Indywidualizm jako pojęcie

• Autorzy: Bożena Sieradzka-Baziur

Warianty tytułu

Individualism as a Concept

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Omówione w artykule pojęcie indywidualizm odnosi się do podmiotowości funkcjonowania człowieka, zagadnień związanych z jego tożsamością i oznacza sposób myślenia oraz postępowania charakteryzujący się odmiennością i dystansem wobec poczynań ogółu. Zostało w nim pokazane przede wszystkim to, jak obecnie w języku polskim jest wyrażane pojęcie indywidualizm. Wyrazy i konstrukcje językowe, którymi posługuje się współczesny użytkownik języka w celu zwerbalizowania tego pojęcia, mieszczą się w obrębie takich kategorii semantycznych, jak: myślenie, działanie, wolność, samorealizacja, kontakty społeczne, odróżnianie się od innych. Rdzeń tego pojęcia stanowią wyrazy: indywidualizm, indywidualista - i są to leksemy, które reprezentują indywidualizm w sposób prototypowy. Synonimiczne określenia wyrazowe odnoszące się do indywidualizmu i będące w jego centrum to: ujednostkowienie, swój własny, oryginalny sposób istnienia. Inne elementy językowe, które mieszczą w sobie mniej lub bardziej te same sensy znaczeniowe i tworzą centrum tego pojęcia, to na przykład: moje ja, jednostka sama w sobie, bycie sobą. W artykule rozważano między innymi zagadnienie dotyczące tego, w jakim stopniu na przestrzeni dziejów istota ludzka mogła korzystać z prawa do kształtowania swojego losu. Zwrócono również uwagę na to, że indywidualizmem jest pielęgnowanie w sobie przekonania o wyjątkowości własnego sposobu myślenia i wynikającego z niego działania bez odbierania znaczenia temu, w jakim sposób myślą i działają inne osoby. Właściwie rozumiany indywidualizm jest wyrazem przekonania, że warto poświęcić swoje życie czemuś wielkiemu, szlachetnemu, i jest konceptualizowany przez użytkowników języka za pomocą różnorodnych określeń wartościujących, takich jak: prawdziwy człowiek, wybitna jednostka, bohater, a także: indywidualność czy wybitna indywidualność. Doskonałym wyrazem prawdziwego indywidualizmu człowieka są dzieła literackie, muzyczne, malarskie, a użytkownicy języka określają wielkiego artystę mianem indywidualności twórczej. Fałszywy indywidualizm jest wynikiem egocentryzmu i prowadzi do alienacji jednostki, mając negatywne konsekwencje dla pojedynczego człowieka i dla społeczeństwa.(abstrakt oryginalny)

EN

The article discusses the concept of individualism, referring to the subjectivity of human functioning, issues connected with their identity as well as a manner of thinking and behaving, characterised by otherness and distance from the actions of the community. First of all, the article presents how the concept of individualism is currently expressed in Polish language. Words and linguistic structures which are chosen by a contemporary language user in order to verbalise this concept are included within such semantic categories as: thinking, action, freedom, self-fulfilment, social contacts, and distinguishing oneself from other people. The core of this concept is constituted by the following words: individualism and individualist, which are the lexemes that represent individualism in a prototypical manner. The synonymous words relating to individualism and being at its centre are: individualisation, one's own, unique way of being. Other linguistic elements, which include the same meanings, to a greater or lesser degree, and create the centre of this concept, are: my self, an individual oneself and being oneself. The article also covers the issue concerning the extent to which a human being could have exercised the right to shape one's own destiny in the course of the history of humankind. The study also emphasises that individualism means fostering one's belief in the uniqueness of one's own way of thinking and the resulting actions, without diminishing the importance of the way other people think and act. Individualism understood properly is the expression of the belief that it is worthwhile to devote one's life to something great, noble and it is conceptualised by the language users with a variety of evaluative terms such as: a real human being, an outstanding individual, a hero, as well as a personality and an outstanding personality. Literary works, music, paintings are the perfect expression of true human individuality, while a great artist is often described as a creative individual by the language users. False individualism is the result of egocentrism and leads to the alienation of an individual, with negative consequences both for a single human and the society.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Tożsamość; Osobowość człowieka; Psychologia człowieka; Indywidualizm

EN

Identity; Human personality; Human psychology; Individualism

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2013
• Tom: 12
• Numer: nr 24
• Strony: 17--35

Twórcy

autor

Bożena Sieradzka-Baziur

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Attali J., Słownik XXI wieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2002.
• Bernacki W., Od modernizmu do postmodernizmu. Obraz społeczeństwa modernistycznego w literaturze krytycznej, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2000.
• Bernasiewicz M., hasło "indywidualizm", w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Suplement A-Ż, red. T. Pilch, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 2010.
• Bloom A., Umysł zamknięty. O tym jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1978.
• Długosz-Kurczabowa K., Wielki słownik etymologiczno historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
• Doktryna Saint-Simona. Wykłady A. Bazarda i B. P. Enfantina, rok pierwszy 1829, Książka i Wiedza, Warszawa 1961. Domański H., Negatywne aspekty indywidualizmu, w: Konflikty społeczne w Polsce w okresie zmian systemowych. Studia, komunikaty, eseje, t. 1, red. M. Malikowski, Z. Seręga, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2000.
• Elias N., Społeczeństwo jednostek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
• Fromm E., Mieć czy być, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1995.
• Hansen M.V., Balsam dla duszy nauczyciela, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003.
• Jacyno M., Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Kapuściński R., Heban, Biblioteka "Gazety Wyborczej", Warszawa 2008.
• Kielar-Turska M., Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, w: Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, Podstawy psychologii, red. J. Strelau, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
• Maffesoli M., Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
• Olcoń-Kubicka M., Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.
• Płużek Z., Refleksje nad kryzysami własnej tożsamości, "Horyzonty Wychowania" 2003/2 (4), s. 145-153.
• Rogers C.R., Sposób bycia, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002.
• Rosch E., Cognitive representations of semantic categories, "Journal of Experimental Psychology: General" 1975 (104).
• Rożnowska K., Uleczyć świat. O Julianie Aleksandrowiczu, Kraków 2012.
• Sieradzka-Baziur B., O strukturze semantycznej języka. Pojęcie samotność, "Horyzonty Wychowania" 2013/23, s. 117-138.
• Sikora P., Nie zatrzymuj niczego, "Tygodnik Powszechny" nr 44, 3 listopada 2013, s. 3.
• Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 2, Warszawa 1902.
• Słownik wileński, red. A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszko i inni, Wilno 1861, .
• Strzelczyk J., Historia powszechna. Średniowiecze, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008. Indywidualizm jako pojęcie 35, Szacki J., hasło: "indywidualizm" i "kolektywizm", w: Encyklopedia socjologii. Suplement, red. W. Kwaśniewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa
• Szacki J., Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, w: Indywidualizm a kolektywizm, red. K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J. Szacki, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999, s. 9-19. Por. także: Dyskusja, s. 20-21.
• Szczepankowska I., Semantyka i pragmatyka językowa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2011.
• Świda-Ziemba H., Indywidualizm młodych a więź społeczna, "Societas/Communitas" 2006, 1(1).
• Taylor Ch., Etyka autentyczności, przekł. A. Pawelec, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002.
• Tocqueville A., O demokracji w Ameryce, Kraków - Warszawa 1996.
• Trzebiński J., Twórczość a struktura pojęć, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.
• Urban M., Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-politologiczne, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2008.
• Zdanowicz A., Bohusz Szyszko M. i inni, Słownik wileński, Wilno 1861, .