Niektóre zagadnienia odnoszące się do odpowiedzialności za szkody medyczne

• Autorzy: Stanisława Kalus

Warianty tytułu

Some Problems of Liability for Medical Damages

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W ostatnich latach, w związku z postępem nauk medycznych z jednej strony, ale także ze wzrostem liczby osób poszkodowanych w wyniku zastosowanego wobec nich postępowania lekarskiego, odnotowuje się coraz więcej przypadków dochodzenia przez pacjentów odszkodowań za szkody wyrządzone im przez personel medyczny. Umożliwia im to bowiem pokrycie wyrządzonej szkody, zdobycie środków restytucji zastępczej, czy drogich, a niezbędnych lekarstw oraz zapewnienie pacjentom możliwości korzystania z odpłatnych zabiegów, czy dodatkowej pomocy w zaspokajaniu codziennych potrzeb. Tym samym dochodzi do głosu przede wszystkim funkcja kompensacyjna tych odszkodowań, czy zadośćuczynienia. Nie ulega też wątpliwości, że wzrosła ostatnio także świadomość pacjentów co do ich praw, tym więcej, że określone zostały ustawowo te prawa. Dawniej odpowiedzialność za szkody, jakich doznał pacjent w związku z działaniami tzw. służby zdrowia, ciążyła na Skarbie Państwa i opierała się na zasadzie winy, albo na zasadzie słuszności. Problemy z tą odpowiedzialnością pojawiły się zwłaszcza pod koniec lat 80., gdy coraz większa liczba zakładów opieki zdrowotnej ulegała prywatyzacji i obok sektora państwowego usługi medyczne były świadczone w prywatnych gabinetach i przychodniach. Rzutowało to na problem odpowiedzialności za szkody medyczne, który w tych placówkach nie mógł być oparty na zasadzie odpowiedzialności właścicielskiej Skarbu Państwa, lecz na art. 430 k.c., co rodziło pewien dualizm tej odpowiedzialności. Obecnie świadczenia medyczne są realizowane przeważnie przez publiczne zakłady opieki zdrowotnej podlegające wpisowi do właściwego rejestru. Dysponują one własnym, wydzielonym mieniem, pokrywają z własnych środków koszty utrzymania swej działalności, ponoszą odpowiedzialność za swe zobowiązania, działają na własny rachunek. Odpowiedzialność publicznego zakładu leczniczego, zarówno samodzielnego, jak i niesamodzielnego za zobowiązania, w tym także za zobowiązania wynikłe z wyrządzenia szkody pacjentom, wynika obecnie także z reżimu deliktowego, a udzielanie świadczeń zdrowotnych wynika przede wszystkim z ubezpieczenia społecznego, a nie z umowy o leczenie. Publiczny zakład leczniczy powinien być prowadzony w formie samodzielnego zakładu, pokrywającego z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i swoich zobowiązań. Skarb Państwa ponosi natomiast odpowiedzialność za powstałe do dnia 31 grudnia 1998 r. wszelkie zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej przejętych przez jednostki samorządu terytorialnego, które zostały objęte specjalnym wykazem z 2001 r. Obecnie zastąpiono finansowanie całości świadczeń medycznych z budżetu państwa pokrywaniem ich ze składek ogółu ubezpieczonych pacjentów. Ich realizacja odbywa się poprzez system umów zawieranych przez Narodowy Fundusz Zdrowia ze świadczeniodawcami tych usług, którymi mogą być zarówno publiczne, jak i niepubliczne zakłady. Podstawowym kryterium ich doboru jest interes ubezpieczonych. Zakładów tych nie łączy więź o charakterze obligacyjnym z pacjentem, lecz jest to powiązanie z instytucją ubezpieczenia zdrowotnego. Jest to zatem odpowiedzialność niezależna co do swojego charakteru od tego, czy jest to zakład publiczny, czy niepubliczny, czy jest to lekarz prowadzący prywatną praktykę na podstawie umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia, czy też lekarz ten jest tzw. subkontrahentem, wykonującym usługi medyczne na rzecz pacjentów placówek medycznych, z którymi Kasa Chorych, lub Narodowy Fundusz Zdrowia zawarty umowę o świadczenie tych usług. W tym ostatnim przypadku odpowiedzialność placówek medycznych i lekarza jest odpowiedzialnością solidarną. Opiera się ona art. 417-417/2 k.c. w nowym brzmieniu. Przewidują one odpowiedzialność opartą na zasadzie bezprawności, z pominięciem czynnika winy subiektywnej. Lekarz, czy personel medyczny są traktowani jako podwładni zakładu leczniczego, którego odpowiedzialność opiera się na powierzeniu tym osobom wykonywania określonych zadań. Wyjątkowo tylko odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy ich wykonywaniu może także być oparta na tzw. zasadach ogólnych, czyli na mocy art. 415 k.c., który przewiduje odpowiedzialność wyrządzającego z własnej winy szkodę innej osobie. (abstrakt oryginalny)

