Ekonomiczna analiza dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie za szkody na osobie z ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej

• Autorzy: Ilona Kwiecień

Warianty tytułu

An Economic Analysis of Claims for Pain and Suffering in Case of Bodily Injury under Liability Insurance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem jest ekonomiczna analiza procesu dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie z tytułu szkody na osobie z ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, traktowanego jako proces finansowania szkody z określonego źródła. Aby osiągnąć wskazany cel, autorka identyfikuje dwa podstawowe problemy badawcze. Pierwszy z nich to determinanty ekonomiczne procesu dochodzenia roszczeń. Drugi to problem kwantyfikacji zadośćuczynienia, mającego stanowić pieniężną kompensację bólu i cierpienia. Tak zidentyfikowane problemy pozostają ze sobą w ścisłym związku, ponieważ wycena dobra mającego być przedmiotem kompensacji stanowi istotny etap w  procesie dochodzenia roszczeń i  jako taka podlega uwarunkowaniom właściwym dla całego procesu, a jednocześnie decyzje w przedmiocie kwantyfikacji świadczenia wpływają na przebieg tego procesu. Dodatkowo, zakreślając przedmiot analizy jak w temacie pracy, autorka uznała za celowe zbadanie, w jakim stopniu realizacja roszczeń o zadośćuczynienie determinowana jest poprzez konstrukcję ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Konstrukcja ta jest w dużej mierze wyrazem decyzji podmiotów obarczonych ryzykiem zobowiązania do finansowania świadczeń na rzecz poszkodowanego. Krokiem istotnym dla realizacji tak określonych celów jest przyjęcie tezy, że kwantyfikacja zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową jest możliwa i konieczna do prawidłowego funkcjonowania ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej jako źródła finansowania szkód na osobie. Lord Kelvin, brytyjski fizyk, matematyk i przyrodnik, powiedział: "Jeśli możesz zmierzyć to, o czym mówisz, i wyrazić liczbami, wtedy wiesz coś nie coś na ten temat"6 . Mogłoby to stanowić wyznacznik, punkt odniesienia dla praktyki w zakresie formułowania roszczeń, przewidywania ich wartości oraz orzekania. Druga tezą, która implikuje tok rozważań, jest stwierdzenie, że nie tylko prawne regulacje i wnioskowanie z orzecznictwa determinują proces dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie, a decyzje poszkodowanych oraz zakres i realność kompensacji są warunkowane czynnikami społeczno-ekonomicznymi. Autorka stawia tezy w tej kolejności, pierwsza z nich jest bowiem nadrzędnym celem pracy. Teza druga i zagadnienia z nią związane są jednakże przedmiotem analizy w toku pracy pojawiającym się wcześniej, gdyż dotyczy ona procesu dochodzenia roszczeń w całości, kwantyfikacja zaś zadośćuczynienia jest w tym procesie osadzona, choć dokonywana niejednokrotnie na kilku etapach i przez różne podmioty (poszkodowanego, jego pełnomocnika, ubezpieczyciela, sąd). Ze względu na założony kierunek badań i temat pracy w aspekcie podmiotowym proces jest ujmowany przede wszystkim z punktu widzenia poszkodowanych dochodzących roszczeń. (fragment tekstu)

EN

On the background of increasing number and value of liability insurance claims and the importance of two factors for these trends, such as bodily injuries and pain & suffering as a component of claims and attitudes of injured, the questions arise: how decisions are made in the process of redress, and what mechanisms could provide predictability in these claims - especially their individual value. This dissertation attempts to answer the questions, focusing - apart from the issues of relationship between bodily injuries and third party liability insurance - on non-legal redress process conditions and the problem of fixing the amount of compensation, as a key for that process. These issues are largely analyzed from the point of view of the injured (claiming party position). The following problems are discussed in detail: • sources of bodily injuries compensation and the importance of liability insurance, • world trends in the area of claims for bodily injuries under liability insurance, • the process of claiming compensation for personal injury from the perspective of personal finance, • economic determinants of the decision in claiming process, including the specific nature of these decisions and financial risk and strategies, • economic ideas for the valuation of life and health for the purposes of compensation from the historical times to the contemporary theories and system solutions in selected countries supporting decisions of insurance companies, courts and injured parties, • the practice of valuation of benefits for pain and suffering in the case law on the Polish market, • premises determining the amount of compensation in economic terms, • the results of the application of different economic concepts to the valuation of life and health for the Polish market. Finally, the dissertation proposes an original concept for the valuation of compensation for pain and suffering on the Polish market, taking into account the legal framework and showing the examples of such calculations. The dissertation is interdisciplinary, combines aspects from the area of law and economics, including personal, behavioral finance, management and theory of decision-making, as well as psychology and sociology(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność cywilna; Odszkodowania; Ubezpieczenia; Analiza ekonomiczna; Zadośćuczynienie

