Analyze of Farm Nitrogen Budget in the Geographical and Historical Land of Wielkopolska in 1843-2012

• Autorzy: Jerzy Mirosław Kupiec

Warianty tytułu

Analiza budżetu azotu w gospodarstwach historyczno-geograficznej krainy Wielkopolski w latach 1843-2012

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Celem pracy była ocena intensywności gospodarowania azotem w rolnictwie na podstawie bilansu na powierzchni pola w zmieniających się granicach regionu Wielkopolski ze stolicą w Poznaniu. Do badań wybrano 14 okresów na przełomie trzech wieków - XIX, XX i XXI. Powierzchnia badanego regionu wahała się od 8151 km2 w 1992 r. do 39 503 km2 w 1946 r. W XIX w. obszar Wielkopolski znajdował się pod panowaniem pruskim. Region ten miał jednak dużo większą autonomię niż ziemie w pozostałych zaborach. Dzięki temu rolnictwo rozwijało się tutaj dość prężnie. Bardzo szybko wzrastała ilość gospodarstw stosujących maszyny i urządzenia rolnicze. To tutaj po raz pierwszy zastosowano motor elektryczny w rolnictwie, czy też wprowadzono aparat udojowy. Zaczęto też stosować zwiększone dawki nawozów mineralnych, które praktycznie do II wojny światowej w wielu regionach kraju były traktowane jako pomocnicze. We wszystkich analizowanych okresach kultura rolna była tutaj dużo bardziej rozwinięta niż w pozostałych regionach kraju. Azot jest jednym z najważniejszych składników plonotwórczych. Jego nadwyżki, niewykorzystane w produkcji rolniczej, ulegają rozproszeniu w środowisku, wywołując w nim niekorzystne zmiany. Obliczony w pracy bilans azotu uzależniony był w głównej mierze od sytuacji gospodarczo- politycznej oraz administracyjnej, która wpływała na stopień intensyfikacji produkcji rolnej tego regionu. Zabory, dwie wojny światowe, zmiana stosunków społecznych na wsi oraz ustroju państwa, przemiany gospodarcze, światowy kryzys agrarny w okresie międzywojennym, nieudolne reformy na wsi w okresie powojennym, wprowadzenie agrominimum w latach 60. XX w., czy nowe problemy gospodarki kapitalistycznej po 1989 r. wpływały na fluktuacje intensywności gospodarowania w rolnictwie. Miało to swoje odzwierciedlenie w wynikach bilansu azotu. Salda obliczonego bilansu wahały się w zakresie od - 33,69 do 103,72 kg N∙ha-1 UR. Do roku 1955 saldo azotu wykazywało wartości ujemne. Z sozologicznego punktu widzenia jest to saldo poprawne, ponieważ nie powstają nadwyżki tego składnika, które mogą ulec rozproszeniu w środowisku i zagrażać jakości ekosystemów naturalnych. Uwzględniając jednak aspekt gospodarczo-ekonomiczny nie jest to sytuacja akceptowalna. Minusowe saldo oznacza, że więcej składnika jest wynoszone z pola niż na nie trafia. W dłuższej perspektywie czasu może to doprowadzić do jednostronnego wyczerpania składnika z gleby oraz obniżenia wskaźników biologicznych i produkcyjnych plonu. Po 1955 r. notowano już tylko salda dodatnie, co było spowodowane wzrostem intensywności gospodarowania, ale także zwiększonym zużyciem nawozów mineralnych.(abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Agriculture; Agriculture economy; Soil acidification

PL

Rolnictwo; Gospodarka rolna; Zakwaszenie gleby

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2015
• Tom: 15
• Strony: 7--22

Twórcy

autor

Jerzy Mirosław Kupiec

• Poznań University of Life Sciences, Poland

Bibliografia

• I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1984, s. 577.
• "Ziemianin. Pismo poświęcone rolnictwu i przemysłowi", t. 1, Poznań 1950, s. 376
• Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego, red. W. Grabski, Warszawa 1914, s. 187
• Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego, red. W. Grabski, Warszawa 1915, s. 173
• Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich, red. E. Strasburger, Warszawa 1916, s. 178
• E. Romer, I. Weinfeld, Rocznik Polski. Tablice Statystyczne, Kraków 1917, s. 104
• C. Kuklo, J. Łukasiewicz, C. Leszczyńska, Historia Polski w liczbach. Polska w Europie, Warszawa 2014, s. 605.
• J. Kupiec, J. Zbierska, Comparison of Results Obtained on the Basis of Selected Types of Nitrogen Balance in the Scale of a Field and a Farm, "Polish Journal of Environmental Studies" 2012, Vol. 21, No. 5.
• B. Niklewski, Nawożenie roślin na ziemiach polskich, cz. 1-2, Poznań 1949, s. 473.
• M. Górski. Nawozy organiczne, Warszawa 1947, s. 190.
• Z. Wrześniowski, W. Sosnowska, R. Stempel, Tabele pomocnicze do planowania rolniczej działalności gospodarczej, Olsztyn 1997, s. 112.
• A. Stutzer, Nauka o nawozach. Krótkie wskazówki o własnościach i użytkowaniu nawozów używanych w rolnictwie, Warszawa 1902, s. 139.
• F. R. Rolnik Nadwiślański, Kanalizacya miasta Warszawy jako narzędzie judaizmu i szarlataneryi w celu zniszczenia rolnictwa polskiego oraz wytępienia ludności słowiańskiej nad Wisłą, Kraków 1900, s. 37.
• J. Topolski, Wielkopolska jako region historyczny, [w:] Dzieje Wielkopolski. Do roku 1793, t. 1, red. J. Topolski, Poznań 1969, s. 23-30
• J. Włodarczyk, Krainy historyczne Polski, Warszawa 2012, s. 144.
• Zarys historii gospodarstwa wiejskiego w Polsce, t. 2, red. B. Baranowski, J. Topolski, Warszawa 1964, s. 600.
• P. Kraciński, Rozdysponowanie Własności Rolnej Skarbu Państwa w latach 1992-2009, "Zeszyty Naukowe SGGW" 2011, t. 87, s. 41-53.
• E. Godlewski, Pogadanka o pokarmach roślinnych. O nawozach sztucznych, Kraków 1901, Rok VIII, Serya II, 34, s. 128.
• K. Langie, Nawozy pomocnicze, sztuczne i zielone. Praktyczny podręcznik dla rolników, leśników i szkół rolniczych, Kraków 1920, s. 35.
• Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, red. I. Duer, M. Fotyma, A. Madej, 2004, s. 93.
• T. Toczyński, W. Wrzaszcz, J. S. Zegar, Zrównoważenie polskiego rolnictwa, Powszechny Spis Rolny 2010, Warszawa 2013, s. 219.

Identyfikatory

DOI

10.18778/2080-8313.15.01