Kwestia językowa a kształtowanie się politycznej mapy Europy i świata : tendencje ogólne i najnowsze zmiany

• Autorzy: Roman Szul

Warianty tytułu

The Language Question and the Shaping of the Political Map of Europe and the World : General Tendencies and the Latest Changes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Historię Europy i świata można przedstawić jako historię relacji między terytorium państwa a obszarem językowym. Poza najwcześniejszym okresem państw plemiennych Europę i świat cechowała niezależność państwa i języka - na terytorium państwa mówiono wieloma językami, te same języki były używane w wielu państwach, na tym samym terytorium używano różnych języków w różnych funkcjach. W późniejszych okresach następuje upraszczanie sytuacji językowej - dopasowywanie języka do terytorium i dopasowywanie terytorium do języka, redukcja liczby języków sfery publicznej. Proces ten najintensywniejszy przebieg miał w Europie w epoce nowoczesności i nacjonalizmu (ok. 1800-1950, na części obszaru Europy również później do dnia dzisiejszego). Towarzyszyły temu konflikty polityczne wewnątrz poszczególnych państw i międzypaństwowe zmieniające radykalnie mapę polityczną kontynentu. W efekcie w Europie istnieje niemal idealna sytuacja, gdzie każde państwo ma swój własny język i każdy język ma swoje państwo. Poza Europą podobne procesy zachodzą, w wolniejszym tempie, w większości krajów Azji, gdzie każde państwo ma swój główny język. W Azji jednak nie miało miejsca dopasowywanie terytorium państwa do obszarów językowych. W krajach postkolonialnych w Ameryce, Afryce (poza arabskimi), Oceanii i Azji (Indie, Singapur) cechą charakterystyczną jest to, że językiem państwowym jest język dawnej metropolii kolonialnej. W państwach arabskich dziedzictwo kolonialne powoduje istnienie tych państw i określa ich granice, jednak nacjonalizm arabski jest na tyle silny, by sprawić, że językiem tych państw jest wspólny język arabski. (abstrakt oryginalny)

EN

The history of Europe and the world can be presented as a history of the relations between territory of states and language areas. Except for the earliest period of tribal states Europe and the world were characterised by independence of state and language - on the territory of a state several languages were spoken, the same languages were used in several states, on the same territory several languages were used in various functions. In later periods simplification of language situation took place - adjustment of language to state territory and adjustment of state territory to language, reduction of the number of languages in the public sphere. This process was the most intense in Europe in the period of modernity and nationalism (ca. 1800-1950, on a part of Europe's territory also later, to present day). It was accompanied by political conflicts within individual states and between states dramatically changing the political map the continent. As a result, in Europe there is almost ideal situation where each state has its own language and each language has its own state. Outside Europe similar processes, although with a weaker pace, occur also in most countries of Asia where each country has its own main language. In Asia, contrary to Europe, there has not been adjustment of state territory to language areas. In postcolonial countries of America, Africa (outside Arab countries), Oceania and Asia (India, Singapore) the main language adjusted to state territory is a language of a former metropolis. In Arab countries the colonial heritage causes the very existence of these states and determines their boundaries but the Arab nationalism is strong enough to make Arabic the common language of these states. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka światowa; Państwo; Nacjonalizm; Konflikty polityczne

EN

World politics; State; Nationalism; Political conflicts

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 17 Wybrane problemy badawcze geografii politycznej
• Strony: 31--62

