Psychologia, jeszcze nauka czy już tylko agresywny marketing?

• Autorzy: Tomasz Witkowski

Warianty tytułu

Psychology : Scientific Discipline or just Aggressive Marketing?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Psychologia i rynek przenikają się wzajemnie w wielu obszarach. Z tego powodu skala, w jakiej prezentuje się zakres występowania chorób i zaburzeń psychicznych, często bywa znacząco przerysowana. Podobnie rynek wpływa na jakość badań nad efektywnością terapii. Marketingowe hasła zawyżają rzeczywisty wpływ stresu na nasze zdrowie. Ponadto powiększa się przepaść pomiędzy marketingowym wizerunkiem neuronauki a jej rzeczywistymi możliwościami. W psychologii pozostały jednak nieskomercjalizowane i rzetelne obszary, np. bezpieczeństwo transportu lub wybrane aspekty psychologii zdrowia. Przykłady rzetelnych praktyk psychologicznych pochodzą najczęściej z tych dyscyplin, w których analizuje się zachowanie. Mimo to w ostatnich kilku dekadach zaobserwowano znaczący odwrót od obserwacji zachowania na rzecz introspekcyjnych samoopisów i hipotetycznych odpowiedzi dotyczących wyobrażanych sytuacji. Wśród wielu przyczyn wzrastającej podatności tej dyscypliny na komercjalizację jedną z najważniejszych jest właśnie ta ogromna zmiana w samej istocie przedmiotu psychologii. (abstrakt oryginalny)

EN

There are many areas where psychology and the market intermingle. Because of this, the extent of mental illness and mental disorders has often been exaggerated. Commercial interests influence the quality of research on therapy effectiveness. Marketing statements have overrated the actual impact of stress on our health. In addition, a gap between the marketing image and the true capabilities of neuroscience has arisen. However, there are non-commercialized areas within psychology, e.g., transportation safety and health psychology, where psychological practices are reliable because actual behavior is analyzed. However, the move from behavior to introspective self-reports and hypothetical responses to imagined events has been observed during the last decades (Baumeister, Vohs & Funder, 2007). There are many reasons for the increasing commercialization within psychology, but one of the most important is the huge shift in the nature of this discipline. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Nauka; Psychologia; Komercjalizacja; Choroby psychiczne

EN

Science; Psychology; Commercialization; Mental disorders

• Czasopismo: Psychologia Ekonomiczna
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 7
• Strony: 69--83

