Udział Prezydenta RP w powoływaniu Rady Ministrów w latach 1989-2005 - rozwiązania normatywne a praktyka polityczna

• Autorzy: Rafał Glajcar

Warianty tytułu

The Role of President of Poland in the Appointment of the Council of Ministers in the Years 1989-2005 - Legal Norm vs. Political Practice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W 1989 roku do systemu organów państwa przywrócono instytucję prezydenta. Głowie państwa przyznano szerokie uprawnienia w zakresie powoływania Rady Ministrów. Mimo iż konstytucyjne procedury powoływania rządu były w latach 1989-2005 dwukrotnie zmieniane ("Mała Konstytucja" z 1992 roku i Konstytucja RP z 1997 roku), prezydent pozostał niezbędnym uczestnikiem, a w zasadzie inicjatorem procesu tworzenia gabinetu. Analiza zmian przepisów konstytucyjnych, a także praktyka polityczna pozwalają ocenić pozycję i rolę ustrojową "najwyższego przedstawiciela państwa" w kontekście jego relacji z drugim członem egzekutywy, a także większością parlamentarną. Doświadczenia minionych szesnastu lat ukazują, że byliśmy świadkami okresów faktycznej dominacji głowy państwa w procesie powoływania rządu, ale również zdarzało się, że rola prezydenta sprowadzała się do akceptacji ustaleń zawartych pomiędzy największymi ugrupowaniami parlamentarnymi. W kwestii rozwiązań konstytucyjnych obowiązujących w Polsce w latach 1989-2005, a dotyczących udziału Prezydenta RP w procesie powoływania Rady Ministrów, należy podkreślić, że charakteryzowały się one postępującym ograniczaniem w nim roli i znaczenia głowy państwa. Znaczny wpływ na taki rozwój sytuacji miał zwłaszcza styl sprawowania urzędu przez Lecha Wałęsę w latach 1990-1995. Podejmowane przez niego skuteczne próby rozszerzania swoich uprawnień powodowały, że w obecnie obowiązującej ustawie zasadniczej w sposób precyzyjny oddzielono uprawnienia prezydenta, sejmu i premiera w tworzeniu Rady Ministrów. Dzięki temu dzisiaj proces powoływania kolejnych rządów opiera się ściśle na rozwiązaniach normatywnych, a praktyka polityczna w coraz mniejszym stopniu determinuje realny zakres władzy (kompetencji) poszczególnych organów w nim uczestniczących. (abstrakt oryginalny)

EN

In 1989, the institution of President was restored as part of Poland's political system and organ of the State. The Head of State was vested with a lot of authority in appointing ministers into the national government (the Council of Ministers). Even though the constitutional procedures for government formation were twice modified in the years 1989-2005 (the "Small Constitution" of 1992, and the 1997 Constitution of the Republic of Poland), President remained involved in Cabinet formation as a key player and initiator of the process. An analysis of the constitutional provisions and political practice allow an evaluation of the position and role of "the highest officer of the State" in the context of his relationships with the other supreme organs of executive power and with the parliamentary majority. The experience of the past sixteen years demonstrates that there were periods of actual domination of the Head of State in the government formation process as well as cases where the President's role was limited to the mere approval of arrangements made by the major parliamentary fractions. Considering the constitutional regulations for the role of President of Poland in the appointment of the Council of Ministers which remained in force in Poland in the years 1989-2005, it should be emphasized that the modifications tended to gradually reduce the role the Head of State. Most of these originated in the years 1990-1995 while the highest office was held by Lech Walesa whose authoritarian style of presidency had a substantial impact on subsequent legislation. His successful attempts to extend the powers attached to his office stimulated the authors of the new Basic Law to precisely define the authority of President, the Parliament (Sejm - the lower chamber) and the Prime Minister in government formation. Owing to that, the process of Cabinet formation is today guided by strict constitutional norms, which means that political practice has less effect on the actual power (competence) of respective organs involved in the process. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konstytucja RP; Urząd państwowy; Przekształcenia ustrojowo-systemowe; Prezydent

EN

RP Constitution; Government offices; Political and systemic transformations; President

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 7
• Strony: 51--72

Twórcy

autor

Rafał Glajcar

Bibliografia

• Ciapała J., Prezydent w systemie ustrojowym Polski (1989-1997), Warszawa 1999.
• Dudek Antoni, Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989-1995. Zarys historii politycznej Polski, Kraków 1997.
• Dziemidok-Olszewska B., Instytucja prezydenta w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2003.
• Gabinety koalicyjne w Polsce w latach 1989-1996, M. Chmaj, M. Żmigrodzki (red.), Lublin 1998.
• Glajcar R., Instytucja prezydenta w Polsce, Czechach i Słowacji w latach 1989-2000. Analiza porównawcza, Toruń 2004.
• Instytucja prezydenta i wybory prezydenckie 2000 roku. Studia i szkice, S. Wróbel (red.), Bielsko-Biała 2003.
• Jednaka W., Gabinety koalicyjne w III RP, Wrocław 2004.
• Mojak R., Instytucja Prezydenta RP w okresie przekształceń ustrojowych, Lublin 1995.
• Słomka T., Prezydent Rzeczypospolitej po 1989 roku. Ujęcie porównawcze, Warszawa 2005.
• Wołek A., Demokracja nieformalna. Konstytucjonalizm i rzeczywiste reguły polityki w Europie Środkowej po 1989 roku, Warszawa 2004.