"Nie piszę tylko o sobie, lecz przede wszystkim o społeczności". Na marginesie pamiętników Karola Małłka z okresu powojennego

• Autorzy: Bronisław Gołębiowski

Warianty tytułu

"I'm not Only Writing about Myself but Most of All about a Community". Side Remarks to Karol Mallek's Wartime Diaries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł ma charakter studium przypadku. Autor analizuje życie i działalność wybitnego działacza społecznego i politycznego Karola Małłka urodzonego w Prusach Wschodnich w polskiej rodzinie rolniczej w 1898 roku, zmarłego w 1966 roku w Toruniu. Po służbie przymusowej w armii pruskiej, w szeregach której w czasie I wojny światowej walczył pod Verdun, w okresie międzywojennym Karol Małłek był silnie zaangażowany w działalność propolską w Prusach Wschodnich, w czasie okupacji działał w podziemiu antyhitlerowskim, po wojnie poświęcił się przywracaniu polskości na Warmii i Mazurach, które wróciły na mocy układów w Jałcie do Polski. W Polsce powojennej zajmował różne stanowiska, był jednak także prześladowany przez władze w okresie stalinizmu w początkach lat 50. XX w., zaś po przełomie w październiku 1956 roku wrócił do czynnej działalności pedagogicznej, pisarskiej, społecznej i politycznej. Był założycielem i rektorem Mazurskiego Uniwersytetu Ludowego w Rudziskach koło Pasymia, wicewojewodą olsztyńskim, publikował swoje pamiętniki w prestiżowym wydawnictwie warszawskim "Czytelnik". Pamiętniki te nie mogły być do końca pełne, ani nie mogły zawierać wszystkich przeżyć i ocen, poglądów Małłka ze względu na cenzurę. Ale Małłek pisał także pamiętnik-dziennik na bieżąco dla siebie, jeszcze nie opublikowany, liczący ponad 1500 stron dużego formatu rękopisu. Autor artykułu, który znał osobiście Małłka i współdziałał z nim na Mazurach, posiada odpis tego nieopublikowanego pamiętnika i na jego podstawie napisał to studium. Dowodzi w nim, że życie i działalność takich postaci, jaką był Małłek. było w okresie XX wieku w warunkach polskich bardzo trudne i wręcz niebezpieczne. Jednak tacy działacze istnieli i działali z przekonania i wiele wnieśli do przeobrażeń społeczno-politycznych, które doprowadziły do wyzwolenia się Polski spod dyktatu komunistycznej Moskwy. (abstrakt oryginalny)

EN

This article is a kind of case study. The author analyzes the life and accomplishments of an exceptional social and political activist Karol Małłek, born in 1898 in Eastern Prussia to a Polish family of farmers, died in 1966 in Torun. Done with mandatory military service in the Prussian army during the WWI during which fought at Verdun, Małłek became deeply involved in a pro- Polish movement of Eastern Prussia between the wars. After WWII broke out and Poland came under the German occupation he participated in the underground anti-Hitler movement. After the WWII he devoted his life to bringing the Polish culture back to Warmia and the Mazurian which were returned to Poland under the Yalta Treaties. In the postwar years he held various positions but was by no means spared being persecuted during the Stalinism times in the early 50's of the 20th century. The breakthrough of 1956 allowed him to resume active pursuit of his pedagogical, writing, social and political career. He was the founder and rector of the Mazurian Folk University in Rdziska by Pasym, the mayor of the Olsztyńskie voyevodship, the author of dairies published in a prestigious Warsaw publishing house Czytelnik. The diaries could not be complete, since they could not describe his experiences to the fullest as well as his judgments and ideas because of the censorship. Yet he also wrote a personal day-to-day diary just for himself. This 1500-page manuscript has yet to be published. The article author's who knew Małłek personally and collaborated with him in the Mazurian is in possession of a copy of this unpublished manuscript and has written a study of it in which he proves that life and exploits of such characters as Małłek was not only difficult but often dangerous in the Poland of the second part of the 20th century. And yet such activists existed, acted upon their beliefs and contributed greatly to the socio-political changes which in turn lead to the overthrow of the communistic dictatorship of Moscow. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Pamiętniki; Historia; Historia społeczeństw; Historia polityczna; Działalność społeczna; Studium przypadku

