Myśl polityczna - zwierciadło społecznych aspiracji oraz pragnień. Możliwości (oraz korzyści) badawcze, ograniczenia, bariery, pułapki

• Autorzy: Krzysztof Kawalec

Warianty tytułu

Political Thought - a Mirror of Social Aspirations and Desires. Scientific Opportunities (and Benefits), Limitations, Barriers, Pitfalls

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dla historyka powodem do prowadzenia badań dotyczących myśli politycznej jest przede wszystkim próba rozszerzenia zakresu pytań, które, gdy się na nie odpowie, pozwolą, aby najważniejsze zjawiska i procesy z przeszłości mogły zostać wyjaśnione dokładniej i z większą precyzją. Jeśli stwierdzimy, jak ludzie myśleli, zrozumiemy, w jaki sposób zachowywali się i dlaczego. Mankamentem powszechnie spotykanym podczas wielu prób rekonstruowania przeszłości jest pozornie oczywiste, ale mimo to błędne założenie, że podstawowa racjonalność pozostaje na stałym poziomie, a ludzie żyjący w dawnych czasach myśleli podobnie do tego, jak ma to miejsce dzisiaj. Jest to szczególnie powszechne w historii współczesnej, ze względu na wrażenie, że czasy, które staramy się opisywać są zasadniczo czasami współczesnymi. Jednak to wrażenie może być błędne: nawet zestaw terminów i wyrażeń używanych w codziennej komunikacji zmienia się co 10-15 lat. W przypadku daleko idących zmian w sytuacji politycznej i społecznej sprawy komplikują się jeszcze bardziej, a prawdopodobieństwo błędu popełnianego przez badacza wzrasta znacząco. Jest to szczególnie prawdziwe podczas próby rekonstrukcji debaty publicznej. Nawet posiadając ślady materialne takiej debaty do naszej dyspozycji (korespondencja, pamiętniki, programy partii politycznych, polemiki, a co najważniejsze prasę) możemy błędnie zrozumieć ich przesłanie (lub przynajmniej nie zrozumieć go całkowicie) jak tylko traktujemy je jako wyraz poglądów oderwanych od kontekstu lub ich aktualnej sytuacji. Interpretacje wystąpień publicznych (w tym komentarze) polityków i ideologów są szczególnie na to narażone. Stwierdzenie, że dla polityka, słowa są narzędziem działania, a nie dzielenia się swoimi przemyśleniami jest truizmem. Sytuacja towarzysząca działaniom polityka tworzy tło do słów wypowiedzianych publicznie. W wielu przypadkach decydującymi czynnikami nie są tylko treść, ale również forma wypowiedzi. A te były (i nadal są) inne. Polityk czasem komentuje sytuację otwarcie, czasami z aluzją, a czasem wierząc, że "historia magistra vitae est", poprzez wzmiankę o ostatnich wydarzeniach. Jednak w tym ostatnim przypadku to obecna sytuacja, a nie odległa przeszłość, jest zwykle używana jako odniesienie do interpretacji. Jest oczywiste, że wszystkie te niuanse muszą być brane pod uwagę podczas rekonstrukcji poglądów bądź osoby, bądź społeczności. W przypadku społeczności ważne jest, aby opisać główny nurt poglądów, jak również skrajności, biorąc pod uwagę ich ewolucję i wszystkie indywidualne różnice, które odzwierciedlają pomysły, które ulegały zmianom. Błędem popełnianym w wielu badaniach na ten temat jest "uśrednienie" wszystkich poglądów występujących w badanym środowisku poprzez zacieranie różnic i pokazanie jak elementy doktryny są połączone ze sobą, a nie, jak były one związane z ich otoczeniem oraz zmieniającą się sytuacją polityczną. (abstrakt oryginalny)