EN

Civil liability; Compensation; Insurances; Economic analysis; Redress

• Czasopismo: Monografie i Opracowania Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 253
• Strony: 272

Twórcy

autor

Ilona Kwiecień

Bibliografia

• 171 ugód ze Skarbem Państwa w sprawie katastrofy smoleńskiej, http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/545953,171_ugod_ze_skarbem_panstwa_w_sprawie_katastrofy_smolenskiej.html.
• Alfaro J.L., Chapuis M., Fabre F. (eds) (1994): Socio-economic cost of road accidents: final report of action COST 313, Commission of the European Community, Brussels.
• Antonides G., Raaij W. van (2003): Zachowanie konsumenta. Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa.
• Atkins A.S. (1981): The economic and social costs of road accidents in Australia: with preliminary cost estimates for Australia 1978, Department of Transport Office of Road Safety and Centre for Environmental Studies University of Melbourne, http://www.infrastructure.gov.au/roads/safety/publications/1981/pdf/Econ_Crash_1pt1.pdf.
• Avraham R. (2006): Putting a price on pain-and-suffering damages: a critique of the current approaches and preliminary proposal for change, Northwestern University Law Review, vol. 100, no. 1, http://www.law.northwestern.edu/lawreview/v100/n1/87/LR100n1Avraham.pdf.
• Bagińska E. (2001): Odszkodowanie karne (punitive damages) w prawie amerykańskim, Państwo i Prawo, z. 9.
• Baltussen G. (2009): Behavioral finance: an introduction, http://paperstr.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID1511722_code366576.pdf?abstractid=1488110&mirid=1.
• Baos C. (2011): Personal injury law in Spain - basic concepts, http://www.white-baostr.com/articulostr.php?lang=en&a=30.
• Becker G.S.(1960): An economic analysis of fertility, [w:] Demographic and Economic Change in Developed Countries, Princeton University Press and NBER, Princeton, NJ.
• Becker G.S. (1964): Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, with Special Reference to Education, University of Chicago Press, Chicago.
• Becker G.S. (1975): Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, with Special Reference to Education, Columbia University Press for NBER, New York.
• Becker G.S. (1981): A Treatise on the Family, Harvard University Press, Cambridge, MA.
• Becker G.S. (1997): Human capital and schools, [w:] G. Becker, G. Becker: The Economics of Life: From Baseball to Affirmative Action to Immigration. How Real-World Issues Affect Our Everyday Life, McGraw-Hill.
• Beckmann J. (ed.) (2007): Social and Economic Consequences of Road Traffic Injury in Europe, Bruksela, European Transport Safety Council, http://www.etsc.eu/documents/Social%20and%20economic%20consequences%20of%20road%20traffic%20injury%20in%20Europe.pdf.
• Berla E., Brookshire M., Smith S.V. (1990): Hedonic damages and personal injury. A conceptual approach, Journal of Forensic Economics, no. 3(1).
• Bernstein P. (1997): Przeciw bogom. Niezwykłe dzieje ryzyka, WIG Press, Warszawa.
• Bieniek G. (2011) (red.): Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa.
• Blaug M. (1995): Metodologia ekonomii, PWN, Warszawa.
• Blomquist G. (1981): The value of human life: An empirical perspective, Economic Inquiry, Western Economic Association International, vol. 19(1).
• Bogacka-Kisiel E. (2012): Finanse osobiste. Zachowania - produkty - strategie, PWN, Warszawa.
• Bovbjerg R., Sloan F., Blumstein J. (1989): Valuing life and limb in tort: Scheduling "Pain and Suffering", Northwestern University Law Review, vol. 83 no. 4.
• Bracicka M. (2008): Kierunki rozwoju orzecznictwa w ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów, Sopot 18.06.2008, materiały AXA z konferencji Sopot Summer Insurance and Reinsurance Days.
• Brazier J., Deverill M., Green C., Harper R., Booth A. (1999): A review of the use of health status, Health Technology Assessment vol. 3(9)
• Brodecka-Chamera A. i in. (red.) (2010): Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz, t. 2, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Brodecki Z., Glicz M., Serwach M. (red.) (2010): Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz. Tom II. Prawo o kontraktach w ubezpieczeniach. Komentarz do przepisów i wybranych wzorców umów, Lex.
