Nieodpłatna praca w domu i polityka rodzinna jako formy przemocy instytucjonalnej

• Autorzy: Justyna Szachowicz-Sempruch

Warianty tytułu

Unpaid Domestic Work and The Family Policy as Forms of Institutional Violence

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł analizuje nieodpłatną pracę w domu zarówno na tle przemocy w polskiej rodzinie, jak też w świetle polityki równościowej EU, jako zinstytucjonalizowany mechanizm przemocy społecznej. Prowadząc gospodarstwo domowe, osoby niezarobkujące, w tym nadal większość kobiet, znajdują się w sytuacji wzrastającej zależności finansowej od żywiciela rodziny lub pośredniej - w postaci świadczeń socjalnych ze strony państwa. Układ ten wynika z kulturowego podziału pracy na nieodpłatną, określaną mianem kobiecej, oraz dochodową, zabezpieczającą rodziny i traktowaną jako domena męska. W rezultacie praca nieodpłatna jawi się jako forma społecznego podporządkowania, marginalizująca wartości nieobjęte formalnym miernikiem dochodu i stanowi zaczyn przemocy. Wniosek końcowy, odpowiadający teoriom rozwoju feministycznej myśli ekonomicznej, podkreśla rosnące znaczenie dywersyfikacji podziału ról w rodzinie, jak również konieczności pomiaru nieodpłatnej pracy na skalę globalną, współgrając równocześnie z postulatami ekologicznymi na temat wizji, potrzeb i politycznych strategii zrównoważonego rozwoju świata(abstrakt oryginalny)

EN

Following the developments in the EU and Polish family policy, the paper connects the unpaid work at home with domestic violence. While glorified and indispensable, values with respect to care and household work remain - across EU systems - unjustified in terms of economic profitability. Defined by such differentiation, those who "stay at home" are plunged into strenuous negotiations between care for others (children, elderly) and their own dependence on the financial provider, either through breadwinner or indirectly through welfare provisions. This logics splits care into the economically devalued work (marked as feminine) and the ability to provide for oneself and the other (marked as a masculine subject position). Following this dichotomy, care and its almost complete economic devaluation correspond to distinct forms of social subordination and trigger domestic inequality, violence and abuse. My subsequent analysis situates this devaluation as a powerful socio-economic mechanism - also referred to as "institutional violence" - towards marginalized subjects and values. Simultanously, I reflect on the current feminist economic thought that has joined global ecological postulates in articulating new visions, needs and political strategies for sustainable development of the world(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przemoc w rodzinie; Przemoc; Równouprawnienie kobiet i mężczyzn

EN

Violence in the family; Abuse; Equal rights for women and men

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 438 Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w Polsce po dekadzie członkostwa w Unii Europejskiej
• Strony: 107--125

