Inżynieria konstytucyjna w pokomunistycznych przemianach ustrojowych

• Autorzy: Antoni Z. Kamiński , Bartłomiej Kamiński

Warianty tytułu

Constitutional Engineering in Transitions from Communism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu są pokomunistyczne przemiany ustrojowe rozpatrywane w perspektywie politologii i ekonomii politycznej konstytucjonalizmu. Pierwsza część dotyczy występujących w literaturze założeń teoretycznych oraz hipotez empirycznych. Nacisk położono na wybór typu rządów, rodzaju ordynacji wyborczej i organizacji pionowej państwa. Część druga proponuje model teoretyczny służący wyjaśnieniu dróg przemian ustrojowych i ich skutków. Zawiera on czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Wśród pierwszych główną rolę odgrywa stopień zdominowania społeczeństwa przez komunistyczne monopaństwo: im jest większy, tym wyższe prawdopodobieństwo ustroju autorytarnego. Czynnik zewnętrzny to położenie kraju w stosunku do Zachodu (Bruksela) lub Wschodu (Moskwa): bliskość Moskwy podnosi prawdopodobieństwo opcji autorytarnej. Analiza strategii przemian ustrojowych skupia się na wyborze typu rządów oraz ordynacji wyborczej. Efekty transformacji mierzone są za pomocą zagregowanego indeksu ustroju politycznego. Uzyskane rezultaty odbiegają od przewidywanych na podstawie teorii przedstawionej w pierwszej części artykułu. (abstrakt oryginalny)

EN

While there is a wealth of studies on selected aspects of economic and political transitions from communism, there are few, if any, analyses of the emergence of new political orders in terms of constitutional engineering, i.e. the adoption of the meta-rules governing the rules defining both the political structure and determining underpinnings of the ordinary law-making process. The paper begins with the review of menu of institutional choices related to type of government, electoral system and vertical organisation of the state and their impact on performance as reported in political science and constitutional political economy literature. It is posited that the binary outcome: democracy vs. autocracy is a function of two variables assuming two values: society (weak vs. autonomous sovereign citizen) and communist establishment (strong vs. weak). A strong communist state at the initial state of transition produces autocratic outcomes although proximity to Brussels may change political trajectory whereas a strong autonomous society generates trajectory leading to democracy. Surprisingly, the choice of the rules of political game bore little resemblance to what literature might suggest: ordinary political struggle has determined the choice of institutions with constitutions as a legal act being the result rather than a product of conscientious intellectual design. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Komunizm; Przekształcenia ustrojowo-systemowe; Demokracja; Społeczeństwo obywatelskie; Konstytucja; Ustawa konstytucyjna; Ekonomia polityczna; Instytucje; Liberalizm; Kapitalizm; Prawo wyborcze; System partyjny; Ordynacja wyborcza

EN

Communism; Political and systemic transformations; Democracy; Civic society; Constitution; Constitutional act; Political economy; Institutions; Liberalism; Capitalism; Election law; Party system; Electoral law

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 2
• Strony: 251--270

Twórcy

autor

Antoni Z. Kamiński

• Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

autor

Bartłomiej Kamiński

• Uniwersytet Marylandu w College Park; Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