EN

In the recent years, as a consequence of progress in medical sciences on one hand, and the growth in the number of persons injured as a result of medical procedures applied to them on the other, an increasing number of cases have been reported in which patients claim compensation for the damage they suffered from medical personnel. This enables patients to redress the wrong inflicted to them, acquire funds of compensatory restitution, or expensive but necessary medicine, and assures them the possibility to undergo payable medical procedures, or additional assistance at fulfilling everyday needs. In this way the compensatory function of damages for economic and noneconomic loss becomes especially pronounced. Undoubtedly, also the awareness of patients has grown recently as regards their rights, especially that the rights were specified in statutory law. Formerly, liability for damage inflicted to a patient in connection with activities of health care personnel was borne by the State Treasury and based on the principle of fault, or principle of fairness. Problems with this liability emerged at the end of the 80's, when a growing number of health care institutions underwent privatization, and medical services were provided in private consulting rooms and ambulatory clinics, beside the public sector. The situation had its impact on the problem of liability for medical damages, which could not be based in such places on the owner responsibility of the State Treasury, but on art. 430 of the Civil Code, which gave rise to a certain duality of liability. At the present day, medical services are generally provided by public health care institutions entered into a proper register. They have their own separated assets at their dispense and cover out of their own funds the costs of maintenance of their own activity. They are liable for their obligations and act on their own account. The liability of a public health care institution, both independent and non-independent, for obligations, including those resulting from damages inflicted to patients, derives nowadays also from the tort regime, and the provision of medical services stems in the first place from social insurance, and not contracts for medical treatment. A public health care institution should be run in the form of an independent institution which covers out of its own funds and acquired income the costs of its activity and its obligations. On the other hand, the State Treasury bears responsibility for all liabilities of independent public health care institutions taken over by units of territorial self-government, set out in a special list from 2001, accrued before 31 December 1998. At present, the system of financing the whole of medical services from the state budget has been replaced by funding them from contributions of the total of insured patients. Provision of the services takes place by means of the system of contracts concluded between the National Health Fund (NFZ) and their providers, both public and nonpublic institutions. The basic criterion of selection is the interest of the insured. Health care institutions are not linked to a patient by an obligational tie. Instead, they are connected with the institution of health insurance. As a result, the liability in its character is not dependent on whether the particular health care institution is public or non-public, if it is a medical practitioner providing services on his own under a contract concluded with the National Health Fund, or if the physician functions as a subcontractor providing medical services for patients of health care institutions with whom the Health Care Management Office or the National Health Fund concluded a contract for the provision of such services. In the last case the liability of health care institutions and the physician is joint and several. The liability is based on art. 417-417/2 CC as amended. These rules provide for responsibility based on the principle of unlawfulness, to the exclusion of the factor of subjective fault. The physician or medical personnel are treated as subordinates of the health care institution, the liability of which is based on the fact of entrusting performance of particular tasks to those persons. Only in exceptional situations the liability for damage inflicted in the course of provision of medical services may be based on the so called general terms, i.e. pursuant to art. 415 CC which regulates responsibility of a person who inflicts damage to another by his own fault. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność cywilna za szkody; Prawo ochrony zdrowia; Służba zdrowia; Ochrona praw pacjenta; Placówki służby zdrowia; Ubezpieczenia zdrowotne; Odpowiedzialność odszkodowawcza; Regulacje prawne

EN

Civil liability for damage; Health protection law; Health service; Patient rights protection; Medical facilities; Health care insurance; Liability for damages; Legal regulations