Twórcy

autor

Justyna Szachowicz-Sempruch

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Anderson M., Bechhofer F., Gershuny J. (red), 1994, The Social and Political Economy of the Household, Oxford University Press.
• Aslaksen J., Bragstad T., As B., 2014, Feminist Economics as Vision for Sustainable Future, [w:] Counting on Marilyn Waring, New Advances in Feminist Economics, Bjørnholt M., McKay A. (red.), Demeter Press.
• Benería L., 2003, Gender, Development, and Globalization, Routledge.
• Bettio F., Plantenga J., Smith M. (red.), 2013, Gender and the European Labour Market, Routledge.
• Bjørnholt M., McKay A., 2014, Advances of Feminist Economy in Times of Economic Crisis, [w:] Counting on Marilyn Waring, New Advances in Feminist Economics, Bjørnholt M., McKay A. (red.), Demeter Press.
• Booth C., Bennett C., 2002, Gender mainstreaming in the European Union, The European Journal of Women's Studies, 9.4 (11), s. 430-447.
• Butler J., 2008, Frames of War, Verso.
• Butler J., 2011, Remarks on Queer Bonds, A Journal of Gay and Lesbian Studies, Duke University Press.
• Chełstowska A., Druciarek M., Niżyńska A., 2015, Przemoc Ekonomiczna w Związkach, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions - A Roadmap for equality between women and men 2006-2010 [COM(2006) 92 final - not published in the Official Journal].
• Debata na temat zmieniającego się wizerunku mężczyzny w polskiej kulturze, 2016, Fundacja Studio (S)praw Kobiet i Collegium Civitas, Warszawa.
• Dryjańska A., Piotrowska J. (red.), 2012, Nieodpłatna praca kobiet - różowa strefa gospodarki, Fundacja Feminoteka, Warszawa.
• Eichler M., 2011, 'I am the Patient and Compassionate Cashier': Learning through Unpaid Household Work for Paid Work, [w:] Krull C., Sempruch J., Life in Balance.
• Esping-Andersen G., 2002, Towards a Post-Industrial Gender Contract, [w:] The Future of Work, Employment and Social Protection, Auer P., Gazier B. (red.), International Labour Organization.
• EU Strategic Engagement for Gender Equality 2016-2019, Bruksela, 3.12.2015, SWD (2015) 278 final.
• European Commission, Gender Equality and Women's Empowerment: Transforming the Lives of Girls and Women through EU External Relations 2016-2020, SWD (2015) 182 final.
• European Commission, Staff Working Document. Strategic Engagement for Gender Equality 2016-2019, SWD (2015) 278 final.
• Fraser N., 2009, Scales of Justice. Reimagining Political Space in a Globalizing World, Columbia University Press.
• Fraser N., Honneth A., 2003, Redistribution or Recognition? A Political - Philosophical Exchange, Verso.
• Fuszara, M., 2007, Polityka jako obszar nierówności kobiet i mężczyzn w Polsce, [w:] C. Ockrent (red.), Czarna księga kobiet, W.A.B.
• Gender Equality Index 2015, Measuring Gender Equality in the European Union 2005-2012, EIGE, 2015, http://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/mh0215920enn_0.pdf (11.04.2016).
• Grossbard-Shechtman S., 2003, Marriage and the Economy: Theory and Evidence from Advanced Industrial Societies, Cambridge University Press.
• Hochschild A., 1997, The Time Bind: When Work Becomes Home and Home Becomes Work, Henry Holt & Co.
• Impact of the Crisis on Working Conditions in Europe, 2013, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 9 July 2013, http://www.eurofound.europa.eu/observatories/eurwork/comparative-information/impact-of-the-crisis-on-working-conditions-in-europe(10.04.2016).
• Kantola J., 2010, Feminist Approaches, [w:] Research Agendas in EU Studies: Stalking the Elephant, Patterson W., Nugent N., Egan M. (red.), Palgrave Macmillan.
• Karamessini M., Rubery J. (red.), 2014, Women and Austerity, Routledge.
• Konferencja Instytutu Spraw Obywatelskich i Centrum Rozwoju, Dom to Praca, a praca to sprawa polityczna, Warszawa, 18.09.2014, http://domtopraca.pl/wp-content/uploads/2014/09/justyna_sempruch_szachowicz.pdf (11.04.2016).
• Krull C., Sempruch J., 2011, Diversifying the Model, Demystifying the Approach: The Work Family Debate Reopened, [w:] A Life in Balance? Reopening the Family-Work Debate, Krull C., Sempruch J. (red.), University of British Columbia Press.
• Lisowska E., Sawicka J., 2009, Kobiety i gospodarka, [w:] Raport Kongresu Kobiet Polskich. 20 lat transformacji 1989-2009, Piotrowska J., Grzybek A. (red.), Feminoteka.
• Majka-Rostek D., 2008, Związki homoseksualne. Studium socjologiczne, Difin.
• Measuring Gender Equality in the European Union 2005-2012, 2015, EIGE.
• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Informacja o realizacji ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w 2014 r., https://www.mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/fundusz-alimentacyjny/informacje-statystyczne/realizacja-ustawy-o-pomocy-osobom-uprawnionym-doalimentow/(11.04.2016).
