Rola zasady bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych w Polsce

• Autorzy: Paweł Bała

Warianty tytułu

The Role of Principle of Impartiality of Public Authorities in Issues of Religious Convictions in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ustęp 2 art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 otrzymał brzmienie: "Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym". Przekonania religijne, światopoglądowe i filozoficzne niejednokrotnie mogą z siebie wynikać, krzyżować się lub pokrywać. Było to stwierdzenie utrzymane w duchu tzw. neutralności światopoglądowej państwa, zakładające, iż państwo w swoich działaniach, szczególnie stanowieniu prawa, nie będzie związane w żaden sposób wartościami moralnymi wynikającymi z religii lub ideologii. Konstrukcja państwa neutralnego światopoglądowo to pewnego rodzaju fikcja, gdyż w zasadzie każde działanie władzy publicznej, każde prawodawstwo podlega ocenom etycznym, a także było stymulowane przez działania polityczne, które w jakimś stopniu były powodowane ideologiami politycznymi i wyznawanymi wartościami. "Bezstronność" to termin, którym usiłowano zastąpić słowo "odseparowanie", czy "neutralność" (kojarzące się z okresem Polski Ludowej). Termin "bezstronność" raczej nie występował w języku konstytucyjnym.[...] Formuła bezstronności lub neutralności religijnej, filozoficznej i światopoglądowej państwa była uznana za wyjątkowo ogólnikową i mogącą podlegać bardzo zróżnicowanemu stosowaniu w praktyce. Niestety Konstytucja RP z 1997 r. wydała się jednak przedkładać relatywizm światopoglądowy i alienację państwa od sfery filozoficzno-religijnej nad stabilność aksjologiczną ustroju, która sięgałaby do wartości chrześcijańskich.(fragment tekstu)

EN

The Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 replaced the temporary amendments put into place in 1992 establishing the Polish State as a democratic republic. Constitution of Polish Republic defined also basic principles of relations between state and churches and confessional associations. More important that it regulated the issue of impartiality of public authorities in issues of religious convictions in Poland. The preamble emphasized freedom of religion or disbelief: "We, the Polish Nation - all citizens of the Republic, Both those who believe in God as the source of truth, justice, good and beauty, As well as those not sharing such faith but respecting those universal values as arising from other sources...". In that sentence Article 25 provided further and more restrictive protection, that public officials "shall be impartial in matters of personal conviction, whether religious or philosophical, or in relation to outlooks on life, and shall ensure their freedom of expression within public life." This article clearly revealed what kind of rules were established in constitutional regulations in Poland. It has showed also that accepted regulations were faulty. Constitutional regulations have also ignored polish cultural environment. Prevalent practice of law, social lay participant, political situation proved that Poles need more "clerical" régime. Social and political structure that will follow that what was named as "Volksgeist". Examples of modern Greece, Great Britain, even United States of America, showed that this solution is possible in fully democratic system.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Religia; Polityka wyznaniowa; Polityka państwowa; Prawo konstytucyjne

EN

Religion; Religious policy; State policy; Constitutional law

• Czasopismo: Doctrina. Studia społeczno-polityczne
• Rocznik: 2008
• Numer: nr 5
• Strony: 7--17

Twórcy

autor

Paweł Bała

• Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Warszawie

Bibliografia

• "Rzeczpospolita" 2007, nr z 26 maja.
• "Słowo Powszechne" 1991, nr z 17-19 maja.
• B. Górowska, Zagadnienia wolności sumienia i wyznania w pracach nad projektem Konstytucji RP, [w:] A. Czohara, B. Górowska, M. Nadolski, J. Osuchowski, Dylematy wolności wyznania w państwach współczesnych, Warszawa 1996.
• D. Dudek, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Zagadnienia podstawowe, wybór źródeł, Lublin 2001, s. 45. Por. M. Kijowski, Wstęp do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Aspekt etyczno-normatywny w zarysie, [w:] Annales, etyka w życiu gospodarczym, t. 6, Łódź 2003.
• F. Lassalle, O istocie konstytucji, Warszawa 1960.
• J. Kornaś, Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 roku, tamże.
• J. Krukowski, Zastrzeżenia do nowej Konstytucji, "Zeszyty Społeczne" (Lublin) 1997, nr 5.
• L. Falandysz, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1997, Warszawa 1997.
• L. Wiśniewski, Tor przeszkód projektu nowej konstytucji, "Rzeczpospolita", 1996, nr z 20 czerwca 1996.
• M. Jóźwiak, Charakter preambuły w polskim prawie konstytucyjnym, http://www.konstytucje.pl.
• M. Novak, Wolne osoby i dobro wspólne, Kraków 1998, s. 124.
• M. Safjan, Pozycja mniejszości w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, w: http://www.trybunal.gov.pl/Wiadom/Komunikaty/20031003/20031003.pdf.
• M. Wojciechowski, Wiara - Cywilizacja - Polityka, Rzeszów-Rybnik 2001.
• P. Michael, Kultura religijna a szkoła: przypadek Polski, [w:] K. Kiciński, K. Koseła, W. Pawlik, Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych, Kraków 1995.
• P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2000.
• R. Chruściak, W. Osiatyński, Tworzenie konstytucji w Polsce w latach 1989-1997, Warszawa 2001.
• R. Graczyk, Konstytucja dla Polski. Tradycje, doświadczenia, spory, Warszawa 1997, s. 209.
• Sprawozdanie z dnia 6 listopada 1996 r. (KZNO-ls-33/96).
• T. Pieronek, Zapis do przyjęcia, po decyzji Komisji Konstytucyjnej, "Słowo" 23 kwiecień 1995, [w:] J. Kornaś, Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 roku, "Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej" (Kraków) 2000, nr 548.
• Z. Kędzia, Uwagi o aksjologii Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, "Ethos" 1990, nr 11-12.