Instrumenty kierowania przedsiębiorstwami w okresie powojennym

• Autorzy: Andrzej Czyżewski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Konieczność głębokich zmian w planowaniu i zarządzaniu gospodarką w Polsce nie budzi po 1980 r. wątpliwości. Myliłby się jednakże ten, kto by sądził, iż wcześniej nie była ona dostrzegana. Próby adaptacji zasad gospodarki socjalistycznej do praw rozwoju historycznego, zmieniających społeczny kontekst działań gospodarczych są daleko wcześniejsze. Gdy przyjrzeć się cezurom tych zmian, trudno nie zauważyć, iż były one następstwem ważkich wydarzeń politycznych. I tak, okres pierwszych lat Polski Ludowej rozpoczyna się datą ogłoszenia Manifestu Lipcowego, a kończy pamiętnym zwrotem politycznym na plenum KC PPR we wrześniu 1948 r. Następny rok początkuje okres w pełni dyrektywnego systemu planowania i zarządzania, w którym następuje niejako programowe odcięcie się od przejawów tzw. "odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego". Kończy się on natomiast ostatnim rokiem planu sześcioletniego i narastaniem (po śmierci J. Stalina) "odwilży" politycznej. Cezurą kolejnego etapu jest 1956 r. Ujawnia się wówczas, dotąd skrywany, kryzys społeczno-polityczny (nie ekonomiczny!). Zarówno XX Zjazd KPZR (marzec 1956), jak i październikowe plenum KC PZPR mają kluczowe znaczenie dla nowych tendencji w kierowaniu gospodarką. Wydarzenia te pozwalają sformułować propozycje istotnych zmian w dotychczasowym systemie gospodarowania, wyraźnie ograniczających stopień jego scentralizowania. Proces reformowania załamuje się jednak pod koniec lat pięćdziesiątych, ustępując miejsca modyfikacjom już wprowadzonych zmian. W latach sześćdziesiątych następuje powrót do łagodniejszej wersji systemu dyrektywnego. Okres ten kończą tragiczne wydarzenia grudniowe. 1971 r. przynosi zasadnicze zmiany w polityce społeczno-gospodarczej państwa (VI Zjazd PZPR). Z dystansu czasu widać, iż był to początek dekompozycji systemu dyrektywnego, która trwała przez całą dekadę lat siedemdziesiątych i skończyła się w 1980 r. ujawnieniem wielkiego kryzysu gospodarczego, społecznego i politycznego, narastającego już od połowy lat siedemdziesiątych. Ostatnią cezurę stanowi 1981 r. w którym IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR uchwalił "Kierunki reformy gospodarczej". Lata następne przynoszą sukcesywne, jednak nie zawsze konsekwentne wypełnienie treścią zapisanych wówczas tez. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Zarządzanie przedsiębiorstwem; Instrumenty zarządzania; Planowanie gospodarcze; Zarządzanie gospodarką; Ustrój socjalistyczny; Socjalizm; Reformy gospodarcze

EN

Enterprise management; Management instruments; Economic planning; Management of the economy; Socialist system; Socialism; Economic reforms

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1989
• Numer: nr 178 Funkcjonowanie przedsiębiorstw handlowych w różnych warunkach rynkowych
• Strony: 7--29

Twórcy

autor

Andrzej Czyżewski

Bibliografia

• A. Karpiński, 40 lat planowania w Polsce. Problemy ludzkie - refleksje. Warszawa PWE 1986.
• B. Fick, Co po "FAZie"? "Życie Gospodarcze" 1985/5.
• B. Gliński, System funkcjonowania gospodarki. Logika zmian, Warszawa 1977.
• B. Gliński, T. Kierczyński. A. Topiński, Zmiany w systemie zarządzania przemysłem. Warszawa 1975.
• B. Gliński, Zarządzanie gospodarką socjalistyczną. Logika postępu. Warszawa 1960.
• I. Dryll, "Gwarant ozy atrapa", "Życie Gospodarcze" 1986/4-5.
• J. Mujżel, System funkcjonowania gospodarki i jego ewolucja. W: Funkcjonowanie gospodarki polskiej. Doświadczenia, problemy, tendencje. (Red. J. Mujżel, Sz. Jakubowicz). Warszawa PWE 1984.
• M. Mieszczankowski, 40 lat - ewolucja systemu gospodarowania. Cz. 1 (Pierwsze lata 1944-1949), "Życie Gospodarcze" 1984/25.
• Program realizacyjny IX etapu reformy gospodarczej. Nowy tekst z modyfikacjami i uzupełnieniami. Harmonogram przedmiotowy wydany przez Komitet Rady Ministrów ds. Realizacji Reformy Gospodarczej, Warszawa 1988 (Materiał niepublikowany).
• Reforma centrum, "Życie Gospodarcze" 1987/43.
• Strategia intensywnego rozwoju gospodarki. Red. A. Płocica. Warszawa 1970.
• System ekonomiczno-finansowy w wielkich organizacjach gospodarczych, Red. K. Cwynar, K. Golinowski. Warszawa 1977.
• T. Jeziorański, "W którym kierunku?", "Życie Gospodarcze" 1986/4-5.
• T. Jeziorański, Kto umknie przed "popiwkiem?", "Życie Gospodarcze" 1988/7.
• W. Wilczyński, Losy i problemy strategii i polityki gospodarczej Polski Ludowej. Referat wygłoszony na wspólnym posiedzeniu Rady i Zarządu Głównego PTE 15 maja 1984 r.
• W. Wilczyński, Podstawowe problemy reformy gospodarczej. W: Red. U. Libura-Grzelońska. Cele i zakres reformy gospodarczej. Warszawa 1981.
• W. Wilczyński, Radykalizacja reformy warunkiem jakościowych przekształceń systemu funkcjonowania gospodarki. Referat przygotowany na ogólnopolską konferencją pt. "Radykalizacja reformy gospodarczej - uwarunkowania teoretyczne oraz polityczno gospodarcze". Bydgoszcz kwiecień 1988.
• W. Wilczyński, System funkcjonowania gospodarki - doświadczenia i warunki sukcesu. Referat wygłoszony na Kongresie Ekonomistów w Krakowie w listopadzie 1987 r.
• W. Wilczyński, Teoria i reforma. "Zdanie" 1985/1.
• Zmodyfikowany system WOG (wywiad z J. Pajestką) "Życie Gospodarcze" 1977/4.