EN

For a historian, the reason to research political thought is basically to expand the range of questions that, when answered, allow the past - including key occurrences and processes -to be explained more fully and with greater precision. If we determine how people used to think, we will understand how they behaved and why. A shortcoming commonly encountered in many attempts at reconstructing the past is the seemingly obvious, but nonetheless erroneous assumption that the basic rationality remains constant, and that people living in past times thought similarly to how we do today. This is especially prevalent in contemporary history, due to the impression that the times we are trying to describe are essentially present-day. However, this impression may be wrong: even the set of terms and expressions used in colloquial communication changes significantly each 10-15 years. In the case of far-reaching changes in the political and social situation the matters complicate further, and the probability of a significant error being committed by a researcher increases significantly. This is especially true in attempts to reconstruct a public debate. Even when having material traces of such a debate at our disposal (correspondence, diaries, programs of political parties, polemics, and most importantly the printed press) we can misunderstand their message (or at least not understand it fully) as long as we simply consider them as expressions of views, separated from their context or their current situation. Interpretations of public speeches (including commentaries) of politicians and ideologists are particularly affected by this. The statement that, for a politician, words are a tool of action rather than of sharing their thoughts is a truism. The situation surrounding a politician's actions forms a background to their words spoken publicly. In many cases it is the deciding factor of not just the content, but the form of the speech as well. Those were (and still are) different. A politician sometimes comments on the situation openly, sometimes with an allusion, and sometimes, believing that "historia magistra vitae est", through a mention of past events. In that last case, however, it is the current situation, and not the distant past, that is usually used as a reference for its interpretation. It is obvious that all these nuances must be taken into consideration when reconstructing the views of either a person or a community. In case of communities it is vital to describe the mainstream views as well as the extremes, considering their evolution and all the individual differences that reflect how ideas varied within a movement. A defect found in many studies on the subject is to take the "average" of sorts from all the views found within a researched environment through blurring the differences and exposing how a doctrine's elements bonded with each other rather than how they were related to their surroundings and the evolving political situation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli politycznej; Debata publiczna; Badania historyczne

EN

History of political thought; Public debate; Historical research

• Czasopismo: Humanities and Social Sciences
• Rocznik: 2015
• Tom: 20 (XX)
• Numer: nr 22 (4)
• Strony: 111--124

Twórcy

autor

Krzysztof Kawalec

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Bocheński A., Między Niemcami a Rosją, Warszawa 1937.
• Colbern W.H., Polska. Styczeń -sierpień 1939. Analizy i prognozy. Komentarze do wydarzeń attache wojskowego ambasady USA w Warszawie, Warszawa 1986.
• Feldman W., Dzieje polskiej myśli politycznej 1864-1914,2 wyd., Warszawa 1933, s. 1.
• Garlicki A., Od Brześcia do maja, Warszawa 1986.
• Giertych J., Tragizm losów Polski, Pelplin 1936.
• Goetel F., Pod znakiem faszyzmu, Warszawa 1939.
• Hertz A., Żydzi w kulturze polskiej, Paryż 1961.
• Juzwenko A., Rosja w polskiej myśli politycznej lat 1864-1918, [w:] Polska myśl polityczna XIX i XX wieku.
• Kawalec K., Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 19181939, Wrocław 2000.
• Kulesza W.T., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926-1935, Wrocław 1985.
• Casch Ch., Bunt elit, Kraków 1997.
• Morawski K.M., Źródło rozbiorów Polski. Studia i szkice z ery Sasów i Stanisławów, Warszawa 1935.
• Narodowa Demokracja wobec nacjonalizmu niemieckiego, "Dzieje Najnowsze" 1986/3-4.
• Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego, Lublin 2005.
• Villon E.J., Spotkania, rozmowy i korespondencja z Romanem Dmowskim 19171922, "Glaukopis" 2006/5-6.
• Wapiński R., Świadomość polityczna w II Rzeczypospolitej, Łódź 1989.
• Wata A., Mój wiek. Pamiętnik mówiony. Część pierwsza, Warszawa 1990.
• Wierzbicki A., Naród-państwo w polskiej myśli historycznej dwudziestolecia międzywojennego, Wrocław 1978.
• Zaczyn" z czerwca 1937, numery 22 i 24.
• Zieliński H., Słowo wstępne, [w:] Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t.1: Polska i jej sąsiedzi, red. H. Zieliński, Wrocław 1975.
• Znaniecki F., Upadek cywilizacji zachodniej. Szkic z pogranicza filozofii kultury i socjologii, Poznań 1921.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rz.2015.hss.50