The history of both religious associations of the Byzantine tradition in the northern part of Hungary, which have strong connections with the Ruthenians in the Republic of Poland, may be an interesting example of a regional cooperation. (original abstract)
Rocznik
Numer
Strony
141--160
Opis fizyczny
Twórcy
autor
  • Instytut Europy Środkowo-Wschodniej; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Bibliografia
  • A Munkácsi gör. szert. püspökség okmánytára, 1 köt, 1458-1715, gyüjtötte, összeállitotta és közrebocsatja A. Hodinka, Ungvár 1911.
  • Baán I., La pénétration de l'Uniatisme en Ukraine subcarpathique au XVIIe siecle, "XVIIe siecle", 2003, 3, La frontiere entre les chrétientés grecques et la chrétienté latine.
  • Bendza M., Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596-1681. Studium historyczno-kanoniczne, Warszawa 1982.
  • Bendza M., Sytuacja wyznaniowa na terenie Klucza Muszyńskiego w XVII wieku, "Rocznik Teologiczny", 22, 1980, z. 1.
  • Beňko J., Doosidl'ovanie južných (slovenských) karpatských svahov valachmi a ich etnicita, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko- -słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji - Rzeszów 9-11 v 1995, red. M. Parczewski, S. Czopek, Rzeszów 1996.
  • Beňko J., Osídlenie severného Slovenska, Košice 1985.
  • Bugiel W. ks., W obawie o własną tożsamość. Eklezjologia Unii Użhorodzkiej, Lublin 2000.
  • Długosz J., Latyfundia Lubomirskich w XVII wieku (powstanie - rozwój - podziały), Opole 1997.
  • Długosz J., Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego wojewody krakowskiego, Wrocław 1972.
  • Grzesik R., Polsko-węgierska granica na Spiszu - dzieje historiografi cznych zmagań, w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Hodinka A., A Munkácsi görög-katholikus püspökség története, Budapest 1909.
  • Homza M., Sytuacja polityczna Spisza do początków XIV w., w: Historia Scepusii, vol. 1, Dzieje Spisza I, red. M. Homza, S. A. Sroka, Bratislava- Kraków 2010.
  • Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2004.
  • Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 1998.
  • Kołodziejski S., Król Wacław II - budowniczy zamków na pograniczu polsko--węgierskim, "Czasopismo Techniczne", 2011, z. 23, 7-A, "Architektura".
  • Kondracki J., Karpaty, Warszawa 1989.
  • Konecny S., Th e Status of Ruthenians in the Slovak Region to 1944, w: Does a Fourth Rus' Exist? Concerning Cultural Identity in the Carpathian Region, edited by P. Best, S. Stepien, Przemysl-Higganum 2009.
  • Körmendy A., Osadnictwo na Spiszu w XII-XIV wieku. Podłoże wielokulturowości Spisza, w: Spisz. Wielokuturowe dziedzictwo, red. A. Kroh, Sejny 2000.
  • Kozyrski R., Susza Jan, w zakonie Jakub, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 46, Warszawa-Kraków 2009.
  • Krupová Z., Vývoj náboženského zloženia obyvatel'ov Spiša vo svetle štatistík, "Acta Historica Neosoliensia. Vedecky časopis pre historické vedy", 10, 2007.
  • Kumor B. ks., Przejęcie rzymsko-katolickich parafi i w archidiakonacie sądeckim przez Kościół prawosławny, "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne", t. 4, 1957, z. 3.
  • Kumor B., Biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego przywileje społeczne dla kapłanów greckokatolickich w kluczu muszyńskim (1626), w: Na przełomie stuleci. Naród - Kościół - państwo w XIX i XX wieku. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Benderowi, red. M. Piotrowski, Lublin 1997.
  • Kumor B., Osadnictwo łemkowskie i sieć parafi alna w kluczu muszyńskim biskupstwa krakowskiego (do 1780), "Rocznik Sądecki", t. 24, 1996.
  • Kurtyka J., Początki starostwa spiskiego i pierwsi starostowie. Z dziejów polityki Władysława Jagiełły wobec Zakonu Krzyżackiego i Zygmunta Luksemburskiego w latach 1411-1430, "Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego", t. 9, 2006.