Twórcy

autor

Tomasz Witkowski

• Klub Sceptyków Polskich

Bibliografia

• American Psychological Association (2006). Risky Business: Curbing Adolescent Sexual Behaviours with Interventions. Pobrane z: http://www.apa.org/research/action/risky.aspx (data dostępu: 19.09.2015).
• American Psychological Association (2014). Third Brake Light Is No Third Wheel. Pobrane z: http://www.apa.org/research/action/brake.aspx (data dostępu: 19.09.2015).
• Andrade, L., Caraveo-Anduaga, J.J, Berglund P., Bijl, R.V., De Graaf, R., Vollebergh, W., Dragomirecka, E., Kohn, R., Keller, M., Kessler, R.C., Kawakami, N., Kiliç, C., Offord, D., Ustun, T.B., Wittchen, H.U. (2003). Epidemiology of Major Depressive Episodes: Results from the International Consortium of Psychiatric Epidemiology (ICPE) Surveys. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 12(3), 3-21.
• Ariely, D., Berns, G. (2010). Neuromarketing: The Hope and Hype of Neuroimaging in Business. Nature Reviews Neuroscience, 11(4), 284-292.
• Baumeister, R.F., Vohs, K.D., Funder, D.C. (2007). Psychology as the Science of Self-reports and Finger Movements. Perspectives on Psychological Science, 2(4), 396-403.
• Bennett, C.M., Baird, A.A., Miller, M.B., Wolford, G.L. (2010). Neural Correlates of Interspecies Perspective Taking in the Postmortem Atlantic Salmon: An Argument for Multiple Comparisons Correction. Journal of Serendipitous and Unexpected Results, 1, 1-5.
• Cannon, W. (1914). The Interrelations of Emotions as Suggested by Recent Physiological Researches. American Journal of Psychology, 25, 256.
• Consumer Reports (1995). Mental Health: Does Therapy Help? November, 734-739.
• Cooper, G.E., White, M.D., Lauber, J.K. (red.) (1980). Resource Management on the Flightdeck: Proceedings of a NASA/Industry Workshop (NASA CP-2120). NASA-Ames Research Center: Moffett Field.
• Davies, J. (2013). Cracked: Why Psychiatry Is Doing More Harm Than Good. London: Icon Books.
• Dineen, T. (2007). Manufacturing Victims: What Psychology Industry Is Doing to People. Pobrane z: http://tanadineen.com/documents/MV3.pdf (data dostępu: 19.09.2015).
• Doll, R., Peto, R. (1981). The Causes of Cancer - Quantitative Estimates of Avoidable Risks of Cancer in the United States Today. Journal of the National Cancer Institute, 66(6), 1191-1308.
• Doublet, S. (1999). The Stress Myth. Chesterfield MO: Science and Humanities.
• Filc-Redlińska, I. (2010). Mózg uwielbia parytety. Pobrane z: http://www.rp.pl/artykul/439007.html?print=tak&p=0 (data dostępu: 19.09.2015).
• Flin, R.H. (1997). Crew Resource Management for Teams in the Offshore Oil Industry. Team Performance Management, 3(2), 121-129.
• Helmreich, R.L. (2004). Managing Threat and Error to Increase Safety in Medicine. W: R. Dietrich, K. Jochum (red.), Teaming up. Components of Safety under High Risk. Ashgate, Aldershot.
• Helmreich, R.L., Foushee, H.C. (1993). Why Crew Resource Management? Empirical and Theoretical Bases of Human Factors Training in Aviation. W: E. Weiner, B. Kanki, R. Helmreich (red.), Cockpit Resource Management (s. 3-45). San Diego, CA: Academic Press.
• Helmreich, R.L., Klinect, J.R., Wilhelm, J.A., Tesmer, B., Gunther, D., Thomas, R., Romeo, C., Sumwalt, R., Maurino, D. (2002). Line Operations Safety Audit (LOSA). DOC 9803-AN/761, International Civil Aviation Organization, Montreal.
• Hinkle, E. Jr. (1987). Stress and Disease: The Concept after 50 Years. Social Science and Medicine, 25(6), 561-566.
• Houser, D., McCabe, K. (red.) (2008). Neuroeconomics. Bingley: Emerald.
• Insel, T.R. (2009). Translating Science into Opportunity. Archives of General Psychiatry, 66(2), 128-133.
• Interia Fakty (2014). Przełącznik do wyłączania apetytu. Pobrane z: http://fakty.interia.pl/new-york-times/news-przelacznik-do-wylaczania-apetytu,nId,1526939 (data dostępu: 19.09.2015).
• Janiszewski, B. (2014). Bóg się rodzi w mózgu. Pobrane z: http://www.wykop.pl/ramka/2307850/bog-sie-rodzi-w-mozgu-nauka-i-psychologia/ (data dostępu: 19.09.2015).
• Johnston, M., Dixon, D. (2008). Current Issues and New Directions in Psychology and Health: What Happened to Behaviour in the Decade of Behaviour? Psychology and Health, 23(5), 509-513.
• Keller, A., Litzelman, K., Wisk, L.E., Maddox, T., Cheng, E.R., Creswell, P.D., Witt, W.P. (2012). Does the Perception that Stress Affects Health Matter? The Association with Health and Mortality. Health Psychology, 31(5), 677-684. DOI: 10.1037/a0026743.
