Współczesna polska norma ortoepiczna. Wokalizm

• Autorzy: Majkowska Aneta

Warianty tytułu

The Modern Polish Orthoepical Standard. The Vocalism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

polu zainteresowań pozostawiam ortoepię oraz ortofonię. Terminy oznaczają rodzaj poprawności, zgodności z normą. Ortoepia (gr. orthos 'poprawny', épos 'słowo', 'mowa') to normy wymowy obowiązujące w konkretnym języku. Dział językoznawstwa badający normatywną wymowę literacką. Ortoepią nazywa się poprawność językową, zgodność z normami językowymi (szeroko pojętymi), a więc ortofonię i ortografię włącznie. Kiedyś słowniki poprawnej polszczyzny nazywały się słownikami ortoepicznymi (np.pierwsze wydania słownika Stanisława Szobera1). Wiktor Jassem2 ortoepią także nazywał poprawne odczytywanie tekstu na głos. W skład ortoepii wchodzą ortofonia i ortografia. Ortofonia to zgodność z normą foniczną, tzn. wymawianiową. Ortofonia (gr. orthos 'prawidłowy', phone 'głos') to poprawna wymowa danego języka naturalnego. W języku polskim ortofonia dotyczy na przykład odpowiedniego akcentowania, czy wymowy wyrazów obcego pochodzenia. Ortografia to zgodność z normą graficzną, czyli zasadami pisania (o ile "normę graficzną" można by rozumieć bardzo szeroko, w praktyce są to tylko reguły stawiania liter oraz innych znaków graficznych i przestankowych, reguły samego pisania liter pozostawia się kaligrafii i typografii).(fragment tekstu)

EN

In the article one presented the most important information concerning of the modern Polish orthophony standard within the range the realization of nasal vowels and the modern Polish orthophony standard within the range the realization of oral vowels and their connections. One paid attention on controversies related to the phonological interpretation of speech sounds meant graphically with letters ę, ą. One evidenced the poly-segmental construction of nasal vowels, on the presence in them at least two segments - oral and nasal. One presented manners of the pronunciation of nasal vowels in compliance with with the fixed rate. For example, in the final sound for ę in the careful pronunciation appear optional [e] forms or [ę] (with the light nasalness), e.g. v́iʒe; however ą should be pronounced in the careful language as the nasal vowel with the full nasal resonance , e.g. idǫ, sǫ. The authoress underlines that in Polish the difference in the duration of vowels is or with the secondary feature of these speech sounds, or the full moon the function expressive-impressive, not distributive. It notices also that the supply of vowels in the Polish vocalic system is poor enough, for example decidedly richer is the English vocalic system.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Językoznawstwo; Standaryzacja

EN

Linguistics; Standardization

• Czasopismo: Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 16 (1)
• Strony: 141--150