  • Kurtyka J., Starostwo spiskie (1412-1769/70), w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Labanc P., Spišski prepošti do roku 1405, Trnava 2011.
  • Langerówna H., System obronny doliny Dunajca w XIV w., Kraków 1929.
  • Lustracja województwa krakowskiego 1564, cz. 1, wydał J. Małecki, Warszawa 1962.
  • Magocsi P. R., Th e Rusyns of Slovakia. A Historical Survey, New York 1993.
  • Marcinowska M., Lubomirscy jako starostowie spiscy, w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Marzec A., Gładysze z Łosia w XIV i pierwszej połowie XV wieku, w: Miasta, ludzie, instytucje, znaki. Księga jubileuszowa ofi arowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, red. Z. Piech, Kraków 2008.
  • Monumenta Ucrainae historica, vol. XII, (1660-1701), Supplementum, coll. Metr. A. Šeptyckyj, ed. Metr. J. Slipyj, Romae 1975.
  • Możejko B., Szybkowski S., Śliwiński B., Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima, Gdańsk 2003.
  • Nabywaniec S., Diecezja przemyska obrządku wschodniego w okresie sporów prawosławno-unickich, w: Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3, Studia z dziejów grekokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996.
  • Petrov A. L., Medieval Carpathian Rus'. Th e Oldest Documentation About the Carpatho-Rusyn Church and Eparchy, edited by P. R. Magocsi, New York 1998.
  • Rábik V., Th e Ruthenian and Wallachian Population of Eastern Slovakia in the Middle Ages, "Historický časopis", 55, Supplement, 2007.
  • Ruciński H., Dzieje polityczne Spiszu do końca XV wieku, w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Ruciński H., Kultura i sztuka na Spiszu w późnym średniowieczu, w: Historia Scepusii, vol. 1, Dzieje Spisza I, red. M. Homza, S. A. Sroka, Bratislava-Kraków 2010.
  • Ruciński H., Prowincja saska na Spiszu do 1412 roku. Na tle przemian społecznych i ustrojowych w komitacie spiskim i na obszarach przyległych, Białystok 1983.
  • Slivka M., Sídlisková a cirkevná štruktúra Spiša vo včasno až vrcholnostredovekovom obdobi, w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Šoltés P., Spiš v dejinách gréckokatolíckej cirkvi v 18. storočí, w: Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spisza, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski, M. Slivka, Levoča-Wrocław 2003.
  • Šoltés P., Tri jazyky, štyri konfesie. Etnická a konfesionálna pluralita na Zemplíne, Spiši a v Šariši, Bratislava 2009.
  • Sroka S. A., Addenda k zoznamu pol'ských starostov na Spiši v 15. storoči, w: tegoż, Epizódy z dejín Spiša a Šariša v neskorom stredoveku, Kraków 2001.
  • Sroka S. A., Cirkevny konfl ikt na Spiši v prvej polovici 14. storočia, w: Spiš v kontinuite času / Zips in der Kontinuität der Zeit. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie, red. P. Švorc, Prešov-Bratislava-Wien 1995.
  • Sroka S. A., Nekrolog spiski, w: tegoż, Wokół kontaktów dawnych ziem węgierskich z Polską w średniowieczu, Bydgoszcz 2002.
  • Sroka S. A., Polacy na Węgrzech za panowania Zygmunta Luksemburskiego 1387-1437, Kraków 2001.
  • Števík M., Kiedy i od kogo Kinga uzyskała Podoliniec z okolicami?, "Zeszyty Sądecko-Spiskie", 4, 2009.
  • Šturák P., Dejiny gréckokatolíckej Cirkvi v Československu v rokach 1945-1989, Prešov 1999.
  • Szanter Z., Jeszcze o osadnictwie zza południowej granicy w Beskidzie Niskim i Sądeckim, w: Łemkowie i łemkoznawstwo polskie, red. A. A. Zięba, Kraków 1997.
  • Szanter Z., Muszyńscy malarze ikon z XVII wieku, w: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła - twórcy - ośrodki - techniki. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 10-11 maja 2003 roku, red. J. Giemza, Łańcut 2003.
