Próba formalnej definicji dobrobytu

• Autorzy: Janusz Łyko , Antoni Smoluk

Warianty tytułu

An Attempt of the Formal Definition of Well-being

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dobrobyt jest jakością i podobnie jak każda jakość ma trzy naturalne stany: mało, średnio, dużo. Z dobrobytem jest jak ze szczęściem, czy zdrowiem: żyjąc w dobrobycie, zwykle nie zdajemy sobie z tego sprawy. Oczywiście wszyscy chcemy żyć w dobrobycie. I tak jak pojęcia szczęścia nie precyzujemy, by nie zapeszyć i unikamy afiszowania się nim, tak samo czynimy z dobrobytem. Jest to błogosławiony stan współżycia z przyrodą i ludźmi. Dobrobyt trwały jest traktowany jako dobrobyt stabilny. Jest on możliwy tylko w społeczeństwie tradycyjnym, w którym każdy wie, co ma robić i robi to sumiennie. Dobrobyt wiąże się też z darwinizmem społecznym; populacja jest w dobrobycie, gdy wzrasta wykładniczo. Równanie Malthusa <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>y</mi> <mi class="MJX-variant" mathvariant="normal">'<!-- ' --></mi> <mo>=</mo> <mi>p</mi> <mi>y</mi> </math> można traktować jako ścisłą definicję dobrobytu. Dobrobyt to pojęcie holistyczne, tyczące się całej społeczności, jest jakością życia, często utożsamianą ze stopą życiową. Na bezludnej wyspie nie ma dobrobytu. Dobrobyt jest związany z wydajnością pracy i oznacza większą efektywność ekonomii niż potrzeby społeczności. Można również dobrobyt określać przez funkcje użyteczności. Średnia użyteczność populacji definiuje dobrobyt społeczny. Z każdą funkcją użyteczności związana jest preferencja. Jeśli profil populacji spełnia regułę 2/3, to wtedy relacja maksymalna jest preferencją; ta właśnie preferencja jest dobrobytem społecznym. Stabilność zaś dobrobytu jest opisana za pomocą macierzy przejść Markowa <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>M</mi> <mo>=</mo> <mrow> <mo>(</mo> <mtable rowspacing="4pt" columnspacing="1em"> <mtr> <mtd> <mfrac> <mn>2</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mn>0</mn> </mtd> </mtr> <mtr> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> </mtr> <mtr> <mtd> <mn>0</mn> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>2</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> </mtr> </mtable> <mo>)</mo> </mrow> </math> ze stanu: niski byt, byt, dobry byt, kolejno do tychże stanów. Jeśli prawdopodobieństwa przejść są takie jak w macierzy M, to w stanie granicznym populacja dzieli się na równe trzy części. Zawsze są biedni, ludzie normalni, czyli szczęśliwi, i wreszcie bogaci. Za dobrobyt można też uważać stan ekonomii - koszyk dóbr, w którym globalna funkcja użyteczności osiąga maksimum. Dobrobyt jest niewątpliwie związany z organizacją pracy i koniunkturą. Cały obecny świat żyje w dobrobycie, bowiem bogactwo świata od 2000 roku podwoiło się i w 2013 roku mierzy 263 biliony dolarów amerykańskich. Zasoby rosną więc wykładniczo. Należy jednak pamiętać o liliach polnych i ich wyglądzie, o ptakach niebieskich i ich trosce o byt. Pojęcie dobrobytu jest bardziej natury duchowej niż materialnej. Daremnie późno kładziesz się spać i wcześniej wstajesz - swoją troską niewiele wskórasz. Bóg bowiem i we śnie obdarza umiłowanego swego. Fryderyk Nietzsche uważał życie za jedyną wartość. Byt jest wszystkim dobrem, a niebyt jest złem. Jeśli istniejesz, jesteś w dobrobycie. Nie ma dobrobytu bez równowagi i pełnego zatrudnienia. Mierzyć dobrobyt można indeksem <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>W</mi> <mo>=</mo> <mfrac> <mi>n</mi> <mrow> <mi>k</mi> <mo>+</mo> <mi>n</mi> </mrow> </mfrac> </math> gdzie `n` oznacza liczbę firm nowych powstałych w danym roku, a `k` zlikwidowanych. Im ten wskaźnik jest bliższy jedności tym lepiej. Dobrobyt to w żadnym wypadku nie pełnia władzy, pieniądza i użycia. Dobrobyt to stan duszy, a nie ciała. Jest funkcją organizacji i samoorganizacji, jest odmianą stoicyzmu. (abstrakt oryginalny)

