Mała retencja wodna w polskich lasach nizinnych

• Autorzy: Antoni T. Miler

Warianty tytułu

Small Water Retention in Polish Lowland Forest

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Las jest formą naturalnego zbiornika retencyjnego i przez to może być postrzegany jako filar małej retencji wodnej. Prognozowane niekorzystne zmiany klimatyczne (wzrost temperatur powietrza, malenie sum opadów atmosferycznych, zwiększenie częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych) wymuszają konieczność kompensacji tych niekorzystnych zjawisk poprzez m.in. techniczne i nietechniczne zabiegi zwiększające małą retencję wodną w lasach. Budowa urządzeń małej retencji ma uzasadnienie zarówno przyrodnicze (m.in. zapewnia bioróżnorodność w ekosystemach leśnych) jak i przede wszystkim ekonomiczne. Wskaź- nikowy koszt retencjonowania 1 m3 wody w obiektach małej retencji jest zwykle o rząd mniejszy niż w wielkich zbiornikach retencyjnych. Pozwolenie na budowę obiektów małej retencji wymagane jest dla piętrzeń przekraczających 1,0 m lub każdej inwestycji zlokalizowanej na obszarach chronionych. Niejednokrotnie przedraża to koszty inwestycji. Zatem pragmatycznie jest budowanie małych obiektów np. w układach kaskadowych. Budowa obiektów piętrzących i spowalniających odpływ wody ze zlewni niejednokrotnie pozwala na zachowanie cennych przyrodniczo siedlisk oraz może być istotnym elementem w strategii ochrony obszarów Natura 2000 (np. ekosystemów leśnych o bagiennym, wilgotnym lub łęgowym charakterze). Obecnie realizowane są dwa kompleksowe projekty dotyczące małej retencji w lasach (Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, Przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich i utrzymanie potoków górskich w dobrym stanie). W obu projektach bierze udział około 250 nadleśnictw, a koszty realizacji przedsięwzięcia szacowane są na około 350 mln zł. Obydwa projekty mają być realizowane do 2013 roku. Realizacja zaplanowanych zadań dotyczących małej retencji wodnej napotyka jednak na różne trudności. W krajowych programach małej retencji wodnej do 2015 roku realizowano około 25% zaplanowanych przyrostów retencji wodnej (średnio rocznie). Ocena ilościowa małej retencji wodnej jest niejednokrotnie trudna. W niniejszej pracy podano jak ocenić ilościowo małą retencję wodną wynikającą z zabudowy cieku w małej zlewni leśnej Pojezierza Krajeńskiego. Lasy łęgowe nale- żą do najbogatszych i bardzo urokliwych ekosystemów leśnych. Regulacja rzek i ochrona przeciwpowodziowa przyczynia się niestety do ich degradacji. W Polsce jedynie 0,2% całkowitej powierzchni zajmują lasy łęgowe. Uroczysko Warta stanowi jedno z najważniejszych skupisk tych siedlisk. Wybudowanie w środkowym biegu rzeki Warty zbiornika Jeziorsko przyczyniło się do zmiany reżimu rzeki (ograniczenie powierzchni zalewów i ich częstotliwości). Wydaje się, iż zastosowanie prostych systemów melioracyjnych - zastawek, progów, przepustów z klapami zwrotnymi, może spowodować odtworzenie korzystnych warunków hydrologicznych. Wystąpi wtedy zwiększenie pojemności retencyjnej starorzeczy, a wody gruntowe będą się utrzymywały na wyższym poziomie przez dłuższy okres. Planowana budowa licznych zastawek na ciekach oraz podpiętrzeń zbiorników wodnych to najtańsze metody zwiększania zasobów wodnych w zlewniach. Budowa tych urządzeń technicznych bez wątpienia przyczyni się też do ochrony bardzo wartościowych biotopów mokradłowych, pełniących głównie funkcje ochronną i rekreacyjną.(abstrakt oryginalny)

EN

A forest is the form of natural storage reservoir and it by this can be perceived as mainstay of small water retention. The prognoses of unfavourable climatic changes (growth of air temperatures, diminishing of precipitations, frequency increase of extreme weather phenomena) causing a necessity of compensations these the unfavourable phenomena by a technical and un-technical undertakings to increase water storage in forests. The building of devices of small retention has reason both: natural (i.a. assure in forest ecosystems biodiversity) and economic aspects. Indicatory cost water storage 1 m3 of water in objects of small retention is ten times smaller than in great storage reservoirs. Permission to building of objects of small retention is required for damming height 1,0 m .(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Lasy; Woda; Studium przypadku; Opad atmosferyczny

EN

Forests; Water; Case study; Precipitation

• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2015
• Numer: nr IV/1
• Strony: 979--992

Twórcy

autor

Antoni T. Miler

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Bibliografia

• CKPŚ (2009) Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych (projekt programu), Warszawa.
• Kamiński B., Miler A.T., Okoński B., Grajewski S., Schwartz K. (2011) Floodplain Forest Technical and Monitoring Solutions for Protection of the Uroczysko Warta Floodplain Forest. Pol. J. Environ. Stud. Vol. 20, No. 5, 1193-1201.
• IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) (2007)http://www.ipcc.ch/.
• Miler A.T. (2009) Stan obecny małej retencji wodnej oraz perspektywy jej rozbudowy na przykładowych terenach leśnych w Wielkopolsce. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, PAN Oddz. W Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi. Nr 4, 231-237.
• Miler A.T. (2013) Kompleksowa metodyka oceny stosunków wodnych w lasach. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (Monografia).
• Mioduszewski W. (2003) Mała retencja. Ochrona zasobów wodnych i środowiska naturalnego. Poradnik. Falenty, wyd. IMUZ.
• Praca zbiorowa (2004) Zasady gospodarowania wodą w lasach. Warszawa. IBL.
• Praca zbiorowa (2008) Wytyczne do realizacji obiektów małej retencji w Nadleśnictwach - Część techniczna. Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych. Warszawa.
• Praca zbiorowa (2009) Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych (projekt programu). Koordynacja opracowania: CKPŚ. Zespoły autorskie pod kierownictwem: W. Mioduszewskiego i E. Pierzgalskiego. Warszawa.

Identyfikatory

DOI

http://dx.medra.org/10.14597/infraeco.2015.4.1.078