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach
• Rocznik: 2010
• Numer: nr 41 Zeszyt Naukowy Katedry Prawa i Administracji
• Strony: 111--124

Twórcy

autor

Stanisława Kalus

Bibliografia

• A. Szponar: Uwagi o funkcjach odpowiedzialności odszkodowawczej, PiP 2003/2.
• A. Szpunar: Odpowiedzialność Skarbu Państwa na zasadzie słuszności, PiP 1970/2.
• A. Szpunar: Odpowiedzialność Skarbu Państwa za funkcjonariuszy, (1975).
• B. Czech: Odpowiedzialność cywilna zakładu leczniczego za szkody wyrządzone przy leczeniu w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Prawo i medycyna 1999/4.
• B. Lewaszkiewicz-Petrykowska: Nowe tendencje w zakresie odpowiedzialności zawodowej [w:] Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego, (1994).
• B. Lewaszkiewicz-Petrykowska: Problem definicji winy jako podstawy odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych, ZN UŁ. Nr 14, Prawo (1959).
• Dz.U. Nr 104, poz. 661.
• Dz.U. Nr 28, poz. 153.
• E. Łętowska: Jeszcze o odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, NP 1973/6.
• J. Dąbrowa: Odpowiedzialność deliktowa osoby prawnej za winę własną i cudzą, S.C., Kraków 1970, t. XVI.
• M. Nesterowicz: Kontraktowa i deliktowa odpowiedzialność lekarza za zabieg leczniczy, Warszawa-Poznań 1972.
• M. Nesterowicz: Odpowiedzialność cywilna za ograniczenie dostępności do leczenia i nieuzyskanie świadczenia zdrowotnego w nowym systemie opieki zdrowotnej, Prawo i Medycyna 2000/5-7.
• M. Nesterowicz: Odpowiedzialność NFZ za pozaumowne (ponadlimitowe) świadczenia zdrowotne, PiP 2006/2.
• M. Nesterowicz: Podstawy prawne odpowiedzialności cywilnej zakładu leczniczego i lekarza. Prawo i medycyna 1999/1.
• M. Nesterowicz: Prawo medyczne, Toruń 1998.
• M. Safjan: Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny, (1998).
• M. Safjan: Współczesne tendencje i dylematy odpowiedzialności cywilnej lekarza, Przegląd Sądowy 1991/3/3/.
• M. Sośniak: Cywilna odpowiedzialność lekarza, (1989).
• M. Sośniak: Należyta staranność, 1980.
• M. Sośniak: O ile zakład leczniczy odpowiada za szkody wyrządzone przez zatrudnionych w nim lekarzy, Rozprawy prawnicze. Księga Pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przybyłowskiego. Kraków 1964.
• Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie V ACa 25/08 z dnia 27 marca 2008 r., w której stwierdzono zakażenie tym wirusem u pacjenta przebywającego przed zdiagnozowaniem tego zakażenia w kilkunastu zakładach leczniczych.
• P. Biliński: Podmiotowość publicznych zakładów opieki zdrowotnej z perspektywy odpowiedzialności deliktowej [w:] O źródłach i elementach stosunków cywilnoprawnych. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Alfreda Kleina, (2000).
• Rozporządzenie z dnia 22 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostały przejęte przez gminy i samorządy województw (Dz.U. Nr 65, poz. 659, załącznik Nr 1).
• S. Grzybowski: System prawa cywilnego. Część ogólna, t. I, pod red. W Czachórskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• Uchwała z 5 grudnia 2002 r. III CZP 75/02, OSP 2003/10/120.
• Uchwała z 9 czerwca 1999 r. III CZP 11/99, OSN 2000/1/2.
• Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 ze zm.).
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o Izbach Lekarskich (Dz.U. Nr 30, poz. 158 ze zm.).
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 682 ze zm.).
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.).
• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. z 1997 r. Nr 28, poz. 152 ze zm.).
• Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodzie pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 91, poz. 410 ze zm.).
• Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym Dz.U. Nr 28, poz. 153.
• Wyrok S.A. w Katowicach z dnia 27.03.2008 r. V ACa 25/08 (niepubl.).
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 grudnia 2007 r. Sygn. akt V ACa 785/07 - niepubl.