EN

Memoirs; History; Societies history; Political history; Social activity; Case study

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 28 Zeszyt Naukowy Katedry Socjologii i Psychologii
• Strony: 73--116

Twórcy

autor

Bronisław Gołębiowski

Bibliografia

• Baczewski J.: Wspomnienia Warmiaka, Warszawa 1961.
• Boenig J.: Minęły wieki, myśmy ostali, Warszawa 1957.
• Chałasiński J. i in. (red.): Miesiąc mojego życia, Warszawa 1964.
• Chałasiński J. i in. (red.): Młode pokolenie wsi Polski Ludowej, tom I, Awans pokolenia, Warszawa 1964.
• Chałasiński J. i in. (red.): Młode pokolenie wsi Polski Ludowej, tom II, Tu jest mój dom, Warszawa 1966.
• Chałasiński J.: Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej "Kopalnia" na Górnym Śląsku. Przegląd Socjologiczny, tom III, 1935.
• Chałasiński J.: Nowe społeczeństwo Ziem Odzyskanych i jego przemiany w świetle liczb i pamiętników, [w:] Młode pokolenie wsi Polski Ludowej, tom II, Tu jest mój dom, Warszawa 1966.
• Chlebowczyk J.: Procesy narodotwórcze w Środkowej i Wschodniej Europie w dobie kapitalizmu, Warszawa 1975.
• Dulczewski Z. (red.): Młode pokolenie Ziem Odzyskanych, Poznań 1968.
• Dulczewski Z., Kwilecki A. (red.): Pamiętniki osadników Ziem Odzyskanych, Poznań 1963.
• Jarecka S. (red.): Przemoc, poniżenie, poniewierka, Warszawa 1967.
• Jaroszek K.: Wspomnienia z Prus Wschodnich (1908-1920), Olsztyn 1969.
• Kajka M.: Zebrałem snop plonu, Warszawa 1958.
• Kersten K., Szarota T. (red.): Wieś polska 1939-1948, tomy I-IV, Warszawa 1972-1974.
• Kętrzyński W.: O Mazurach, Olsztyn 1968.
• Kętrzyński W.: Szkice, Olsztyn 1977.
• Kłoskowska A.: Konwersja narodowa i narodowe kultury. Studium przypadku, "Kultura i Społeczeństwo", tom XXXV, nr 4, 1992.
• Kwas F.: Wspomnienia z mojego życia, Olsztyn 1957.
• Leyk F.: Pamięć notuje i utrwala, Warszawa 1969.
• Malewska H.: Siadami twardej drogi, Warszawa 1966.
• Małłek K.: Interludium mazurskie, Warszawa 1968.
• Małlek K.: Polskie są Mazury, Warszawa 1972.
• Małłek K.: Z Mazur do podziemia, Warszawa 1970.
• Małłek K.: Z Mazur do Verdun, Warszawa 1967.
• Pentkowski K.: Pamiętnik Mazura, Olsztyn 1959.
• Sakson A.: Mazury - społeczność pogranicza, Poznań 1990.
• Sopuch K., Dudziak W.: Z pogranicza kurpiowsko-mazurskiego 1945-1957, Ostrołęka 1993.
• Sowa P.: Po obu stronach kordonu, Olsztyn 1969.
• Sukertowa-Biedrawina E.: Mazurskie dole i niedole, Warszawa 1947.
• Tyszka A.: Rozmowa kultur, [w:] Komunikacja międzykulturowa. Zbliżenia i impresje, Warszawa 1995.