Twórcy

autor

Majkowska Aneta

• Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

Bibliografia

• Benni T., Fonetyka opisowa języka polskiego, Wrocław 1959.
• Benni T., Ortofonia polska. Uwagi o wzorowej wymowie dla artystów, nauczycieli i wykształconego ogółu polskiego, Warszawa-Kraków 1924.
• Benni T., Samogłoski polskie. Gramatyka języka polskiego, Warszawa 1912.
• Biedrzycki L., Fonologiczna interpretacja polskich głosek nosowych, "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego" 1963, z. 22.
• Bończa L., O umiejętności mowy i wymowy, Kraków 1917.
• Brodziński K., O wymowie u dawnych Polaków, [w:] Pisma, t. 5, Poznań 1874.
• Bruchnalski W., Rozwój wymowy w Polsce, [w:] Dzieje literatury pięknej w Polsce, Kraków 1918.
• Dajewski W., Śladami wielkich mówców, Kraków 1970.
• Dawid E., Świat dźwięków, Warszawa 1967.
• Dobrowolski W., Uwagi do teorii żywego słowa, Kraków 1934.
• Doroszewski W., Kurkowska H., red., Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1980.
• Dukiewicz L., Fonetyka, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków 1995.
• Dunaj B., Zasady poprawnej wymowy polskiej, "Język Polski" LXXXVI, 2006, z. 3.
• Dunaj B., Zagadnienia poprawności językowej 1. Wymowa samogłosek nosowych, "Język Polski" LXXXIII, 2003, s. 125-6.
• Foniczew M., Podstawy foniatrii, Warszawa 1951.
• Furmanik S., Zarys deklamatoryki, Warszawa 1958.
• Gantkowski P., Technika żywej wymowy. Cykl wykładów z dziedziny techniki wymowy i jej fonetycznych podstaw, Kielce 1937.
• Jaspersen O., Najlepsza wymowa, Język Polski 1913.
• Jassem W., Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa 1973.
• Jassem W., Mowa a nauka o łączności, Warszawa 1974.
• W. Jassem, Podręcznik wymowy angielskiej, Warszawa 1993.
• Język polski. Poradnik prof. Markowskiego, Warszawa 2007.
• Karaś M., Madejowa M., red., Słownik wymowy polskiej, Warszawa 1977.
• Klemensiewicz Z., Prawidła poprawnej wymowy polskiej, Kraków 1930, 1946, 1958, 1964.
• Kochanowicz J., Podstawy recytacji i mowy scenicznej, Warszawa 1959, 1961.
• Kochanowicz J., Zarys nauki żywego słowa, Warszawa 1936.
• Koneczna H., Charakterystyka fonetyczna języka polskiego, Warszawa 1965, s. 109-129.
• Koneczna H., Studium eksperymentalne artykulacji głosek polskich, "Prace Filologiczne" 1934.
• Kotarbiński J., Klęska żywego słowa. Naprawa żywego słowa, [w:] Ze świata ułudy, Warszawa 1926.
• Kotlarczyk M., Podstawy sztuki żywego słowa, Warszawa 1961, 1965.
• Listkiewicz M., Sekrety żywego słowa, Warszawa 1969.
• Lubaś W., Urbańczyk S., Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej, Kraków-Katowice 1990.
• Madejowa M., Zasady współczesnej wymowy polskiej (w zakresie samogłosek nosowych i grup spółgłoskowych) oraz ich przydatność w praktyce szkolnej, "Język Polski", 1992, z. 2-3.
• Maryański H., Kult żywego słowa. Studium o wymowie i rodzajach krasomówstwa, Warszawa 1935.
• Maykowska M., Klasyczna teoria wymowy, Warszawa 1936.
• Meissner C., ABC recytatora, Warszawa 1963.
• Michałowska D., Podstawy polskiej wymowy scenicznej, Kraków 1975.
• Mikuta M., Kultura żywego słowa, Warszawa 1964.
• Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1965.
• Mitrinowicz-Modrzejewska A., Fizjologia i patologia głosu, Kraków 1958.
• Nitsch K., O poprawną wymowę, Język Polski 1923.
• Pilch Z., Nauka dykcji, Kielce 1946.
• Rocławski B., Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa 1986.
• Rocławski B., Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Gdańsk 1994.
• Rocławski B., Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk 1976, s. 109-123.
• Sawicka I., Fonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków 1995.
• Stanisławski K., Dykcja i śpiew. Mowa sceniczna. Tempo - rytm, [w:] Praca aktora nad sobą, Warszawa 1954.
• Steffen-Batogowa M., Automatyzacja transkrypcji fonematycznej tekstów polskich, Warszawa 1975.
• Stieber Z., Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966.
• Szober S., Gramatyka języka polskiego, Warszawa 1931.
• Tenner J., Estetyka żywego słowa, Lwów 1904.
• Tenner J., Podręcznik sztuki czytania, Lwów 1917.
• Tenner J., Technika żywego słowa, Lwów 1906, 1931.
• Walczak B., Przegląd kryteriów poprawności językowej, "Poradnik Językowy", 1995, z. 9-10, s. 1-16.
• Wieczorkiewicz B., Sztuka mówienia. Wiadomości teoretyczne, ćwiczenia, słowniczek poprawnej wymowy, Warszawa 1963.
• Wierzchowska B., Wymowa polska, Warszawa 1971, s. 133-148.
• Wierzchowska B., Budowa akustyczna a artykulacja dźwięków mowy, "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego" 1963, z. 22.
• Wojtyński C., Emisja głosu, Warszawa 1970.
• Zarębina M., Tendencje rozwojowe polskich samogłosek nosowych, "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego" 1963, z. 34.
• Zasady poprawnej wymowy polskiej, oprac. W. Doroszewski i B. Wieczorkiewicz, Warszawa 1947.