From Sociological Vacuum to Horror Vacui: How Stefan Nowak's Thesis Is Used in Analyses of Polish Society

• Autorzy: Mikołaj Pawlak
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the late 1970s, Stefan Nowak posited the existence of a sociological vacuum in Poland, and his concept became one of the most widely employed in studies of this society. The author of the present article uses an inventory of publications citing Nowak's perspective to analyse the manner in which this key concept has been implemented in sociological explanations. According to his findings, the idea appears to be most often used in accounts of the 1980s "Solidarność" movement, in reference to civil society and social capital, and in treatments of democracy in Poland. The validity of Nowak's idea is not usually questioned, and scholars referring to his thesis frequently modify the initial argument by shifting its meaning and ignoring its national identity element. Furthermore, in the analyzed works, the authors point to a sociological vacuum as an obstacle to the desired development of civil society, social capital, and democracy in Poland. This is usually done without deeper theoretical or empirical discussion, and in an essayistic and dramatized fashion. Such an anxiety about the lack of necessary ingredients in Polish society is described as horror vacui-i.e., fear of empty space.(original abstract)

Słowa kluczowe

EN

Social capital; Social movements; Civic society; Sociological theories

PL

Kapitał społeczny; Ruchy społeczne; Społeczeństwo obywatelskie; Teorie socjologiczne

• Czasopismo: Polish Sociological Review
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 1 (189)
• Strony: 5--27

