Obrachunki weberowskie. Parę uwag o obecności myśli Maxa Webera w formule współczesnego kapitalizmu

• Autorzy: Wiesław Setlak

Warianty tytułu

Weberian Résumé. A Reflection on the Presence of Max Weber's Thought in the Formula of Modern Capitalism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Max Weber (1864-1920) to jeden z "ojców założycieli" współczesnej socjologii. Jego socjologia, podporządkowana zasadom racjonalności i obiektywizmu - Weber nazywał ją "socjologią rozumiejącą" - wpisuje się w orientację humanistyczną, której rdzeniem jest teza o zasadniczej odmienności świata przyrody od świata kultury. W klasycznej już dziś pracy Etyka protestancka i duch kapitalizmu (1905), Weber próbuje udowodnić, że genezę i byt kapitalizmu można pojąć jedynie przy uwzględnieniu wpływu etyki protestantyzmu na kształtowanie się zachowań przedsiębiorczych w społeczeństwach Zachodu. W pozytywnej na ogół recepcji teorii Webera pojawiają się też tony krytyczne. Krytyka dotyczy głównie teorii biurokracji, która nie znajduje już uznania i została zastąpiona koncepcjami w większym stopniu uwzględniającymi rolę kapitału ludzkiego. Biurokrację wskazuje się jako system anachroniczny. Pojawiają się też zastrzeżenia do tego, że Weber niedokładnie przedstawił dialektykę rozwoju kapitalizmu, gdyż po traktował purytanizm jako siłę mającą ten sam potencjał na każdym etapie tego procesu. Obecność Webera we współczesnej myśli społecznej przejawia się w szczególności w częstym odwoływaniu się do jego tez przez cytowanie i komentowanie z różnych perspektyw badawczych. W formule współczesnego kapitalizmu, ekspansywnego i realizowanego w różnych ujęciach modelowych, z których każde zakłada prymat zysku, znaleźć można odniesienia do tezy Webera o rachunku korzyści jako głównej siły napędzającej ludzką przedsiębiorczość i poszukującej legitymizacji w etyce. (abstrakt oryginalny)

EN

Max Weber (1864-1920) is one the "founding fathers" of modern sociology. His sociology, compliant with the principles of rationality and objectivity, named by Weber himself "understanding sociology", is a part of the humanistic orientation whose core is the thesis on essential difference between the natural world and the cultural world. In his classic Protestant Ethics and the Spirit of capitalism (1905), Weber tries to prove that the genesis and existence of capitalism may only be comprehended taking into account the influence of the protestant ethics on the shaping of entrepreneurial behaviors in the western societies. In the overall positive response Weber's theories there occur certain negative tones. Criticism refers mainly to the theory of bureaucracy as the ideal system, which in the formula of modern management of both economic entities and public institution is no longer recognized and has been replaced by concepts paying more attention to the role of human capital. Bureaucracy is considered as anachronic system. There are also objections to the fact that Weber presented his dialectic of the development of capitalism in accurately, treating Puritanism as the force with the same potential at every stage of the process. In the formula of modern capitalism, expansive and implemental in various model approaches, each of which assumes the primacy of profit, one may find numerous references of Weber's thesis on the benefit account as the main drive for human enterprise and seeking legitimization in ethics. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kapitalizm; Biurokracja; Etyka; Protestantyzm; Obiektywizm

EN

Capitalism; Bureaucracy; Ethics; Protestantism; Objectivism

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2015
• Tom: 20 (XX)
• Numer: nr 22 (1)
• Strony: 209--218

Twórcy

autor

Wiesław Setlak

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Bendix R., Max Weber. Portret uczonego, tłum. K. Jakubowicz, Warszawa 1975.
• Bulita W., W poszukiwaniu arché. Wprowadzenie do teorii nowoczesności Ágnes Heller, [w:] Á. Heller, Eseje o nowoczesności, tłum. J. P. Hudzik, W. Bulita, T. Markiewka, R. Kubicki, Toruń 2012.
• Czainska K., Odkryć zarządzanie. Wybrane koncepcje, Warszawa 2010.
• Gouldner A.W., Anty-minotaur, czyli mit socjologii wolnej od wartości, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, tłum. E. Morawska, red. E. Mokrzycki, t. 2, Warszawa 1984.
• Heller Á., Eseje o nowoczesności, tłum. J. P. Hudzik, W. Bulita, T. Markiewka, R. Kubicki, Toruń 2012.
• Ingham G., Kapitalizm, tłum. S. Królak, K. Sosnowska, Warszawa 2011.
• Jaremczuk K., Koncepcje zarządzania współczesną organizacją, [w:] Zarządzanie w zarysie, red. K. Jaremczuk, Przemyśl-Rzeszów 2011.
• Kehrer G., Wprowadzenie do socjologii religii, Kraków 1996.
• Lachowska D., Wstęp do wydania polskiego, [w:] M. Weber, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002.
• Mencwel A. Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Warszawa 2006.
• Ossowska M., Moralność mieszczańska, wyd. 2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985.
• Rawls J., Cantian constructivism in moral theory, "The Journal Philosophy" 1980/88.
• Scheler M., Resentyment a moralność, Warszawa 1977.
• Schultz T.W., Ekonomia kapitału ludzkiego, tłum. A. Kliber, P. Kliber, Warszawa 2014.
• Skrzydlewski P., Błąd antropologiczny w teoriach społecznych, [w:] Błąd antropologiczny, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2003.
• Szacki J., Historia myśli socjologicznej. Część druga, wyd. 2, Warszawa 1983.
• Szczerski K., Porządki biurokratyczne, Kraków 2004.
• Vardy P, Grosch P., Etyka. Poglądy i problemy, Poznań 1995.
• Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, tłum. J. Miziński, Lublin 1994.
• Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. D. Lachowska, Warszawa 2002.
• Wojtyła K., Elementarz etyczny, Lublin 1983.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rz.2015.hss.14