Wiejskie Obszary Funkcjonalne - próba metodyczna wyznaczenia ich obszarów i granic

• Autorzy: Marcin Mazur , Jerzy Bański , Konrad Czapiewski , Przemysław Śleszyński

Warianty tytułu

Rural Functional Areas - Methodical Attempt of Determining Their Areas and Boundaries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł prezentuje propozycję nowego podejścia do wyznaczania wiejskich obszarów funkcjonalnych, uwzględniającego jednocześnie różnorodne kryteria ich klasyfikacji. Oparto się przy tym na koncepcji regionu powierzchniowego, tzw. "pozornego". Przyjęto, że poziomem szczegółowości analizy jest gmina. W pierwszym etapie wyłoniony został podzbiór gmin, które na podstawie przyjętego kryterium uznano za obszary wiejskie. Następnie na podstawie analizy danych empirycznych wśród gmin wyznaczonych obszarów wiejskich wyodrębniono takie obszary, które cechują się relatywną homogenicznością pod względem dostępności transportowej, dynamiki rozwoju i wewnętrznej struktury gospodarki. W każdej z wymienionych trzech płaszczyzn analizy wyodrębniono 2 lub 3 kategorie gmin. Wyniki tych klasyfikacji umożliwiły wyznaczenie 12 typów funkcjonalnych obszarów wiejskich, stanowiących różne kombinacje klas możliwych do uzyskania w trzech płaszczyznach analizy. W końcowym etapie uzyskana struktura przestrzenna została zgeneralizowana w celu wyznaczenia względnie homogenicznych zwartych obszarów funkcjonalnych. Wyniki zastosowanej procedury oraz jej poszczególnych etapów zostały zaprezentowane na mapach.(abstrakt oryginalny)

EN

The objective of the paper is to develop a new approach to delimitation of rural functional areas, simultaneously examining various criteria for their classification. Delimitation of rural functional areas was conducted basing on the so-called 'virtual' areal region concept. The level of detail considered is municipality. At the first stage, a subset of municipalities was selected, acknowledged as rural areas in accordance with assumed criteria. Subsequently, basing on the empirical data analysis, certain municipalities were identified that are relatively homogenous regarding transport accessibility, development dynamics as well as internal economic structure. In each of the three dimensions of analysis specified, two or three categories of municipalities were distinguished. The results of these three classifications enabled the delimitation of 12 functional types of rural areas composing different combinations of possible classes regarding three dimensions of analysis. Finally, obtained spatial structure was generalized to delimitate relatively homogenous and compact functional areas. The results of the applied procedure and their particular stages were presented on the maps. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary wiejskie; Rozwój obszarów wiejskich; Struktura przestrzenna; Klasyfikacja; Typologia

EN

Rural areas; Rural development; Spatial structure; Classification; Typology

• Czasopismo: Studia Obszarów Wiejskich
• Rocznik: 2015
• Tom: 37 Wiejskie obszary funkcjonalne
• Strony: 7--36