Twórcy

autor

Mikołaj Pawlak

• University of Warsaw

Bibliografia

• Amsterdamska, 0.1987. Intellectuals in Social Movements: The Experts of "Solidarity," in: S. Blume, J. Bunders, L. Leydesdorff, R. Whitley (eds.). The Social Direction of the Public Sciences. Dordrecht: Springer, pp. 213-245.
• Andorka, R. 1995. Changes in Hungarian Society Since the Second World War. Macalester International 2: 114-133.
• Bukowski, A., Gadowska, K., Polak, P. 2008. Bariery w dystrybucji środków unijnych a mechanizmy systemowe w (schyłkowym) państwie bezpieczeństwa socjalnego. Przypadek Polski, Studia Socjologiczne 188 (1): 5-44.
• Chumiński, J. 2011. The Importance of Historical Research in the Institutional Analysis of the Polish Transformation after 1989 (Based on Social Capital), Ekonomia 15 (3): 123-142.
• Czapiński, J. 2006. Polska-państwo bez społeczeństwa, Nauka 1: 7-26.
• Cześnik, M. 2008a. Próżnia socjologiczna a demokracja, Kultura i Społeczeństwo 4: 19-50.
• Cześnik, M. 2008b. Próżnia socjologiczna a demokracja-analizy empiryczne, Studia Socjologiczne 189 (2): 5-28.
• Działek, J., Biernacki, W., Bokwa, A. 2013. Impact of Social Capital on Local Communities. Response to Floods in Southern Poland, Community, Environment and Disaster Risk Management 14: 185-205.
• Dzwończyk, J. 2003. The Barriers for the Development of Civic Society in Poland after 1989, Polish Political Science 32: 117-125.
• Dzwończyk, J. 2005. Czynniki ograniczające rozwój społeczeństwa obywatelskiego w Polsce po 1989 roku. Zeszyty Naukowe/Akademia Ekonomiczna w Krakowie 692: 63-76.
• Dzwończyk, J. 2008. Stan trzeciego sektora w Polsce, Zeszyty Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 779: 83-101.
• Evans, G., Whitefield, S. 1993. Identifying the Bases of Party Competition in Eastern Europe, British Journal of Political Studies (23) 4: 521-548.
• Federowicz, M. 1992. Trwanie i transformacja: Ład gospodarczy w Polsce. Warszawa: IFiS PAN.
• Frentzel-Zagórska, J. 1985. The Dominant Political Culture in Poland, Politics 20 (1): 82-98.
• Gadomska, M. 1984. Przemiany w percepcji podziałów społecznych, in: S. Nowak (ed.). Społeczeństwo polskie czasu kryzysu: Przeobrażenia świadomości i warianty zachowań. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 117-163.
• Geremek, B. 1981. Najgroźniejsza jest apatia, Tygodnik Solidarność 31 (30.10.1981): 6.
• Giustini, D., Maged, N. Kamel Boulos. 2013. Google Scholar Is Not Enough To Be Used Alone for Systematic Reviews, Online Journal of Public Health Informatics 5 (2): 1-9.
• Górniak, J. 2005. Tożsamość narodowa a tożsamość europejska. Wyniki badań sondażowych, in: K. Romaniszyn (ed.). Portrety i autoportret: Polacy o sobie, innych narodach, Europie i Unii Europejskiej. Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos," pp. 105-142.
• Górniak. K. 2014. Społeczeństwo obywatelskie w Polsce: Spojrzenie postkolonialne, Trzeci sektor 32 (1): 17-29.
• Grabowska, M., Sułek, A. 1992. Stefan Nowak jako badacz społeczeństwa polskiego, in: A. Sułek (ed.). Dziedzictwo Stefana Nowaka. Warszawa: Uniwersytet Warszawski Instytut Socjologii, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, pp. 14-29.
• Grabowska, M. 2004. Podział postkomunistyczny: społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hirschman, A. O. 1971. A Bias for Hope: Essays on Development and Latin America. New Haven, London: Yale University Press.
• Jacsó, P. 2012. Google Scholar Author Citation Tracker: Is It Too Little, Too Late?, Online Information Review 36 (1): 126-141.
• Kochanowicz, J. 2004. Trust, Confidence, and Social Capital in Poland: A Historical Perspective, in: I. Markova (ed.). Trust and Democratic Transition in Post-Communist Europe. Oxford: Oxford University Press, pp. 63-83.
• Kornhauser, A. 1960. The Politics of Mass Society. London: Routledge and Kegan Paul.
• Krzemiński, I. 1992. Latentne wzory kultury a dynamika postaw społeczeństwa polskiego, in: A. Sułek (ed.). Dziedzictwo Stefana Nowaka. Warszawa: Uniwersytet Warszawski Instytut Socjologii, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, pp. 105-123.
• Krzemiński, I. 2013. Świat zakorzeniony, in: I. Krzemiński, Solidarność. Niespełniony projekt polskiej demokracji. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności, pp. 209-241.
• Kubiak, A., Miszalska, A. 2004. Czy nowa próżnia społeczna, czyli o stanie więzi społecznej w III RP, Kultura i Społeczeństwo 48 (2): 19-43.
• Kubiak, H. 1999. Parties, Party Systems, and Cleavages in Poland: 1918-1989, in: K. Lawson, A. Rommele, G. Karasimeonov (eds.). Cleavages, Parties, and Voters: Studies from Bulgaria, the Czech Republic, Hungary, Poland, and Romania. Westport: Praeger Publishers, pp. 77-92.
• Lasinska, K. 2013. Social Capital in Eastern Europe: Poland an Exception?. Wiesbaden: Springer VS.
• Latoszek, M. 1995. Robotnicy w 15 lat po Sierpniu: Odkrywanie nieznanego - zderzenie z kapitali-zmem, in: L. Mażewski, W. Turek (eds.). "Solidarność" a wychodzenie Polski z komunizmu: Studia i artykuły z okazji XV rocznicy powstania NSZZ "Solidarność". Gdańsk: Instytut Konserwatywny im. E. Burke'a, pp. 123-142.
• Lewis, P. 1994. The Political Culture of Post-Communism, in: A. Jawłowska, M. Kempny (eds.). Cultural Dilemmas of Post-Communist Societies. Warsaw: IFiS Publishers, pp. 256-267.
• Linz, Juan J., Stepan, A. 1992. Political Identities and Electoral Sequences: Spain, The Soviet Union, and Yugoslavia, Daedalus 121 (2): 123-139.
• Marody, M. 1987. Antynomie zbiorowej podświadomości, Studia Socjologiczne 105 (2): 89-99.
• Matynia, E. 2001. The Lost Treasure of Solidarity, Social Research 68 (4): 917-936.
• Mikki, S. 2009. Google Scholar Compared to Web of Science: A Literature Review, Nordic Journal of Information Literacy in Higher Education 1 (1): 41-51.
• Mokrzycki, E. 1991. Odradzanie się więzi społecznych, in: Z. Sadowski (ed.). Społeczeństwa posttotalitarne: Kierunki przemian. Warszawa: Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim, pp. 113-115.