• Lane, C. (2013). The NIMH Withdraws Support for DSM-5. Pobrane z: https://www.psychologytoday.com/blog/side-effects/201305/the-nimh-withdraws-support-dsm-5 (data dostępu: 19.09.2015).
• Legrenzi, P., Umilta, C. (2011). Neuromania: On the Limits of Brain Science. Oxford University Press.
• McCabe, D.P., Castel, A.D. (2008). Seeing Is Believing: The Effect of Brain Images on Judgments of Scientific Reasoning. Cognition, 107(1), 343-352. DOI: 10.1016/j.cognition.2007.07.017.
• Michie, S., Johnston, M., Abraham, C., Lawton, R., Parker, D., Walker, A. (2005). Making Psychological Theory Useful for Implementing Evidence Based Practice: A Consensus Approach. Quality and Safety in Health Care, 14(1), 26-33.
• Murphy, E.R., Illes, J., Reiner, P.B. (2008). Neuroethics of Neuromarketing. Journal of Consumer Behaviour, 7(4-5), 293-302.
• Nabi, H., Kivimäki, M., Batty, G.D., Shipley, M.J., Britton, A., Brunner, E. ., Vahtera, J., Lemogne, C., Elbaz, A., Singh-Manouxi, A. (2013). Increased Risk of Coronary Heart Disease among Individuals Reporting Adverse Impact of Stress on Their Health: The Whitehall II Prospective Cohort Study. European Heart Journal. 34(34): 2697-2705. DOI: 10.1093/eurheartj/eht216.
• Newsweek (2013). Poglądy polityczne można odczytać z pracy mózgu. Pobrane z: http://nauka.newsweek.pl/poglady-polityczne-mozna-odczytac-z-pracy-mozgu,101413,1,1.html (data dostępu: 19.09.2015).
• Ogden, J. (1995). Changing the Subject of Health Psychology. Psychology and Health, 10, 257-265.
• Renvoise, P. (2007). Neuromarketing: Understanding the Buy Buttons in Your Customer's Brain. Nashville, TN: Thomas Nelson.
• Sapolsky, R.M. (2011). Dlaczego zebry nie mają wrzodów. Psychofizjologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Satel, S., Lilienfeld, S.O. (2013). Brainwashed: The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience. New York: Basic Books.
• Seligman, M.E.P. (1995). The Effectiveness of Psychotherapy. American Psychologist, 50(12), 965-974.
• Selye, H. (1956). The Stress of Life. New York: McGraw-Hill.
• Solomon, S.S. (1990). Lime-yellow Color as Related to Reduction of Serious Fire Apparatus Accidents: The Case for Visibility in Emergency Vehicle Accident Avoidance. Journal of the American Optometric Association, 61(11), 827-831.
• Solomon, S.S., King, J.G. (1995). Influence of Color on Fire Vehicle Accidents. Journal of Safety Research, 26(11), 41-48.
• Spranger, T.M. (red.) (2012). International Neurolaw: A Comparative Analysis. Bonn: Springer.
• Stawiszyński, T. (2012). Zagadka mózgu mordercy. Czy odkrycia neuronauki zmienią prawo? Pobrane z: http://nauka.newsweek.pl/zagadka-mozgu-mordercy,1,1.html (data dostępu: 19.09.2015).
• TVP.INFO (2010). Mamy w mózgu ośrodek moralności. Pobrane z: http://www.tvp.info/1588517/informacje/nauka/mamy-w-mozgu-osrodek-moralnosci/ (data dostępu: 19.09.2015).
• Uttal, W.R. (2001). The New Phrenology. The Limits of Localizing Cognitive Processes in the Brain. Cambridge, MA: MIT Press.
• Voevodsky, J. (1974). Evaluation of a Deceleration Warning Light for Reducing Rear-end Automobile Collisions. Journal of Applied Psychology, 59(3), 270-273.
• Watson, P.J., Brymer, M.J., Bonanno, G.A. (2011). Postdisaster Psychological Intervention Since 9/11. American Psychologist, 66(6), 482-494. DOI: 10.1037/a0024806.
• Weisberg, D.S., Keil, F.C., Goostein, J., Rawson, E., Gray, J.R. (2008). The Seductive Allure of Neuroscience Explanations. Journal of Cognitive Neuroscience 20(3), 470-477. DOI:10.1162/jocn.2008.20040.
• WHO International Consortium in Psychiatric Epidemiology (2000). Cross-national Comparisons of the Prevalences and Correlates of Mental Disorders. Bulletin of the World Health Organization, 78(4), 413-426.
• Witkowski, T. (2012). Pseudoscience in Teaching of Psychology. The Most Dangerous Myths, Frauds and Urban Legends. VI World Sceptics Congress Promoting Science in Age of Uncertainty, Berlin.
• Witkowski, T. (2013). Zakazana psychologia: Nauka kultu cargo i jej owoce. Stare Groszki: CiS.
• World Health Organization (2012). Depression. Fact Sheet N°369. Pobrane z: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs369/en/ (data dostępu: 19.09.2015).
• Wundt, W. (1984). Lectures on Human and Animal Psychology (J.E. Creighton & E.B. Titchener, Trans). New York: Macmillan.

Identyfikatory

DOI

10.15678/PJOEP.2015.07.05