Ryzyko ubóstwa osób starszych a konstrukcja zreformowanego systemu emerytalnego w Polsce

• Autorzy: Marek Szczepański

Warianty tytułu

The Risk of Poverty Among the Elderly and The Design of the Reformed Pension System in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel - Celem poznawczym artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy radykalne zmiany w konstrukcji systemu emerytalnego w Polsce wprowadzone w roku 1999, a następnie w latach 2011 i 2013 w wystarczającym stopniu zapewniają ochronę przed ryzykiem ubóstwa osób starszych. Metodologia badania - W prezentowanych badaniach wykorzystano następujące metody: opisu, wyjaśniania, literaturową, porównawczą oraz statystyczną. Wynik - W wyniku przeprowadzonych analiz sformułowano generalną konkluzję, iż istniejąca w zreformowanym systemie emerytalnym ustawowa gwarancja w postaci emerytury minimalnej nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia przed ubóstwem osób starszych. Składa się na to wiele przyczyn, m.in. relatywnie bardzo niski poziom najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalnych, a także wymagany staż ubezpieczeniowy (minimalny okres składkowy i nieskładkowy dla mężczyzn wynosi 25 lat, dla kobiet 20 lat, uprawniający do emerytury minimalnej po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego). Co więcej, w związku ze stopniowym wydłużaniem i zrównaniem wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn, również ten minimalny okres ubezpieczeniowy stopniowo będzie się wydłużać. Osoby, które z różnych powodów (długotrwałe bezrobocie, przerwy w pracy, opieka nad dziećmi czy rodzicami w przypadku kobiet etc.) nie wypracują minimalnych okresów składkowych, nie będą miały prawa do emerytury minimalnej, a co najwyżej do zasiłku z opieki społecznej, często na poziomie minimum egzystencji. Ponadto zagrożenie ubóstwem kolejnych roczników przechodzących na emerytury z nowego, wprowadzonego po 1999 roku systemu emerytalnego zwiększa zmiana formuły naliczania świadczenia ze zdefiniowanego świadczenia na zdefiniowaną składkę, co spowoduje znaczące obniżenie stopy zastąpienia (relacji świadczeń emerytalnych do ostatnich zarobków), a także ograniczenie redystrybucji dochodowej międzypokoleniowej i wewnątrzpokoleniowej w systemie emerytalnym. W polskim systemie emerytalnym brakuje tzw. filaru zerowego, gwarantującego minimalny dochód chroniący przed ubóstwem. Niezbędne jest wprowadzenie istotnych zmian w tym zakresie, dostosowujących poziom ochrony przed ubóstwem osób starszych do standardów zabezpieczenia społecznego Unii Europejskiej. Oryginalność/wartość - Kwestie dotyczące filaru zerowego w publicznym systemie emerytalnym nie były szerzej dyskutowane w polskim piśmiennictwie naukowym. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose - The purpose of this article is to answer the question, whether the changes in the structure of the pension system in Poland introduced in 1999, followed in 2011 and 2013, sufficiently protect older people from poverty. Research methodology - In this study the following methods have been used: description, explanation, literature analysis, comparative analysis and statistical methods. Result - The analyzes formulated a general conclusion that existing solution in the reformed pension system Poland in the form of legal guarantee minimum pension is not sufficient to prevent poverty among older people. It consists of a number of reasons, among others, relatively very low level of minimum guaranteed pension. Another factor is required length of insurance giving access to the minimum pension (minimum contributory and non-contributory period for men is 25 years for women 20 years). Moreover, due to the gradual lengthening and equalization of the age of retirement age for women and men, the minimum insurance period will gradually lengthen. People who, for various reasons (long-term unemployment, breaks, childcare and parents in the case of women, etc.) will develop no minimum contribution periods, will not have the right to the minimum pension and at most will be in the right to become benefit from social welfare (often the minimum subsistence level). Also the change in pension formula (from defined benefit to defined contribution) and lack of income redistribution within the pension system has increase the poverty risk of elderly people in Poland. In the Polish pension system, the so-called zero pillar is missing (minimum income guarantee protection against poverty). It is necessary to make major changes in this respect, adapting level of protection against poverty among older people to the social security standards of the European Union. Originality/value - The issue of zero pillar in the public pension system in Poland has not been widely discussed in the Polish scientific literature. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka społeczna; System emerytalny; Ubóstwo; Minimum egzystencji

EN

Societal policy; Pension schemes; Poverty; Subsistence minimum

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 73 Ryzyko, zarządzanie, wartość
• Strony: 441--451

Twórcy

autor

Marek Szczepański

• Politechnika Poznańska

Bibliografia

• Barr N., Diamond P. (2010), Pension Reform. A Short Guide, Oxford University Press, New York.
• Barr N., Diamond P. (2014), Reformy systemu emerytalnego. Krótki przewodnik, Polskie Towarzystwo ekonomiczne, Warszawa.
• European Commission (2015), The 2015 Aging Report, "European Economy" nr 8.
• Forum Debaty Publicznej (2011), Jak zapewnić godziwe dochody na przyszłość dla przyszłych pokoleń?, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa.
• Holzman R., Hinz R. (2005), Old Age Income Support in the 21tst Century. An Interational Perspektive on Pesion Systems and Reform, The World Bank, Washinton, D.C.
• Komisja Europejska (2012), BIAŁA KSIĘGA. Plan na rzecz adekwatnych, bezpiecznych i stabilnych emerytur, Bruksela, 16.2.
• Jajko-Siwek A. (2014), Między i wewnątrzpokoleniowa redystrybucja dochodowa w polskim systemie emerytalnym, w: Systemy zabezpieczenia społecznego wobec wyzwań demograficznych i rynkowych. Social security systems against the challenges of demographics and market, red. M. Szczepański, T. Brzęczek, M. Gajowiak, Publishing House of Poznań University of Technology, s. 187-198.
• Mueller K. (2011), The politics and outcomes of three-pillar pension reforms in Central and Eastern Europe, w: Pension reform in Europe. Politics, policies and outcomes, Routlege/EUI Studies in the Political Economy of Welfare, Routlege, New York, s. 87-107.
• Miłosz M. (2013), Bezwarunkowy dochód podstawowy jest realny, http://forsal.pl/artykuly/744762,tysiac-zlotych-od-panstwa-dla-kazdego-bezwarunkowy-dochod-podstawowy-jest-realny.html (28.01.2015)
• Szarfenberg R. (2012), Minimalny dochód obywatelski to nie utopia, www.krytykapolityczna.pl/artykuly/ekonomia/20121221/szarfenberg-dochod-obywatelski-nie-utopia (27.01.2015).
• Orenstein M.A. (2013), Prywatyzacja emerytur. Transnarodowa kampania na rzecz reformy zabezpieczenia społecznego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Oręziak L. (2014), OFE Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
• World Bank (1994), Averting the Old-Age Crisis, A World Bank Policy Research Report, Oxford University Press, New York.