Ochrona krajobrazu przemysłowego jako element zrównoważonego rozwoju na przykładzie konurbacji górnośląskiej

• Autorzy: Jacek Koj

Warianty tytułu

Preservation of the Industrial Landscape as an Element of Sustainable Development - the Example of Upper Silesian Urban Area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł stanowi próbę spojrzenia na krajobraz przemysłowy jako cenny zasób, który odpowiednio przekształcony może stanowić bazę realizacji polityki zrównoważonego rozwoju na obszarze konurbacji górnośląskiej, gdzie ten typ krajobrazu odcisnął szczególnie silne piętno. W pierwszej części artykułu przedstawiono podstawową terminologię związaną ze specyficzną odmianą krajobrazu kulturowego, jakim jest krajobraz przemysłowy, oraz pojęcia dotyczące jego ochrony i założeń polityki zrównoważonego rozwoju. Sprecyzowano również obszar, do którego odnoszą się analizowane problemy. W dalszej części opracowania, na przykładzie konurbacji górnośląskiej, wyszczególnione zostały typowe cechy i elementy krajobrazu przemysłowego. Wymienione zostały również jego najważniejsze walory, które należy uznać za przesłanki do jego ochrony w kontekście zrównoważonego rozwoju. Autor podjął ponadto próbę identyfikacji barier ochrony, stanowiących zagrożenie dla zachowania wartościowego krajobrazu przemysłowego wraz z zarysem problematyki jego negatywnej percepcji. Artykuł obejmuje także analizę obecnie stosowanych form ochrony na wybranych przykładach, w ramach obowiązujących aktów prawnych. W celach porównawczych przedstawione zostały przykłady ochrony krajobrazu przemysłowego w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym i Zagłębiu Ruhry. W podsumowaniu zawarte zostały postulowane kierunki działań, które mogą być realizowane w konurbacji górnośląskiej przez umiejętne korzystanie z doświadczeń zagranicznych z uwzględnieniem różnic ekonomicznych, społecznych i kulturowych. (abstrakt oryginalny)

EN

The first part of the paper presents the basic terminology associated with the industrial landscape, which is a specific type of the cultural landscape, and the concepts of landscape preservation and sustainable development. In the following part of the paper, basing on the example of the Upper Silesian urban area, the typical characteristics of the industrial landscape are specified. Its most important virtues, which are the reason why it should be protected in the context of sustainable development, are also presented. The author tried to identify the obstacles to preservation of the industrial landscape, including the problem of its negative perception. The paper also contains the analysis of presently applied legal forms of preservation of the industrial landscape basing on same examples form Upper Silesia. There is also an example from Ruhr Region presented in the purpose of comparison. The demanded actions, which should take place in the Upper Silesian urban area basing on the German experiences, are presented in the summary. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ochrona krajobrazu; Krajobraz kulturowy; Rozwój zrównoważony

EN

Landscape protection; Cultural landscape; Sustainable development

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2015
• Numer: z. 141
• Strony: 105--116

Twórcy

autor

Jacek Koj

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Aglomeracja śląska w liczbach, 2006, http://www.stat.gov.pl/katow/69_363_PLK_HTML.htm ( 22.01.2013 ).
• Cossons N., 2012, Why preserve the industrial heritage?, [w:] Douet J. ( red. ), Industrial Heritage Re-tooled: The TICCIH Guide to Industrial Heritage Conservation, Carnegie Publishing, Lancaster,6 - 16.
• Dąbrowska-Budziłło K., 2002, Treść krajobrazu kulturowego w jego kształtowaniu i ochronie, Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej, Architektura, 46, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• Gorgoń J., 2007, Śląska przestrzeń symboliczna - znaczenie oraz możliwości ochrony i przekształceń krajobrazów post-industrialnych, [w:] U. Myga-Piątek ( red. ), Krajobrazy przemysłowe i poeksploatacyjne, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 6, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 35 - 44.
• Idziak A., Herman K., 2008, Między kopalnią a krajobrazem. Transformacje sztuki krajobrazu.
• Instalacje, rzeźba, performance jako formy rekultywacji krajobrazów postindustrialnych, [w:] U. Myga-Piątek, K. Pawłowska, ( red. ) Zarządzanie krajobrazem kulturowym. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 386 - 394.
• Kosmaty J., 2011, Wałbrzyskie tereny pogórnicze po 15 latach od zakończenia eksploatacji węgla, Górnictwo i Geologia, 6 ( 1 ), 143-144.
• Kurzątkowski M., 1989, Mały słownik ochrony zabytków, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa.
• Landschaftspark Duisburg-Nord, http://www.landschaftspark.de/der-park ( 24.01.2013 ).
• Myga-Piątek U., 2001, Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych, Przegląd geograficzny, 73 ( 1 - 2 ), 163 - 176.
• Myga-Piątek U., 2008, Krajobrazy dźwiękowe regionu górnośląskiego, [w:] S. Bernat ( red. ), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 11, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, 86 - 99.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2007, Nowe kierunki w zarządzaniu krajobrazami poeksploatacyjnymi, [w:] U. Myga-Piątek ( red. ), Krajobrazy przemysłowe i poeksploatacyjne, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 6, Sosnowiec, 126 - 134.
• Pancewicz A., 2011, Środowisko przyrodnicze w odnowie krajobrazu poprzemysłowego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, http://www.un-documents.net/wced-ocf.htm ( 22.01.2013 ).
• Słomka T., Kicińska-Świderska A., Doktor M., Joniec A., 2006, Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ministerstwo Środowiska, Kraków.
• Solon J., 2004, Ocena zrównoważonego krajobrazu - w poszukiwaniu nowych wskaźników, [w:] M. Kistowski ( red. ), Studia ekologiczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego. Przegląd polskich doświadczeń u progu integracji z Unią Europejską, Gdańsk, 49 - 58.
• Stuart I., 2012, Identifying industrial landscapes, [w:] J. Douet ( red. ), Industrial Heritage Re-tooled: The TICCIH Guide to Industrial Heritage Conservation, Carnegie Publishing, Lancaster, 48 - 55.
• Tempel N., 2012, Post-industrial landscapes, [w:] J. Douet ( red. ), Industrial Heritage Re-tooled: The TICCIH Guide to Industrial Heritage Conservation, Carnegie Publishing, Lancaster, 142 - 148.
• Ustawa o ochronie przyrody, 2004, Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 nr 92, poz. 880.
• Ustawa o ochronie zabytków, 2003, Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2003 nr 162, poz. 1568.
• Ustawa o planowaniu, 2003, Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003, nr 80, poz. 717.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.15.012.4064