• Mizielińska J., 2006, Płeć. Ciało. Seksualność. Od feminizmu do teorii queer, Universitas.
• Mohanty Ch.T., 2003, Feminism Without Borders. Decolonizing Theory, Practicing Solidarity, Duke University Press.
• Nash, Terre, Who's Counting? Marilyn Waring on Sex, Lies and Global Economics, 1995, https://www. nfb.ca/film/whos_counting (11.04.2016).
• Nieopłacana praca domowa - jak ją traktować, żeby skutecznie tworzyć podstawy opiekuńczego społeczeństwa?, 2006, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź, http://domtopraca.pl/wp-content/uploads/2012/01/RAPORT_PracaKobiet_nieoplacana_praca_domowa.pdf (10.04.2016).
• NIK o polityce prorodzinnej, 2015, NIK, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-polityce-prorodzinnej. html (10.04.2016).
• Petelczyk J., Roicka P., 2016, Sytuacja kobiet w systemie emerytalnym, Instytut Spraw Publicznych.
• Plantenga M., M. Smith (red.), 2013, Gender and the European Labour Market, Routledge. Podręcznik włączania problematyki równości płci do głównego nurtu polityk. Zatrudnienia, integracja społeczna i ochrona socjalna, 2008, Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, Unit G1.
• PolskieRadio.pl, 7.12.2015, http://www.polskieradio.pl/42/275/Artykul/1554248,Nianie-pozostaly-wszarej-strefie-Legalnie-zatrudnionych-tylko-nieco-ponad-8-tys (10.04.2016).
• Raport Komisji Europejskiej na temat zasad wprowadzania zasad równości płci, 2003, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&reference=A5-2003-0060&language=EN(11.04.2016).
• Sassen S., 2014, Expulsions. Brutality and Complexity in the Global Economy, Harvard University Press.
• Schneebaum A., 2014, All in the Family: Patriarchy, Capitalism, and Love in Love, [w:] A Question for Feminism in the Twenty-First Century, Jonasdottir A., Ferguson A. (red.), Routledge.
• Sempruch J., 2011, Beyond the 'Cultural' Landscape of Care: Queering Childcare, Caregiver, and Work, [w:] A Life in Balance.
• Sempruch J., Willems K., Shook L., 2006, Intercultural dialogue on gender and education, [w:] Multiple Marginalities: An Intercultural Perspective on Gender in Education across Europe and Africa, Sempruch J., Willems K., Shook L. (red.), Helmer Press.
• Sempruch (Szachowicz-) J., 2016, Diagnoza sytuacji rodzin objętym Programem Pomocowym (2013-16), Fundacja Studio (S)praw Kobiet, Piaseczno, http://www.studiosprawkobiet.pl/center-for-womens-studies-and-global-education/ (10.04. 2016).
• Smith M., Akram-Lodhi A.H., Bettio F., 2013, Do we Have a Case for Gender Equality?, [w:] Gender and the European Labour Market, Bettio F., Plantenga J., Smith M. (red.), Routledge.
• Statystyka policyjna, http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/50863,Przemoc-w-rodzinie.html (11.04.2016).
• Sympozjum Instytutu Polskiego w Wiedniu, 2014, Matka Polka Beyond Poland: Discourses and Perspectives of Motherhood in Contemporary Europe, Wiedeń, 29.04.2014.
• Titkow A., Duch-Krzystoszek D., 2009, Niejednoznaczny status pracy domowej kobiet, [w:] Raport Kongresu Kobiet Polskich. 20 lat transformacji 1989-2009, Piotrowska J., Grzybek A. (red.), Feminoteka.
• Titkow A., Duch-Krzystoszek D., Budrowska B., 2004, Nieodpłatna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy, iFIS PAN, Warszawa.
• Traktat amsterdamski, European Communities 1997, artykuł 119.
• Unpaid Care Work, OECD, 2015, http://www.oecd.org/dev/development-gender/Unpaid_care_work.pdf (11.04.2016).
• Waring M., 1988, If Women Counted. A New Feminist Economics, Harper & Row.
• Wiosenne porządki, czyli dyskusja o tym, jak Szwedzi i Polacy dzielą się obowiązkami domowymi, debata zorganizowana w marcu 2016 przez Ambasadę Szwecji, Instytut Spraw Publicznych, Fundację MaMa i agencję Performante
• Wywiad J. Sempruch (Szachowicz-) dla infoWire.pl, Milczenie chroni kata i Przemoc domowa, 3.11.2014, https://infowire.pl/generic/release/288772/milczenie-chroni-kata/ (11.04.2016).
• Zalecenie Rady Europejskiej dot. równego udziału kobiet i mężczyzn w procesach podejmowania decyzji na najwyższych szczeblach polityczno-gospodarczych, Official Journal, L 319, 10.12.1996, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:31996H0694&from=EN(11.04.2016).
• http://jejperfekcyjnosc.pl/2016/04/okulary-rownosci-2016-wreczone/ (11.04.2016).
• http://natemat.pl/154395,obejrzelismy-dziewczyny-ze-lwowa-komedia-pelna-stereotypow(10.04.2016).
• http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/50863,Przemoc-w-rodzinie.html (10.04.2016).
• http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,103085,18083135,_Zdazylam_z_kariera__zdazylam_kupic_mieszkanie__ale.html (11.04.2016).

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2016.438.06