  • Szanter Z., Skąd przybyli przodkowie Łemków? O osadnictwie z południowych stoków Karpat w Beskidzie Niskim i Sądeckim, "Magury '93". Rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu, Warszawa 1994.
  • Tóth I. G., Th e Protestant Rebels of a Catholic Prince. Missions and Missionaries in the Rákóczi War, "Studia Carolinensia", 3-4, 2004.
  • Trajdos T. M., Osadnictwo polskie na Górnej Orawie, w: Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Historia, red. J. M. Roszkowski, R. Kowalski, Nowy Targ 2005.
  • Trajdos T. M., Rusnackie wioski na Zamagurzu Spiskim, "Prace Pienińskie", 2, 1990.
  • Trajdos T. M., Szkice z dziejów Zamagurza, Kraków 1991.
  • Trajdos T. M., Trzy miasta spiskie, "Almanach Muszyny", 1993.
  • Trajdos T. M., Uwagi o polskiej jurysdykcji kościelnej na Spiszu, "Almanach Muszyny", 1999.
  • Uličny F., Začiatky Rusinov na Slovensku, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji - Rzeszów 9-11 v 1995, red. M. Parczewski, S. Czopek, Rzeszów 1996.
  • Wyrostek L., Ród Dragów-Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, Kraków 1932 ["Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego", t. 11, 1931-1932].
  • Zubko P., Vyznanie viery gréckokatolíckych farárov z roku 1726 ako príklad latinskej dominancie, w: Prameň - jeho funkcia, význam, interpretácia a limity v historickom výskume, zostavovatelia A. Feriancová, M. Glejtek, Nitra 2010.
  • Балик Б. І. ЧСВВ, Інокентій Іван Винницький, єпископ перемиський, самбірський, сяніцький (1680-1700), Рим 1978.
  • Вискварко С. А., Документ першої половини XVIII ст. про діяльність останнього православного єпископа Досіфея Угольського на території сучасного Закарпаття (з фондів Державного архіву Закарпатської області), "Архіви України", вип. 4, 2011.
  • Грешлик В., Декотрі відгуки візантійсько-балканських та слов'янських традицій на іконах Східної Словаччини XV-XVIII ст., w: Szczelina światła. Ruskie malarstwo ikonowe, red. A. Gronek, Kraków 2009.
  • Дулишковичъ И., Историческiя черты Угро-Русскихъ, тетрадь 2-3, Унг- варъ 1875-1877.
  • Котляр М., Галицько-волинська Русь, Київ 1998 [Україна крізь віки, т. 5] .
  • Котляр М., Русь і Угорщина в XII ст., w: Україна-Угорщина: спільне ми- нуле та сьогодення. Матеріали міжнародної наукової конференції (Київ, 14-16 квітня 2005 р.), ред. В. А. Смолій та ін., Київ 2006.
  • Крижанівський О. П., Плохій С. М., Історія Церкви та релігійної думки в Україні. У трьох книгах, кн. 3, Кінець XVI - середина XIX століття, Київ 1994.
  • Лужницький Г., Українська церква між сходом і заходом. Нарис історії української церкви, видання 2, вирпавлене, Львів 2008.
  • Пекар А. В. ЧСВВ, Нариси історії церкви Закарпаття, т. 1, Єрархічне оформлення, Рим-Львів 1997.
  • Петровъ A., «Старая вѣра» и унія въ XVI-XVIII вв., С. Петербургъ 1906 [=tegoż, Матеріалы для исторіи Угорской Руси, т. 2] .
  • Пушкаш Б., Брати родом з Польщі на службі в мукачівського єпископа: Фадей та Михайло Спалінські, друга половина XVIII століття, w: Sztuka cerkiewna w diecezji przemyskiej. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 25-26 marca 1995 roku, red. J. Giemza, A. Stepan, Łańcut 1999.
  • Фенич В. І., «Київська церква» і мукачівська єпархія: відомі та невідомі сторінкі «непрочитаної» історії XIV-XVII ст., "Науковий вісник Уж- городського університету. Історія", № 21, 2008.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171344263

Zgłoszenie zostało wysłane

Zgłoszenie zostało wysłane

Musisz być zalogowany aby pisać komentarze.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.