Twórcy

autor

Roman Szul

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Barwiński M., 2012, Stosunki międzynarodowe Polski z Ukrainą, Białorusią i Litwą po 1990 roku, [w:] Rykała A. (red.), Granice, mniejszości narodowe i religijne, dziedzictwo, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 1.
• Burke P., 2009, Języki i społeczności w Europie wczesnonowożytnej (tłum. Agnieszka Szurek), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Castells M., 2004, The Power of Identity, Second Edition, Blackwell Publishing, Malden-Oxford-Victoria.
• Davies N., 1991, Boże igrzysko: historia Polski, t. 2, (tłum. Elżbieta Tabakowska), Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak", Kraków.
• Fedoruk O., 2003, Ukrajinśko-polśki widnosyny u percepciji Pantełejmona Kulisza (Kontekst hałyćkoho suspilno-literaturnoho procesu 60-ch r. XIX st.), Ukrajina Moderna czysło, 8, Krytyka, Kyjiw-Lwiw.
• Ingrassia G., Blasco Ferrrer E., 2009, Storia della lingua sarda, CUEC (Cooperativa Universitaria Editrice Cagliaritana), Cagliari.
• Judge A., 2007, Linguitic Policies and Survival of Regional Languages in France and Britain, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Judt T., Lacorne D., 2004, The Politics of Language, [w:] Judt T., Lacorne D. (eds.), Language, Nation, and State. Identity Politics in a Multilingual Age, Palgrave Macmillan Basingstoke.
• Karimi A., 2008, Globalization and ethno-linguistic revivalism in contemporary Iran: the case of Azeris (Azerbaijanis), [w:] Siwek T., Baar V. (eds.), Globalisation and its impact on localities, University of Ostrava, Ostrava.
• Korbel H., 2002, Německá menšina na přelomu tisícletí, [w:] Národnostní menšiny na přelomu tisícletí, Slezský ústav Slezského zemského muzea v Opavě, Dokumentační a informační středisko Rady Evropy v Praze, Opava-Praha.
• Kowalski M., 2013, Ludność polska w wieloetnicznych regionach Litwy, Łotwy i Białorusi, [w:] Rykała A. (red.), Przestrzenny wymiar wielokulturowego dziedzictwa, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 2.
• Letra C., 2003, História cronológica do meu Portugal, 5a edição, Edições Gailivro, Serzedo.
• Mańczak W., 1988, Języki romańskie, [w:] Bednarczuk L. (red.), Języki indoeuropejskie, t. 2, PWN, Warszawa.
• Mańczak W., 2002, O pochodzeniu i dialekcie Kaszubów, Oficyna Czec, Gdańsk.
• Martel P., 2004, Langue d'oc. French and the Construction of a State in France, [w:] Judt T., Lacorne D. (eds.), Language, Nation, and State. Identity Politics in a Multilingual Age, Palgrave Macmillan, Basingstoke, New York-London.
• Mlinar Z., 1994, Individuacija in Globalizacija v Prostoru, Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti, Ljubljana.
• Orłowska I., 1999, Historia Somalii do 1991 roku, [w:] Mantel-Niecko J., Zabek M. (red.), Róg Afryki. Historia i współczesność, Instytut Historii UW, Trio, Warszawa.
• Popa N., 2000, Elemente de unitate şi alteritate în spaţiul geografic românesc (II), "Revista Română de Geografie Politică", 2(2), Universitatea din Oradea.
• Rapacka J., 1995, Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej, Energeia, Warszawa.
• Rykiel Z., 2006, Podstawy geografii politycznej, PWE, Warszawa.
• Sobczyński M., 2001, Integration and disintegration processes on Moldavia's (Moldova's) lands during history, [w:] Kitowski J. (red.), Spatial dimension of socio- -economic transformation processes in Central and Eastern Europe on the turn of the 20th century, vol. 1, Warsaw-Rzeszów.
• Šoltés P., 2004, Na východ od Tatier, na západ od Užhododu, "Na východ od Aše", 3, (www.navychod.cz).
• Šołta J., 1976, Pśegled serbskich stawiznow, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin.
• Stasiński M., 2014, Hiszpania przyjmie wypędzonych Żydów, "Gazeta Wyborcza", 12.02.2014.
• Szczepankiewicz-Battek J., 2013, Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce - przeszłość i teraźniejszość, [w:] Rykała A. (red.), Przestrzenny wymiar wielokulturowego dziedzictwa, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 2.
• Szul R., 2009, Język, Naród, Państwo. Język jako zjawisko polityczne, PWN, Warszawa.
• Szul R., 2010, The Politics of Language in Contemporary Europe. Between Nationalism, European Integration and Globalisation, "Annual of Language & Politics and Politics of Identity", 4, Institute of Political Studies, Charles University, Prague, s. 7-30, (www.alppi.eu).
• Thomas A., 2004, A Welsh Miscellany, Zymurgy Publishing, Newcastle upon Tyne.
• Tibi B., 1999, Arab Nationalism, Between Islam and the Nation State, Palgrave Macmilan, Basingstoke.
• Tołstoj N.I., 1979, Istorija i struktura sławianskich litieraturnych jazykow, Nauka, Moskwa.
• Truchot C., 2008, Europe: l'enjeu linguistique, La Documentation Française, Paris.
• Urbańczyk S., 1979, Prace z dziejów języka polskiego, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Żelazny W., 2000, Francja wobec mniejszości narodowych. Etniczność, etnopolityka, etnosocjologia, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie, Tyczyn.
• Żłuktienko J.A., Dwuchżyłow A.W., 1984, Frizskij jazyk, Naukowa dumka, Kijew.
• http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/.
• Indigenous Peoples in Okinawa, HRC 20th, 2012, WS http://imadr.org/wordpress/wpcontent/uploads/2013/12/Written-Statement_HRC-20th-session_Indigenous-Peoplesin-Okinawa-2012.pdf (dostęp: 25.07.2014).
• Skåneland, http://en.wikipedia.org/wiki/Sk%C3%A5neland (dostęp: 22.07.2014).

Identyfikatory

DOI

11089/10673