Z badań nad małą architekturą sakralną Dolnej Austrii (Moniholz k/Grainnbrun, Waldviertel)

• Autorzy: Tadeusz Fitych
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Autor niniejszego przyczynku jest nie tylko twórcą historycznokulturowej wystawy p.t. "Boże Młyny" krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego Ziemi Kłodzkiej), otwartej w Kudowie-Zdroju w maju 2009 r. (towarzyszy jej szereg publikacji, wywiadów oraz nowatorski katalog mający dwie naukowe recenzje; zob. www.boze-mlyny.eu), ale co więcej, opublikował on szereg przyczynków na ten temat, wypracowując nowoczesną metodę inwentaryzacji i integralnej prezentacji oraz interpretacji znaczenia i przesłania małej architektury sakralnej. Od kilku lat prowadzi badania na tym polu w szeregu krajach Europy Środkowej. W niniejszej publikacji uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy i religijny publikuje efekty wstępnej inwentaryzacji badań prowadzonych w Dolnej Austrii, w regionie Waldviertel, a konkretnie w parafii Grainbrunn k/Zwettl. Parafia Grainbrunn usytuowana jest w północno-zachodniej części diecezji, która - jak to ukazują wstępne zestawienia - dominowała zarówno pod względem liczby kaplic wiejskich i dzwonnic, jak też pozostałych kategorii małej architektury sakralnej, ale jej charakterystyka jest odmienna. Liczba nisz, krzyży i kapliczek przydrożnych jest w Grainnbrun od 4 do 6-ciu razy mniejsza niż w innych parafiach regionu Waldviertel. Ponadto na terenie parafii w ogóle nie występują takie kategorie małej architektury sakralnej jak m.in.: Grupy Ukrzyżowania, Męki Pańskie, Kolumny Trójcy Świętej i Chrystusa, Kolumny Maryjne (i wyobrażenia typu "Pieta"), Kalwarie i drogi krzyżowe oraz figury Jana Nepomucena i nisze. Zrekonstruowany kompleks małej architektury sakralnej wzniesiony we wsi Moniholz (będącej częścią w/w parafii) w ostatnich dwu wiekach liczył dziewięć obiektów i 6 kategorii. Na wschodniej ścianie wioski przychodzi nam odnotować całkowity brak małej architektury sakralnej. Do końca XX w. przetrwały tu jednie cztery obiekty (czyli ok. 36% wytworzonego tu kompleksu). Zaginęły krzyże i to zarówno drewniane (4), jak i jedyny żeliwny, które były tu kategorią dominującą (5). Zostały one wzniesione w okresie jednego stulecia - XX w. Na drugim miejscu plasują się dwie, różnego typu, kapliczki maryjne. Uderzającym jest całkowity brak uzewnętrznionego kultu "popularnych" świętych (m.in. św. Jana Nepomucena). Spoglądając na wspomniane obiekty z punktu duchowości, zauważamy tu dominację duchowości pasyjnej i kultu maryjnego. Jest to zarazem rys typowy dla zdrowej pobożności i kultury duchowej mieszkańców wsi zarówno w Austrii, jak i w całej Europie XIX-XX w. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

PL

Architektura; Kościół katolicki

EN

Architecture; Roman Catholic Church

• Czasopismo: Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości
• Rocznik: 2009
• Tom: 13 (2) Refleksje społeczno-gospodarcze
• Strony: 75--93

Twórcy

autor

Tadeusz Fitych

Bibliografia

• W. Westerhoff, Bildstöcke in Wien, St. Pölten - Wien [1993].
• L. Schmidt, Wegkreuze und Bildstöcke, Wien b.r.w. (Kataloge des Österreichischen Museums für Volkskunde, 29)
• Ch. Wagner, Bildstöcke, Wegkreuze, Kapellen. Bildzeugnisse österreichischer Kultur, (Hrsg.) Christian Brandstätter, Wien, brw.
• J. Weingartner, Tiroler Bildstöcke, 1948
• E. Skudnigg, Bildstöcke und Totenleuchten in Kärnten, 1967.
• E. Schneeweis, Bildstöcke in Niederösterreich, Wien 1981
• F. Hula, Die Totenleuchten und Bildstöcke Österreichs, Wien1948
• E. Schneeweis, Bericht über die 2. Internationale Tagung für Bildstock- und Flurdenkmalforschung, "Österreichische Zeitschrift für Volkskunde", Bd. 82, Wien 1979, H. 4, s. 311-316
• W. Zotti, Kirchliche Kunst in Niederösterreich. Diözese St. Pölten, Bd. 2: Pfarrund Filialkirchen nördlich der Donau, NÖ Pressehaus, St. Pölten - Wien [1986]
• F. Dommann, Volksfrömmigkeit, w: Lexikon für Thelogie und Kirche, Bd. 10, Freiburg [1986]
• B. Senger, 2000 Vornamen (Ihre Deutung und ihre Patrone mit dem neuen Heiligenkalender), Sankt Augustin [1976], 113
• H. Fros, F. Sowa, Twoje Imię (Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków [1975], s. 366-367
• M. Riesenhuber, Die Kirchlichen Kunstdenkmäler des Bistums St. Pölten, St. Pölten 1923, s. 94