Twórcy

autor

Marcin Mazur

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńkiego PAN, Warszawa

autor

Jerzy Bański

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńkiego PAN, Warszawa

autor

Konrad Czapiewski

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńkiego PAN, Warszawa

autor

Przemysław Śleszyński

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńkiego PAN, Warszawa

Bibliografia

• Adamowicz M., Zając J., 2006, Typologia gmin wiejskich na przykładzie gmin województwa mazowieckiego, Problemy Zarządzania, 13, 3, s. 203-216.
• Bański J., 2009, Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce, ekspertyza dla MRR, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Bański J., 2012, Delimitacja wiejskich obszarów funkcjonalnych, opracowanie dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, 16 s., maszynopis.
• Bański J., 2014, Współczesne typologie obszarów wiejskich w Polsce - przegląd podejść metodologicznych, Przegląd Geograficzny, 86, 4, s. 441-470.
• Bański J., Stola W., 2002, Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich, 3, IGiPZ PAN, PTG, Warszawa.
• Bański J., Czapiewski K., Mazur M., Śleszyński P., 2013, Wiejskie obszary funkcjonalne - szczegółowe warunki określania obszarów i ich granic, analiza dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 51 s.
• Chojnicki Z., Czyż T., 1992, Region-regionalizacja-regionalizm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 54, 2, s. 1-18.
• Czapiewski K., 2010, Koncepcja wiejskich obszarów sukcesu społeczno-gospodarczego i ich rozpoznanie w województwie mazowieckim, Studia Obszarów Wiejskich, 22, IGiPZ PAN, PTG,Warszawa.
• Dijkstra L., Ruiz V., 2010, Refinement of the OECD regional typology: Economic Performance of Remote Rural Regions, DG Regio, European Commission.
• Domalewski J., 2002, Typologia gmin wiejskich pod kątem widzenia sytuacji oświatowej, [w:] A. Rosner (red.), Wiejskie obszary kumulacji barier rozwojowych, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
• Dziewoński K., 1967, Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast. Studium rozwoju pojęć, metod i ich zastosowań, Prace Geograficzne, 63, IG PAN, PWN, Warszawa.
• Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny, XV, 4, s. 307-327.
• Ilnicki D., 2002, Próba określenia zmienności czasowej zjawisk przestrzennych metodami wzorcowymi - przykład metody Hellwiga, [w:] H. Rogacki (red.), Możliwości i ograniczenia zastosowań metod badawczych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 185-195.
• Karlqvist A., 1975, Some theoretical aspects of accessibility-based location models, [w:] A. Karlqvist, L. Lundqvist, F. Snickars (red.), Dynamic allocation of urban space, DC Health, Lexington.
• Kołodziejczyk D., 1991, Typologia gmin pod względem stanu infrastruktury społecznej, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Warszawa.
• Komornicki T., Śleszyński P., 2009, Typologia obszarów wiejskich pod względem powiązań funkcjonalnych i relacji miasto-wieś, [w:] J. Bański (red.), Analiza zróżnicowania i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku, Studia Obszarów Wiejskich, 16, IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, s. 9-37.
• Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, 2012, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• Kulikowski R., 1981, Technique of successive quotients to determine agricultural land use orientations, [w:] Noor Mohammad (red.), Perspectives of Agricultural Geography, t. 1, Concept Publishing Company, New Delhi, s. 417-427.
• Kulikowski R., 2003, Syntetyczne metody badań produktywności i towarowości rolnictwa. Zastosowania w badaniach geograficznych w Polsce, Prace Geograficzne, 187, s. 103-116.
• Młodak A., 2009, Zróżnicowanie kapitału ludzkiego na rynku pracy, Wiadomości Statystyczne, 9, s. 53-68.
• Molenda-Grysa I., 2008, Typologia gmin województwa świętokrzyskiego pod względem społeczno- -gospodarczego poziomu rozwoju, Zeszyty Naukowe. Seria Rola Informatyki w Naukach Ekonomicznych i Społecznych, 2, 8, SCENO, Kielce, s. 281-291.
• Parysek J., 1982, Modele klasyfikacji w geografii, Geografia, 31, Wyd. Nauk. UAM, Poznań, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, 2010, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa.
• Rakowska J., 2013, Klasyfikacje obszarów - kryteria, definicje, metody delimitacji, Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa.
• Rosner A., 2008, Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w Polsce, [w:] Polska wieś i rolnictwo w Unii Europejskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 211-227.
• Runge J., 2006, Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej: elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze, Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 59, Wyd. Nauk. UŚ, Katowice.
• Standar A., Średzińska J., 2008, Zróżnicowanie kondycji finansowej gmin województwa wielkopolskiego, Journal of Agribusiness Rural Development, 10, 4, s. 135-145.
• Stanny M., 2013, Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa, IRWiR PAN, Warszawa.
• Stola W., 1987, Klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Próba metodyczna, Prace Habilitacyjne IGiPZ PAN.
• Śleszyński P., 2011, Podstawy metodologiczne delimitacji i typologii obszarów funkcjonalnych, Obszary funkcjonalne w systemie planowania przestrzennego, Konferencja MRR i KPZK PAN (materiały konferencyjne), Spała.
• Śleszyński P., 2012, Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego, Przegląd Geograficzny, 84, 4, s. 559-576.
• Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, Przegląd Geograficzny, 85, 2, s. 173-197.
• Śleszyński P., 2014, Dostępność czasowa i jej zastosowania, Przegląd Geograficzny, 86, 2, s. 171-215..
• Śleszyński P., 2012, Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego, Przegląd Geograficzny, 84, 4, s. 559-576.
• Ślusarz G., 2005, Studium społeczno-ekonomicznych uwarunkowań rozwoju obszarów wiejskich w świetle zagrożenia marginalizacją na przykładzie województwa podkarpackiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Turystyka wiejska, w tym agroturystyka, jako element zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, 2012, raport z badań dla MRiRW, Agrotec Polska Sp. z o.o., IGiPZ PAN, Warszawa
• Typologia obszarów wiejskich w Polsce - materiał do konsultacji, 2011, GUS, maszynopis.
• Wójcik T., 1965, O problemie klasyfikacji i porządkowania: zagadnienia formalne, PWN, Warszawa.
• Wróbel A., 1965, Pojęcie regionu ekonomicznego a teoria geografii, Prace Geograficzne, 48, IG PAN, PWN, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

10.7163/SOW.37.1