• Mokrzycki, E. 2000. Jaką mamy demokrację?, in: H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard (eds.). Jak żyją Polacy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, pp. 19-31.
• Mokrzycki, E. 2001. Bilans niesentymentalny. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Morawski, W. 2010. 'Prometeusz spętany?', in: W. Morawski (ed.). Modernizacja Polski: Struktury, agencje, instytucje. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, pp. 90-123.
• Nowak, K. 1984. Kryzys legitymizacyjny systemu w perspektywie doświadczenia życia codziennego, in: S. Nowak (ed.). Społeczeństwo polskie czasu kryzysu: Przeobrażenia świadomości i warianty zachowań. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 337-379.
• Nowak, M., Nowosielski, M. 2005. Od "próżni socjologicznej" do "społecznego bezruchu." Uwarunkowania ewolucji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce lat 80. i 90. XX wieku, in: K. Bondyra, M. S. Szczepański, P. Śliwa (eds.). Państwo, samorząd i społeczności lokalne: Piotr Buczkowski in memoriam. Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, pp. 267-292.
• Nowak, S. 1979a. Tendencje rozwoju społecznego, in: M. Rostworoski (ed.). Polaków portret własny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, pp. 122-145.
• Nowak, S. 1979b. System wartości społeczeństwa polskiego. Studia Socjologiczne 75 (4): 155-173.
• Nowak, S. 1979c. Metodologiczne problemy badania przemian społecznych, in: E. Krzeczkowska (ed.). Tendencje rozwoju społecznego. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Nowak, S. 1980. Value Systems of Polish Society, The Polish Sociological Bulletin 50 (2): 5-20.
• Nowak, S. 1981. Values and Attitudes of Polish People, Scientific American 245 (1): 45-53.
• Podgórecki, A. 1987. Całościowa analiza społeczeństwa Polskiego, in: E. Wnuk-Lipiński (ed.). VII Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny: Matetiały. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne, pp. 576-612.
• Putnam, R. D. 1993. Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
• Putnam, R. D. 2000. Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon & Schuster.
• Rose, R. 1995. Russia as an Hour-Glass Society: A Constitution without Citizens, East European Constitutional Review 4 (3): 34-42.
• Rychard, A. 1990. Zdrowie w perspektywie instytucji, in: A. Kopczyński, A. Siciński (eds.). Człowiek - środowisko - zdrowie. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 139- 146.
• Rychard, A. 2010. System instytucjonalny komunizmu: Jak działał, zmieniał się i upadł, in: W. Morawski (ed.). Modernizacja Polski: Struktury, agencje, instytucje. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, pp. 435-460.
• Rymsza, M. 2014. Jaka Polska samorządna? Jakie społeczeństwo obywatelskie?. Trzeci sektor 32 (1): 5-16.
• Skrzypiec, R. 2008. Od rewolucji uczestnictwa do...? Struktury pośredniczące w Polsce po 1989 roku, in: K. Czekaj, J. Sztumski, A. Wolski (eds.). Przestrzeń socjologii. Księga jubileuszowa z okazji 50-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesora Zbigniewa A. Żechowskiego. Katowice: Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. A. Korfantego, pp. 292-302.
• Starosta, P. 1995. Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sułek, A. 1987. Przeciwko socjologii "oralnej", in. E. Wnuk-Lipiński (ed.). VII Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny: Materiały. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne, pp. 199-204.
• Sułek, A. 1998. Stefan Nowak and Empirical Sociology in Poland, Polish Sociological Review 122 (2): 165-176.
• Sułkowski, Ł. 2012. Characteristics of Polish Family SMEs, Pedagogika Rodziny 2 (2): 153-175.
• Szafraniec, K. 2002. Anomia okresu transformacji a orientacje normatywne młodzieży. Perspektywa międzygeneracyjna, in: J. Mariański (ed.). Kondycja moralna społeczeństwa polskiego. Kraków: Wydawnictwo WAM, Polska Akademia Nauk Komitet Socjologii, pp. 453-480.
• Szczegóła, L. 2003. Blokady społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Rocznik lubuski 29 (1): 11-26.
• Sztompka, P. 1993. Civilizational Incompetence: The Trap of Postcommunist Societies. Zeitschrift für Soziologie 2 (22): 85-95
• Tarkowska, E., Tarkowski, J. 1990. "Amoralny familizm" czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych, in: E. Wnuk-Lipiński (ed.). Grupy i więzi w systemie monocentrycznym. Warszawa: IFiS PAN, pp. 37-69.
• Tischner, J. 1990. Homo Sovieticus między Wawelem a Jasną Górą, Tygodnik Powszechny 25: 1-2.
• Wasilewski, J. 2006. Wprowadzenie. Elita polityczna średniego szczebla-problematyka badania, in: J. Wasilewski (ed.). Powiatowa elita polityczna: rekrutacja, struktura, działanie. Warszawa: ISP PAN, pp. 9-37.
• Wedel, J. R. 1990. The Ties That Bind in Polish Society, in: S. Gomułka, A. Polonsky (eds.). Polish Paradoxes. London, New York: Routledge, pp. 237-262.
• Wedel, J. R. (ed.) 1992a. The Unplanned Society. Poland During and After Communism. New York: Columbia University Press.
• Wedel, J. R. 1992b. Introduction, in: J. R. Wedel (ed.). The Unplanned Society: Poland During and After Communism. New York: Columbia University Press, pp. 1-20.
• Weryński, P. 2007. O trzech typach partycypacji obywatelskiej. Wzory a rzeczywistość, in: A. Stelmach (ed.). Czy upadek demokracji: idee i wartości. Poznań: Wydawnictwo Naukowe INPiD UAM, pp. 55-68.
• Wnuk-Lipiński, E. 1982. Dimorphism of Values and Social Schizophrenia, A Tentative Description, Sisyphus. Sociological Studies 3: 81-89.
• Wnuk-Lipiński, E. 1994. Kształtowanie się nowego ładu instytucjonalnego, in: M. Grabowska, K. Pankowski, E. Wnuk-Lipiński (eds.). Społeczne konsekwencje transformacji ustrojowej. Warszawa: ISP PAN, pp. 9-23.
• Załęski, Paweł. 2010. Czy Solidarność była społeczeństwem obywatelskim? Jak został zapomniany neorepublikański projekt samorządnej rzeczypospolitej, Kultura i Społeczeństwo 54 (4): 141-152.
• Zybertowicz, Andrzej. 2009. Kontrola społeczna trzeciego stopnia, in: J. Kwaśniewski, J. Winczorek (eds.), Idee naukowe Adama Podgóreckiego. Warszawa: IPSiR UW, pp. 152-178.