EN

Well-being is a quality, and each quality has three natural states: a little, moderately, a lot. Well-being resembles happiness and health. When we have well-being, we usually are not aware of it. Certainly, we all want to live a life of well-being. While we do not specify the notion of happiness so as to avoid bad luck and not to show off with it, we do not define well-being either. It is a blessed state of existing together with nature and with people. Permanent well-being is equated with stable well-being. It is achievable only in a traditional society, where everyone knows what to do and gets it done as expected. Well-being also is associated with social Darwinism; population has well-being when it grows exponentially. Malthusian equation <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>y</mi> <mi class="MJX-variant" mathvariant="normal">'<!-- ' --></mi> <mo>=</mo> <mi>p</mi> <mi>y</mi> </math> can be seen as a precise definition of well-being. Well-being is a holistic term that applies to a whole community as the quality of life, often equivalent to standard of living. There is no well-being on a desert island. Well-being implies work productiveness and indicates that economy is more efficient than social needs. Well-being may also be expressed by utility functions. Population's average utility defines social well-being. Each utility function is linked to preference. If a population's profile satisfies the ⅔ rule, then a maximal relation is preference; in fact, the very preference is social well-being. Stability of wellbeing in Markov matrix <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>M</mi> <mo>=</mo> <mrow> <mo>(</mo> <mtable rowspacing="4pt" columnspacing="1em"> <mtr> <mtd> <mfrac> <mn>2</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mn>0</mn> </mtd> </mtr> <mtr> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> </mtr> <mtr> <mtd> <mn>0</mn> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> <mtd> <mfrac> <mn>2</mn> <mn>3</mn> </mfrac> </mtd> </mtr> </mtable> <mo>)</mo> </mrow> </math> is represented by transitions from the states: low being, being and good being, respectively, to these states. If the probabilities of transitions are as those in the matrix M, then the population is divided into three equal parts at a limit state. There are always poor people, normal or happy people and rich people. Well-being may also stand for a state of the economy - a basket of goods at which the utility function takes the maximum. Well-being is definitely related to work organization and economic situation. The world today enjoys well-being, because the net global wealth has doubled since 2000, reaching $263 trillion in 2013. The assets therefore increased exponentially. Yet, one should consider the lilies of the field, and how they grow, look at the birds of the air and think about who feeds them. The idea of wellbeing is more spiritual than material. It is in vain that you go late to rest and get up early - your effort will not gain much. Because God gives sleep to those he loves. Life is the only value affirmed by Nietzsche. Being represents a complete good, whereas not being is evil. If you exist, you have well-being. There is no well-being without equilibrium and full employment. Well-being can be measured by an index <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block"> <mi>W</mi> <mo>=</mo> <mfrac> <mi>n</mi> <mrow> <mi>k</mi> <mo>+</mo> <mi>n</mi> </mrow> </mfrac> </math> where `n` denotes the number of new firms established in a given year, and `k` - the number of closed firms. The nearer to one is this index, the better. Well-being is by no means total power, fortune and pleasure. Well-being is a state of soul, not a state of body. It is a function of organization and self-organization, a variety of stoicism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dobrobyt; Funkcja użyteczności; Macierze; Pełne zatrudnienie

EN

Prosperity; Utility functions; Matrix; Full employment

• Czasopismo: Śląski Przegląd Statystyczny
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 13(19)
• Strony: 15--27

Twórcy

autor

Janusz Łyko

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

autor

Antoni Smoluk

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Biernacki M., Dobrobyt, [w:] J. Łyko (red.), Wybrane modele matematyczne w ekonomii, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2009, s. 55-95.
• Dębek K., Życie, "Gazeta Południowa" 2014, 17 września, s. 2.
• Internet, Zabójcza i zakłamana medycyna, "Angora" 2014, 30 listopada, s. 75.
• Łyko J., Twierdzenia Arrowa a ordynacje wyborcze, [w:] A. Smoluk (red.), Elementy metrologii ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2000, s. 165-168.
• Olechowski J., Polacy (nie)oszczędni? "Newsweek Polska" 2014, 21 lipca, s. 70-71.
• Patora T., Tu starości nie leczymy, "Angora" 2014, 23 listopada, s. 28-29.
• Staszewski W., Życie codzienne milionerów, "Newsweek Polska" 2014, 28 lipca, s. 36-38.

Identyfikatory

DOI

10.15611/sps.2015.13.02