• Brodecki Z., Glicz M., Serwach M. (red.) (2010): Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Tom I. Komentarz do przepisów prawnych o funkcjonowaniu rynku ubezpieczeń, wyd. II, Lex.
• Brodecki Z. (red.) (1996): Dobrowolne ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Prawo i praktyka, Info-Trade, Gdańsk.
• Brookshire M., Smith S., Seve Ch. de (1991): Economic Hedonic Damages, 2 Supplement, Anderson Publishing Co., Cincinnati.
• Browning M. (1992): Children and household economic behavior, Journal of Economic Literature, vol. 30.
• Burzyńska M. i in. (2010): Life Expectancy i Healthy Life Years jako podstawowe miary oceny sytuacji zdrowotnej ludności, Probl Hig Epidemiol no. 91 (4), http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-4-530.pdf.
• Bywalec Cz. (2007): Konsumpcja w teorii i praktyce gospodarowania, PWN, Warszawa.
• Bywalec Cz. (2010): Ekonomika i finanse gospodarstw domowych, PWN, Warszawa.
• Chanik A. (2010): Zraniona dusza; http://psychotekst.com/artykuly.php?nr=281.
• Chestnut L.G., Violette D.M. (1991): The relevance of willingness-to-pay estimates of the value of a statistical life in determining wrongful death awards, Journal of Forensic Economics, vol. 3, no. 3.
• Cieślak A. (2003): Behawioralna ekonomia finansowa. Modyfikacja paradygmatów funkcjonujących w nowoczesnej teorii finansów, NBP Materiały i Studia, z. 165, Warszawa, http://www.nbp.pl/publikacje/materialy_i_studia/ms165.pdf.
• Clark R.D. (1974): Risk taking in groups: A social psychological analysis, Journal of Risk and Insurance, vol. 41, no. 1, American Risk and Insurance Association.
• Coderch P., González S., Yerga A. (2000): With an eye to compensation, www.indret.com/code/getPdf.php?id=425&pdf=023_en.pdf.
• Comande G. (2009): Doing away with inequality in loss of enjoyment of life, [w:] Ward J.O., Thornto R.J. (eds) (2009): Personal Injury and Wrongful Death Damages Calculations: Transatlanti Dialogue, Contemporary Studies in Economic and Financial Analysis, vol. 91, Emerald Group Publishing Limited.
• Constitutional Affairs Committee (2006): Compensation culture, Third Report of Session 2005-2006, vol. II, The Stationery Office by Order of the House, www.parliament.uk/conaffcom.
• Cooter R., Ulen T. (2011): Ekonomiczna analiza prawa, C.H.Beck, Warszawa.
• Costanza R. i in. (2008): An Integrative Approach to Quality of Life Measurement, Research, and Policy , S.A.P.I.EN.S [Online], 1.1, http://sapiens.revues.org/169.
• Cropper R., Wass V. (2009): Periodical payments awards and the transfer of risk, [w:] Ward J.O., Thornton J.R. (eds): Personal Injury and Wrongful Death Damages Calculations: Transatlantic Dialogue, Contemporary Studies in Economic and Financial Analysis, vol. 91, Emerald Group Publishing Limited.
• Czachórski W. (1994): Zobowiązania. Zarys wykładu, PWN, Warszawa.
• Damages for personal injury: non-pecuniary loss (1995), Consultation Paper, no. 140, Law Commission, http://lawcommission.justice.gov.uk/docs/cp140_Damages_Personal_Injury_Non-pecuniary_Loss_Consultation.pdf.
• Daszewski A., Jak ustalić wysokość zadośćuczynienia po śmierci najbliższego członka rodziny, jakie czynniki powinny decydować o jego wysokości?, https://rzu.gov.pl/pytania-i-odpowiedzi/ubezpieczenia-komunikacyjne-odpowiedzialnosci-cywilnej-oc-szkody-osobowe/Jak_ustalic_wysokosc_zadoscuczynienia_po_smierci_najblizszego_czlonka_rodziny_jakie_czynniki_powinny_decydowac_o_jego_w__20481.
• Daszewski A. (2011): Zadośćuczynienie za krzywdę w konsekwencji szkody na osobie - analiza polskiego rynku, [w:] Kwiecień I. (red.), Szkody osobowe kompensowane z ubezpieczenia komunikacyjnego OC. Analiza rynku, Poltext, Warszawa.
• Dawson R.F.F. (1967): Costs of Road Accidents in Great Britain, Road Research Laboratory, Crowthorne.
• Dąbrowa M. (2011): Badanie poziomu życia - metodologia konstrukcji wybranych wskaźników, Zeszyty Naukowe MWSE w Tarnowie, nr 1(17), http://zn.mwse.edu.pl/ebooki/17/67-82.pdf.
