Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych

• Autorzy: Jerzy Runge

Warianty tytułu

Problems of Growth and Development of Complex Settlement Systems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem prezentacji jest próba zwrócenia uwagi na niektóre metodologiczne problemy identyfikacji procesu wzrostu i rozwoju w złożonych układach osadniczych, a także odniesienie tych spostrzeżeń do konkretnego przykładu, tj. do konurbacji katowickiej (Polska). Jak zauważa autor, badanie złożonych układów osadniczych wymaga m.in. uwzględnienia takich zjawisk i procesów jak: koincydencja (terytorialne nakładanie się powiązań społeczno-ekonomicznych), fragmentacja funkcjonalna (silne zróżnicowanie przestrzenno- -funkcjonalne w obrębie układu osadniczego), efekty mnożnikowe (kreowanie dodatkowego wzrostu jako konsekwencji koincydencji). W dotychczasowych badaniach społeczno-ekonomicznych różnych obszarów podkreślano głównie znaczenie tendencji wzrostowych i rozwojowych. Tymczasem ujawniające się problemy gospodarki światowej czy też depopulacja i starzenie społeczeństw wymagają uwzględnienia owych zjawisk w konstruowanych modelach wzrostu i rozwoju w różnych skalach terytorialnych. Ilustracją złożoności omawianych kwestii jest konurbacja katowicka, gdzie czynniki takie jak: niewielka przewaga potencjału społeczno-gospodarczego ośrodka centralnego względem pozostałych miejscowości, historycznie dośrodkowo-odśrodkowy kierunek przemian niezgodny z modelem urbanizacji, istotne znaczenie policentryczności w przemianach społeczno-gospodarczych czy też słabo ujawniające się procesy suburbanizacji zewnętrznej, powodują konieczność nieco innego podejścia metodologicznego w badaniach wzrostu i rozwoju w porównaniu do klasycznych układów aglomeracyjnych. Omówione w artykule wyniki badań procesów przemian zarówno w konurbacji katowickiej, jak i obserwowane w skali pozostałych złożonych układów osadniczych tego województwa (konurbacja rybnicka, aglomeracja Bielska-Białej, aglomeracja Częstochowy), uwypuklają terytorialną oraz hierarchiczną (skala lokalna, regionalna) złożoność procesów wzrostu i rozwoju.(abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the presentation is discussing some methodological problems of identification of the process of growth and development in complex settlement systems with special reference to Katowice conurbation (Poland). According to the Author, the investigation of complex settlement systems requires considering such phenomena and processes as coincidence (territorial overlapping of social-economic relations), functional fragmentation (significant spatial and functional differentiation within a settlement system), and multiplier effects (creation of additional growth as a consequence of coincidence). In the hitherto social-economic investigations of various areas, usually growth and development trends were stressed, whereas the revealing problems of the world's economy as well as depopulation and population ageing require including these phenomena in growth and development models in various territorial scales. Katowice conurbation is an illustration of the complexity of the discussed problems. Due to such factors as - 1) inconsiderable predominance of social-economic potential of the central city in relation to other cities, 2) historically concentric-decentralizing direction of transformations which is against the model of urbanization, 3) importance of polycentric structures in social-economic transformations, and 4) poorly revealing processes of external suburbanization - it is necessary to start different methodological approach in growth and development investigations as compared to classic agglomeration systems. The results of investigations of transformation processes in Katowice conurbation and also these observed in other complex settlement systems of the Silesian Province (Rybnik conurbation, Bielsko-Biała agglomeration, Częstochowa agglomeration) emphasize territorial and hierarchical (local and regional scales) complexity of growth and development processes(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Osadnictwo miejskie; Rozwój miasta; Wyniki badań

EN

Municipal settlement; City development; Research results

• Czasopismo: Studia Miejskie
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 20
• Strony: 9--21

