The Transformation of Tourism Model in the Polish Carpathians - Reporting on the Last 20 Years of Experiences

• Autorzy: Robert Faracik , Magdalena Kubal , Włodzimierz Kurek , Robert Pawlusiński

Warianty tytułu

Przekształcenia modelu turystyki w Karpatach Polskich. Doświadczenia ostatnich dwóch dekad

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Carpathians are the main Polish tourism destination, because of rich qualities as well as long tourism traditions in the region. The period of socialism in this region, as in the whole country, has however left a significant mark in terms of clear dominance of the socialist priorities in all aspects of tourism development. That period was mainly dominated by mass tourism, organized and financed by the state and social founds. The majority of accommodation was dominated by workplace-related recreational centers, predominantly located in the most attractive tourist destinations. It was however also a period of intensive development of private initiatives, especially in terms of rental accommodation. Therapeutic stays at spas were also characteristic for this area. Socio-economic transformation, associated with the political changes after 1989, significantly changed the image of tourism, which today is in the process of adaptation to the model, characteristic for the developed countries of Western Europe. This system is based largely on the private accommodation facilities, as well as private services. The development of ski resorts is very intense. Competitive offers of neighboring Slovakia resulted in the development of the thermal baths based on local thermal water resources. Visible is the intensive development of agritourism offer. According to the observed trends in the world, the role of cognitive tourism based on cultural values (new attractions, cultural routes, etc.) has increased over the last years. These changes refer also to the spas and resorts (progressive privatization), which could be associated with the growing importance and popularity of the spa and wellness offer. Suburban recreation is also developing, which is strictly connected with vicinity of large urban areas (GOP, Kraków, Tarnów, Rzeszów). This closeness results in an increase in the number of second homes.(author's abstract)

Karpaty należą do głównych regionów turystycznych Polski, czemu sprzyjają szczególne walory turystyczne oraz długie tradycje rozwoju turystyki. Okres socjalizmu w regionie tym, podobnie jak i w całym kraju, zaznaczył się wyraźną dominacją nurtu socjalnego w zasadzie we wszystkich aspektach rozwoju turystyki. Dominował głownie wypoczynek i turystyka zorganizowana i dofinansowana ze środków państwowych i społecznych. Większość bazy noclegowej stanowiły zakładowe i branżowe ośrodki wypoczynkowe, zlokalizowane najczęściej w najatrakcyjniejszych miejscowościach turystycznych. Jest to także okres intensywnego rozwoju prywatnej inicjatywy, zwłaszcza w zakresie wynajmu kwater. Charakterystyczne były pobyty lecznicze w uzdrowiskach. Transformacja społeczno-gospodarcza związana ze zmianami politycznymi po 1989 r. zmieniła znacząco obraz turystyki, która współcześnie przyjmuje model charakterystyczny dla rozwiniętych krajów Europy Zachodniej. System opiera się w dużej mierze na prywatnej własności zarówno bazy noclegowej, jak i towarzyszącej. Szczególnie intensywny jest rozwój infrastruktury narciarskiej. Oferta sąsiedniej Słowacji spowodowała rozwój kąpielisk termalnych w oparciu o miejscowe zasoby wód cieplicowych. Widoczny jest także intensywny rozwój oferty agroturystycznej. Zgodnie z obserwowanymi na świecie trendami wzrasta rola turystyki poznawczej, opartej na walorach kulturowych (nowe atrakcje, szlaki kulturowe itp.). Zmianom ulegają także uzdrowiska (postępująca prywatyzacja), co wiąże się z ze wzrostem znaczenia usług typu spa i wellenss. Rozwija się także wypoczynek podmiejski (weekendowy i świąteczny), czemu sprzyja bezpośrednie sąsiedztwo dużych aglomeracji miejskich (GOP, Kraków, Tarnów, Rzeszów). Przekłada się to na wzrastającą liczbę drugich domów.(abstrakt autora)

Słowa kluczowe

EN

Tourist region; Tourist routes

PL

Region turystyczny; Szlaki turystyczne

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Turystyki
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 4(28)
• Strony: 285--306

Twórcy

autor

Robert Faracik

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Magdalena Kubal

• Jagiellonian University in Krakow, Poland

autor

Włodzimierz Kurek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Robert Pawlusiński