Bibliografia

• A. Brady, Introduction, w: The Collected Works of John Stuart Mill: Essays on Politics and Society, vol. 18, ed. by J. M. Robson, Univ. of Toronto Press, Toronto-Buffalo 1977.
• A. de Tocqueville, Dawny ustrój i rewolucja, tłum. A. Wolska, Czytelnik, Warszawa 1970.
• A. Kamiński, Coercion, corruption, and reform: state and society in the soviet-type socialist regime, Journal of Theoretical Politics 1(1), 1989.
• A. Lieven, The Baltic Revolution. Estonia, Latvia, Lithuania and the Path to Independence, Yale Univ. Press, New Haven-London 1993.
• A. Lijphart, Constitutional choices for new democracies, Journal of Democracy 1991, Winter.
• A. Lijphart, Double-checking the evidence, Journal of Democracy 1991, Summer.
• A. Lijphart, Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty-Seven Democracies, 1945-1990, Oxford Univ. Press, Oxford-New York 1994.
• A. Lijphart, Reflections - dimensions of democracy, European Journal of Political Research 31, 1997.
• A. Przeworski, Democracy and the Market. Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America, Cambridge Univ. Press, New York 1991.
• A. Wilson, Virtual Politics: Faking Democracy in the Post-Soviet World, Yale Univ. Press, London-New Haven 2005.
• A.Z. Kamiński, An Institutional Theory of Communist Regimes: Design, Function, and Breakdown, ICS Press, San Francisco 1992.
• A.Z. Kamiński, B. Kamiński, Bezpieczeństwo Polski i regionu w podzielonej Europie, Sprawy Międzynarodowe 4(LXV), 2012.
• A.Z. Kamiński, B. Kamiński, Korupcja rządów: państwa pokomunistyczne wobec globalizacji, ISP PAN i Wyd. TRIO, Warszawa 2004.
• A.Z. Kamiński, Dezercja elit. Konsolidacja ustroju politycznego w pokomunistycznej Polsce, ISP PAN, Warszawa 2014.
• B. Ackerman, Constitutional economics/constitutional politics, Faculty Scholarship Series. Paper 134, 1999, http://digitalcommons.law.yale.edu/fss_papers/124.
• B. Kamiński, The 'EU Factor' in transition: credibility of commitment, institutional change and integration, w: S. Antohi, V. Tismaneanu (eds.), Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and the Struggle for Democracy in Central and Eastern Europe, Central European Univ. Press, Budapest 2000.
• Ch. Lindblom, The Intelligence of Democracy: Decision-making through Mutual Adjustment, Free Press, New York 1965.
• D. Acemoglu, J.A. Robinson, Dlaczego narody przegrywają?, tłum. J. Łoziński, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2014.
• D.J. Elazar, Explaining Federalism, Alabama Univ. Press, Tuscaloosa-London 1987.
• E. Colombatto, It was the rule of law, Revue Economique 2007, January.
• E. Ostrom (ed.), Strategies of Political Inquiry, Sage Publications, Beverly Hills-London 1982.
• E. Shills, The Virtue of Civility. Selected Essays on Liberalism, Tradition, and Civil Society, ed. by S. Grosby, Liberty Fund., Indianapolis 1997.
• F. Koneczny, Cywilizacja bizantyńska, Wyd. Tow. im. R. Dmowskiego, Londyn 1973.
• F. Zakaria, The rise of illiberal democracy, Foreign Affairs 76(6), 1997.
• F.A. von Hayek, The Constitution of Liberty, The Univ. of Chicago Press, Chicago 1978.
• G. Laydeyret, The problem with PR, w: L. Diamond, M.W. Plattner (eds.), The Global Resurgance of Democracy, The Hopkins Univ. Press, Baltimore 1993.
• G. Mosca, The Ruling Class. Elementi di Scienza Politica, McGrow-Hill Book Company, New York-Toronto-London 1938.
• G. O'Donnell, Ph.C. Schmitter, Transitions from Authoritarian Rule: Tentative Conclusions about Uncertain Democracies, The Johns Hopkins Univ. Press, Baltimore-London 1986.
• G. Sartori, Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives, and Outcomes, New York Univ. Press, New York 1994.
• G. Sartori, Teoria demokracji, tłum. P. Amsterdamski, D. Grinberg, WN PWN, Warszawa 1994.
• H. Berman, Law and Revolution: The Formation of the Western Legal Tradition, Harvard Univ. Press, Cambridge, MA, 1983.
• H. Szlajfer, Economic Nationalism and Globalization: Lessons from Latin America and Central Europe, Brill, Leiden-Boston 2012.
• I. Słodkowska, Społeczeństwo obywatelskie na tle historycznego przełomu: Polska 1980-1989, ISP PAN, Warszawa 2006.
• J. Kunicova, S. Ross-Ackerman, Electoral systems and constitutional structures as constraints on corruption, British Journal of Political Science 35(4), 2005.
• J. Linz, A. Stepan, Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America, and Postcommunist Europe, Johns Hopkins Univ. Press, Baltimore-London 1996.
• J. Linz, The perils of presidentialism, Journal of Democracy 1(1), 1990.
• J. March, H. Simon, Organizations, John Wiley and Sons, Inc., New York 1958.
• J. Pope, Confronting Corruption: The Elements of a National Integrity System, Transparency International, Berlin 2000.
• J. Szacki, Wstęp. Powrót idei społeczeństwa obywatelskiego, w: Ani książę, ani kupiec: obywatel, Znak i Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków-Warszawa 1997.
• J. Zakrzewska, Spór o konstytucję, Wyd. Sejmowe, Warszawa 1993.
• J.D. Sachs, A.M. Warner, Natural Resource Abundance and Economic Growth, NBER Working Paper 5398, 1995.