• Dodziuk A. (2001): Żal po stracie, czyli o przeżywaniu żałoby, Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa.
• Dopfer K. (2004): The economic agent as rule maker and rule user: Homo sapiens oeconomicus, Journal of Evolutionary Economics, vol. 14, http://www.springerlink.com/content/xt9y6n11e8bvulck/fulltext.pdf.
• Drottz-Sjoberg B.M. (1993): Risk perceptions related to varied frames of reference, [w:] Hubert R., Poumadere M. (eds) (1993): SRA Europe Third Conference. Risk analysis: underlying rationales, SRA-Europe, Paris.
• Dunaj. B. (2007): Współczesny słownik języka polskiego, Langenscheidt, Warszawa.
• Dybowski T. (1981): Naprawienie szkody, [w:] Z. Radwański (red.), System prawa cywilnego. Prawo zobowiązań - część ogólna, cz.1, t. III, Ossolineum, Wrocław.
• Elger J.F. (2003): Calculating life insurance need: Don't let the tools fool you, Journal of Financial Service Professionals, no. 57(3).
• Engel E. (1883): Der Werth des Mensehen, Verlag von Leonhard Simion, Berlin.
• Enz R., Holzheu T. (2004): The economics of liability losses - insuring the moving target, Sigma, no. 6, Swiss Reinsurance Company Ltd., www.swissre.com.
• Ernst & Young (2013): Rola i funkcja dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych we współczesnych systemach ochrony zdrowia - analiza i rekomendacje dla Polski, Raport Ernst & Young dla Polskiej Izby Ubezpieczeń, http://gu.com.pl/static/czol-raport.pdf.
• Faure M. (2005): Economic criteria for compulsory insurance, Maastricht Faculty of Law, Working Paper, no. 4, http://arno.unimaastr.nl/show.cgi?fid=7051.
• Fenn P., Rickman N., Vencappa D. (2009): The unintended consequences of reforming civil procedure: Evidence from the Woolf reforms in England and Wales, 26th Annual Conference of European Association of Law and Economics.
• Fenyves A., Karner E., Koziol H., Steiner E. (eds) (2011): Tort Law in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights, Walter de Gruyter & Co, Berlin.
• Fisher A., Chestnut L., Violette D. (1989): The value of reducing risks to death: A note on new evidence, Journal of Policy Analysis and Management no. 8 (1).
• Flejterski S. (2007): Metodologia finansów. Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa.
• Fox-Rushby J.A., Hanson K. (2001): Calculating and presenting disability adjusted life years (DALYs) in cost-effective analysis, Health Policy and Planning, no. 16(3).
• Frederick S., Loewenstein G., O'Donoghue T. (2002): Time discounting and time preference: A critical review, Journal of Economic Literature, no. 40, http://www.jstor.org/discover/10.2307/2698382?uid=3738840&uid=2&uid=4&sid=21102312010541.
• Friedmann W. (1964): Law in a changing society, Penguin Books Ltd., London.
• Furedi F. (1999): Courting Mistrust. The Hidden Growth of a Culture of Litigation in Britain, Centre for Policy Studies, London.
• Giergiczny M. (2006): Zastosowanie metody eksperymentów z wyborem do badania wartości statystycznego życia ludzkiego, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, praca doktorska.
• Giergiczny M. (2008): Value of a statistical life - case of Poland, Environmental and Resource Economics, no. 41(2), http://www.webmeetstr.com/files/papers/ERE/WC3/919/ATT00007.pdf.
• Gniewek E. (red.) (2008): Kodeks cywilny: Komentarz, C.H.Beck, Warszawa.
• Goldin R., Merrick C. (2011): What's the value of a statistical life?, http://stats.org/stories/2011/value_statistical_life_jun27_11.html.
• Gomułowicz A. (2010): Sędziowski autorytet a manipulacja, [w:] Perspektywy wymiaru sprawiedliwości, Monitor Prawniczy, nr 3.
• Gonzalez I.G. (2011): Compensation for personal injuries suffered by road accident casualties under Spanish Law, Materiały konferencyjne PIU "Zadośćuczynienie za uszkodzenie ciała lub uszczerbek na zdrowiu", Warszawa, http://www.piu.org.pl/public/upload/ibrowser/GuillenGonzalez_1.pdf.
• Graves E. (ed.) (1967): McGill's Life Insurance, American Risk and Insurance Association.
• Green L. (1955): The study and teaching of tort law, Texas Law Review, vol. 34.
• Greenwald J. (2000): Lloyd's of London falling down, Time Magazine, Feb. 28, http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,996199,00.html