Twórcy

autor

Jerzy Runge

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Biłozor A., 2003, Zastosowanie logiki rozmytej do delimitacji strefy przejściowej miasta i wsi, [w:] Problemy interpretacji wyników metod badawczych stosowanych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Brzoska K., Lewandowska A., 2013, Wzrost gospodarczy w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju, [w:] Problemy gospodarki światowej, t. 3, red. M. Kuczmarska, I. Pietryka, Instytut Badań Gospodarczych, PTE Oddział w Toruniu, Toruń, s. 83-97.
• Clark C.A., 1940, The conditions of economic progress, Macmillan, London.
• Dunn E.S., Lampard E.F., Muth R.F., Perloff H.S., 1960, Regions, resources and economic growth, The John Hopkins Press, Baltimore.
• Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny, 1987, red. Z. Cackowski, J. Kmita, K. Szaniawski, P.J. Smoczyński, Ossolineum, Wrocław.
• Fisher A.G., 1935, The clash of progress and security, Macmillan, London.
• Friedmann J., 1967, A general theory of polarized development, Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Santiago.
• Friedmann J., Weaver C., 1979, Teritory and function. The evolution of regional planning, University of California Press, Berkeley-Los Angeles.
• Jelonek A.W., Tyszka K., 2001, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Gwosdz K., 2004, Ewolucja rangi miejscowości w konurbacji przemysłowej. Przypadek Górnego Śląska (1830-2000), Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
• Gwosdz K., 2014, Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989 r., Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
• Hasińska Z.,1993, Regionalne i lokalne rynki pracy na Dolnym Śląsku, Wrocław. Prace Naukowe AE, Wrocław nr 652, Monografie i Opracowania nr 100.
• Klaassen L.H., Paelinck J.H.S., 1979, The future of large towns, "Environment and Planning" A, 11.
• Kondratiew N.D., 1925, Bolszyje cikły koniunktury - cikły koniunktury, t. 1, Moskwa.
• Krzysztofek K., Szczepański M.S., 2002, Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Krzysztofik R., 2003, Pojęcie genotypu funkcjonalnego w badaniach nad układem lokalizacyjnym miast. Przegląd badań i próba modelu, "Czasopismo Geograficzne" z. 4.
• Krzysztofik R., 2014, Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski, Katowice. Prace Naukowe UŚ nr 3157.
• Maćkiewicz A., Ratajczak W., 1996, Wyznaczanie rozmytych granic regionalnych, [w:] Podstawy regionalizacji geograficznej, red. T. Czyż, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
• Maik W., 2000, Relacje między jednostkami osadniczymi, [w:] Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19: Osadnictwo, red. S. Liszewski, W. Maik, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
• Nowak E., 2001, Badanie zróżnicowania społeczno-ekonomicznego gmin woj. świętokrzyskiego za pomocą analizy skupień rozmytych, [w:] Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, red. H. Rogacki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Okólski M., 2004, Demografia zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Runge A., 2008, Przemiany demograficzne w miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, [w:] Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, red. R. Dulias, A. Hibszer, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Katowicki, Sosnowiec.
• Runge A., 2013, Rola miast średnich w kształtowaniu systemu osadniczego Polski, UŚ, Katowice. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego.
• Runge A., Kwiatek-Sołtys A., 2011, Małe i średnie miasta Polski na osi continuum osadniczego, [w:] Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej, red. M. Soja, A. Zborowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Runge J., 2005, Urbanizacja i jej konsekwencje w regionie katowickim - mity i rzeczywistość, [w:] XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście: Współczesne procesy urbanizacji i jej skutki, red. I. Jażdżewska, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
• Runge J., 2008, Population transformations in traditional economic regions of Central Europe. Structural approach, "Bulletin of Geography" No 10/2009.
• Runge J., 2009, Katowice region in the light of the selected conceptions of social-economic transformation, "Bulletin of Geography" No 11/2009.
• Runge J., 2013, Specyfika rynku pracy złożonych układów osadniczych - wybrane kwestie teoretyczno- -empiryczne, [w:] "Stare i nowe" problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej, red. S Sitek, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Runge J., Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., Runge A., 2014, Model urbanizacji złożonych układów osadniczych w świetle procesu kurczenia się miast w Polsce - próba analizy krytycznej, [w:] Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Runge J., Kłosowski F., 2011, Changes in population and economy in śląskie voivodship in the context of suburbanization process, "Bulletin of Geography" No 16/2011.
• Runge J., Krzysztofik R., Sporna T., 2011, Cechy specyficzne umiastowienia województwa śląskiego na przełomie XX i XXI w., [w:] Koncepcje i problemy badawcze geografii, red. K. Marciniak, R. Sikora, D. Sokołowski, Wyższa Szkoła Gospodarki, Bydgoszcz.
• Rykiel Z., 1985, Zagadnienia regionalnych systemów osadniczych, PWE, Warszawa. Studia KPZK PAN t. 85.
• Rykiel Z., 1991, Rozwój regionów stykowych w teorii i w badaniach empirycznych, Ossolineum, Wrocław. Prace Habilitacyjne IG i PZ PAN.
• Sporna T., 2012, Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Teoria przejścia demograficznego, 1990, red. M. Okólski, PWE, Warszawa.
• Van de Kaa D.J., 1987, Europe's second demographic transsition, "Population Bulletin" 42(1).
• Van de Kaa D.J., 1988, The second demographic transition revisited: Theories and expectations. Paper presented at the Conference on Population and European Society by the Commission of the European Economic
• Community and the European University Institute, 7-9 December 1988, Florence, Italy. Wiedermann K., 2008, Koncepcja efektów mnożnikowych w wyznaczaniu wpływu przedsiębiorstw na otoczenie społeczno-gospodarcze, "Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG" nr 11.
• Wyżnikiewicz B., 1987, Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia, PWE, Warszawa.
• Zadeh L.A., 1965, Fuzzy sets, "Information and Control" 8.
• Zelinsky W., 1971, The hypothesis of the mobility transition, "Geographical Review" 61, 2.