• J.M. Buchanan, G. Tullock, The Calculus of Consent: Logical Foundations of a Constitutional Democracy, Univ. of Michigan Press, Ann Arbor 1965.
• J.M. Buchanan, The constitution of economic policy, The American Economic Review 77(3), 1987.
• J.M. Buchanan, The domain of constitutional economics, Constitutional Political Economy 1(1), 1990.
• J.S. Mill, O rządzie reprezentatywnym i Poddaństwo kobiet, tłum. G. Czernicki, Znak i Fundacja Stefana Batorego, Kraków-Warszawa 1995.
• J.S. Mill, Zasady ekonomii politycznej, t. 2, tłum. E. Tylor, PWN, Warszawa 1966.
• K. Marks, Przyczynki do historii kwestii polskiej. Rękopisy z lat 1863-1864, tłum. Z. Bogucki, KiW, Warszawa 1986.
• K. Metelska-Szaniawska, Constitutions and economic reforms in transition: an empirical study, Constitutional Political Economy 20(1), 2008.
• L. Anderson, The implications of institutional design for macroeconomic performance: reassessing the claims of consensus democracy, Comparative Political Studies 34(4), 2001.
• L. Diamond, Developing Democracy: Toward Consolidation, The Johns Hopkins Univ. Press, Baltimore-London 1999.
• L. Whitehead, Democracy and decolonization: East-Central Europe, w: idem (ed.), The International Dimensions of Democratization: Europe and. the Americas, Oxford Univ. Press, Oxford-New York 1996.
• Lord J. Acton, Essays in the History of Liberty, ed. by J. Rufus Fears, Liberty Fund, Indianapolis 1985.
• M. Bader, Democracy promotion and authoritarian diffusion: the foreign origins of post-soviet election laws, Europe-Asia Studies 66(8), 2014.
• M. Duverger, A new political system model: semi-presidential government, European Journal of Political Research 8(2), 1980.
• M. Duverger, Political Parties: Their Organization and Activity in the Modern State, Methuen, London 1954.
• M. Kamiński, Metody głosowania w okręgach jednomandatowych i ich własności, Decyzje 2015, nr 23 (czerwiec).
• M. McFaula, The fourth wave of democracy and dictatorship: noncooperative transitions in the postcommunist world, w: M. McFaul, K. Stoner-Weiss (eds.), After the Collapse of Communism: Comparative Lessons of Transition, Cambridge Univ. Press, Cambridge-New York 2004.
• M.R. Levin, The Liberty Amendments. Restoring the American Republic, Threshold Editions, New York 2013.
• M.S. Shuggart, J.M. Carey, Presidents and Assemblies. Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge Univ. Press, Cambridge 1992.
• N. Bandeli, B. Radu, Consolidation of democracy in postcommunist Europe, Paper 0604, Center for the Study of Democracy, Univ. of California, Irvine 2006.
• P. Kaczorowski, Państwo w czasach demokracji, ISP PAN, Warszawa 2005.
• P. Norris, Choosing electoral systems: proportional, majoritarian and mixed systems, International Political Science Review 18(3), 1997.
• P. Winczorek, Dobre państwo - spojrzenie prawnika, w: W. Kieżun, J. Kubin (red.), Dobre państwo, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2004.
• Q.L. Quade, PR and democratic statecraft, w: L. Diamond, M.W. Plattner (eds.), The Global Resurgance of Democracy, The Hopkins Univ. Press, Baltimore 1993.
• R. Dahrendorf, Class Conflict in an Industrial Society, Routledge & Kegan Paul, London 1959.
• R.D. Putnam, Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, współpr. R. Leonardi, R.Y. Nanetti, tłum. J. Szacki, Znak, Fundacja S. Batorego, Kraków-Warszawa 1995.
• R.M. Auty, Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis, Routledge, London 1993.
• S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, tłum. A. Dziurdzik, WN PWN, Warszawa 1995.
• S. Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. H. Jankowska, Warszawa 2004.
• S. Mainwaring, Presidentialism in Latin America, w: A. Lijphart (ed.), Parliamentary versus Presidential Government, Oxford Univ. Press, Oxford-New York 1992.
• S. Voigt, Empirical constitutional economics: onward and upward?, Journal of Economic Behavior & Organization 80(2), 2011.
• S. Voigt, Positive constitutional economics II - a survey of recent developments, Public Choice 146(1-2), 2011.
• T. Iversen, D. Soskice, Electoral Institutions and the politics of coalitions: why some democracies redistribute more than others, American Political Science Review 100, 2006.
• T. Persson, G. Tabellini, F. Trebbi, Electoral rules and corruption, Discussion Paper Series, No. 2741, Center for Economic Policy Research, London 2001.
• T. Persson, G. Tabellini, The Economic Effects of Constitutions, MIT Press, Cambridge, MA, 2003.
• V. Bunce, Rethinking recent democratization. Lessons from the postcommunist experience, World Politics 55(2), 2003.
• V. Ostrom, The Meaning of American Federalism: Constituting a Self-Governing Society, Institute of Contemporary Studies, San Francisco 1991.
• V. Ostrom, The Political Theory of a Compound Republic: Designing the American Experiment, 2nd ed. revised and enlarged, Univ. of Nebraska Press, Lincoln-London 1987.
• V.J. Vanberg, Market and state: the perspective of constitutional political economy, Freiburg Discussion Papers on Constitutional Economics 2010, No. 04/10.

Identyfikatory

DOI

10.14746/rpeis.2016.78.2.20