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Faracik R., 2006, Turystyka w strefie podmiejskiej Krakowa, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Faracik R., Kurek W. Mika M., Pawlusiński R., 2009, Turystyka w Karpatach Polskich w świetle współczesnych kierunków rozwoju, in: Gospodarka i Przestrzeń, B. Domański, W. Kurek (eds.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, pp. 77-96.
• Groch J., Kurek W., 1989, Freizeitgestaltung der Werktätigen am Beispiel der Belegschaft des "Lenin-Eisenhüttenkombinats", Bochumer Geographische Arbeiten, 51.
• Groch J., Kurek W., 1995, Turystyka, in: Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność, J. Warszyńska (ed.), Uniwersytet Jagielloński, Kraków, pp. 265-299.
• Guzik C., 1995, Rolnicze użytkowanie ziemi, in: Karpaty Polskie, Przyroda, człowiek i jego działalność, J. Warszyńska (ed.), Uniwersytet Jagielloński, Kraków, pp. 239-252.
• Hałaj E., Kępińska B., 2013, Stan i perspektywy rozwoju geotermalnej balneoterapii i rekreacji w Polsce, in: Rekreacyjne wykorzystanie wód geotermalnych w krajach Grupy Wyszehradzkiej, M. Dej, M. Huculak, W. Jarczewski (eds.), Instytut Rozwoju Miast, Kraków, pp. 70-81.
• Hełdak M., Szczepański J., 2011, Wpływ rozwoju turystyki na transformację krajobrazu wsi Białka Tatrzańska, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 1/2011, pp. 151-161
• Jackowski A., 1981, Typologia funkcjonalna miejscowości turystycznych (na przykładzie województwa nowosądeckiego), Rozprawy habilitacyjne nr 53, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Kubal M., Mika M., Agritourism in Poland - the legal model and the realities of the market, "Current Issues Of Tourism Research" 2012, Vol. 1, No. 2, Presov, pp. 4-11.
• Kurek W., 1990, Wpływ turystyki na przemiany społeczno-ekonomiczne polskich Karpat, Rozprawy habilitacyjne nr 194, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Kurek W., Turystyczna funkcja obszarów górskich, "Turyzm" 2005, No. 15, pp. 1-2, 151-162.
• Krzesiwo K., 2013, Rozwój i funkcjonowanie stacji narciarskich w Karpatach Polskich, mps. pr. doktorskiej, IGiGP UJ, Kraków.
• Lecznictwo uzdrowiskowe w Polsce w latach 2000-2010, GUS, US w Krakowie, Kraków.
• Mika M., 2004, Turystyka a przemiany środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskiego, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Mika M., Kierunki i cechy rozwoju drugich domów w polskich Karpatach w świetle stanu badań, "Czasopismo Geograficzne" 2012, No. 83, pp. 1-2, 63-79.
• Okrasa R., 1979, Wczasy pracownicze. System organizacyjny, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa.
• Pitrus E., 2004, Uzdrowiska karpackie - porównanie współczesnych problemów i strategii rozwoju, maszynopis pracy doktorskiej, archiwum Zakładu Gospodarki Turystycznej i Uzdrowiskowej, Instytut geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.
• Rogalewska B., 1978, Tendencje lokalizacyjne zakładowych ośrodków wczasowych w Polsce do 1971 r., Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Szpara K., 2011, Agroturystyka w Karpatach Polskich, in: Mika M. (ed.), Prace Geograficzne, z. 125, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, 161-178.
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, Dz. U. 2005 nr 167 poz. 1399.
• Warszyńska J., Miejskie województwo krakowskie jako zaplecze rekreacyjne Krakowa, "Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica" 1978, No. 11, 87-105.
• Warszyńska J., Funkcja turystyczna Karpat Polskich, "Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica" 1985, No. 18, 79-104.
• Warszyńska J., Jackowski A., 1971, Turystyka w regionie krakowskim, Nauka dla Wszystkich, 152, PAN Kraków, Kraków.
• Wiatrak A.P., 2003, Baza agroturystyczna w Polsce i uwarunkowania jej rozwoju, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie nr 402, pp. 9-18
• Zuba J, Domański R., 2006, Analiza struktur organizacji i działalności niektórych stowarzyszeń agroturystycznych w Polsce, "Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska", Vol. LXI Sectio E, pp. 93-106.