Dotacje a efektywność funkcjonowania podmiotów rynkowych

• Autorzy: Walery Lach , Lilianna Nowak

Warianty tytułu

Subsidy Versus Efficiency of Functioning of the Market Subjects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych wpływa szereg czynników egzo- i endogenicznych. Ekonomiczne, organizacyjne i prawne uwarunkowania tworzą system, w ramach którego poszczególne jednostki realizują określone cele i zadania. Występują również ograniczenia o nadrzędnym charakterze, wynikające z konieczności przestrzegania zasad ustrojowych i politycznych. W założeniach gospodarki socjalistycznej niełatwo doszukać się omówienia istoty, przesłanek i znaczenia subsydiowania działalności gospodarczej. Zjawisko dotowania obserwuje się jednak nie tylko w Polsce, ale również w wielu innych krajach socjalistycznych. Różne formy i metody stosowanych subwencji wpływają na postępowanie jednostek sfery produkcji, obrotu i konsumpcji. Celem prowadzonych rozważań jest rozpoznanie wpływu udzielania dotacji na zachowania podmiotów rynkowych z punktu widzenia efektywności podejmowanych działań. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, iż efektywność jest wyrazem i miarą racjonalnego gospodarowania. Stanowi ona relację poniesionych nakładów do otrzymanych efektów. Z metodologicznego punktu widzenia, rozróżnić należy efektywność rozpatrywaną jako uzyskiwanie maksymalnych w danych warunkach wyników ekonomiczno-finansowych, od efektywności w aspekcie pełnego zaspokojenia potrzeb społecznych. Tak szeroko rozumiana efektywność nie jest jednak dostrzegana przez poszczególne podmioty rynkowe. Kierują się one bowiem w swym działaniu przede wszystkim miernikami wartościowymi i ilościowymi, które stanowią podstawę oceny ich funkcjonowania. Przedmiotem analizy w tym artykule są dotacje, rozumiane jako bezzwrotne, najczęściej jednorazowe finansowanie z budżetu państwa, które nie dotyczy w zasadzie osób fizycznych. Istnieje wiele różnorodnych rodzajów dotacji. W prowadzonych rozważaniach uwagę skoncentrujemy na dotacjach do cen artykułów konsumpcyjnych. Wybór ten podyktowany został faktem, iż jest to forma dopłaty budżetowej, której konsekwencje znajdują odzwierciedlenie zarówno w kształtowaniu podaży, cen jak i popytu. Przedsiębiorstwo handlowe stanowi w tym przypadku płaszczyznę ścierania się tych elementów. Narażone na ryzyko, winno jednak zachować racjonalność podejmowanych decyzji podporządkowanych efektywności gospodarowania. Zakres podmiotowy obejmuje przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe. W niewielkim stopniu omówione zostaną konsekwencje subwencjonowania ponoszone przez indywidualnych konsumentów. Zakres czasowy rozważań koncentruje się na latach 1970-1988. Podjęta problematyka dotyczy obszaru całej Polski. Ponadto w odniesieniu do niektórych zagadnień wykorzystane zostaną porównania międzynarodowe. Podstawowe źródło informacji stanowiły aktualne publikacje zamieszczone w czasopismach, wydawnictwa zwarte a także materiały z konferencji naukowych. W bardzo wąskim zakresie korzystano z danych roczników statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego. Wieloaspektowość podjętego tematu skłoniła do przyjęcia trójczłonowego schematu opracowania. W pierwszej kolejności omówione zostaną: istota i przesłanki występowania dotacji jako czynnika hamującego lub wręcz wykluczającego efektywność podejmowanych działań. Następnie przedstawione będą ogólne tendencje w zakresie poziomu i struktury udzielanych subwencji w powiązaniu z szeroko rozumianymi skutkami tego zjawiska. Na tym tle podjęte zostaną próby oceny negatywnych konsekwencji z punktu widzenia pożądanych procesów efektywnościowych. Ostatnia część opracowania dotyczyć będzie aktualnych propozycji działań zmierzających w kierunku ograniczenia a nawet całkowitej likwidacji dotacji. (fragment tekstu)

EN

The article is devoted to the problems of subsidies in the national economy. Interdependencies and consequences connected with granting material subsidies and functioning of the market subjects are discussed. The essence of and the reasons for subsidies are characterised. An analysis of the level and composition of the subventions made is also presented. The conclusions are based on comparisons of the chosen macroeconomic values. The relationships between subsidies and the volume of the market sale of foodstuffs, the level of earnings and expenditures of the state budtget as well as the nominal incomes of the population are studied. An analysis of the function of prices of subsidised goods is also carried out. On the basis of this analysis the influence of the level and range of subsidies on the behaviour of the market subjects is determined. The reasons for failures in the reform of the system of subsidies are also discussed. In conclusion some suggestions concerning improvement in the policy of subsidies are put forward. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dotacje; Subwencje; Efektywność przedsiębiorstwa; Przedsiębiorstwo produkcyjne; Przedsiębiorstwo handlowe; Analiza statystyczna

EN

Grants; Subsidies; Enterprise effectiveness; Production enterprise; Commercial enterprises; Statistical analysis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 193 Funkcjonowanie przedsiębiorstw handlowych
• Strony: 66--76

Twórcy

autor

Walery Lach

autor

Lilianna Nowak

Bibliografia

• A. Tymowski, Cena powinna być przezroczysta. Polityka, 1976 nr 30.
• A.K. Koźmiński, Gospodarka w punkcie zwrotnym. Warszawa PWE 1985.
• H. Mruk, P. Rzepczyński, Rynek towarów konsumpcyjnych. AE Poznań 1986.
• J. Małysz, Bony żywnościowe zamiast dotacji. Życie Gospodarcze, 1988 nr 3.
• Mała encyklopedia ekonomiczna. Warszawa PWE 1974.
• Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1976.
• Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1980.
• Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1985.
• Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1987.
• Z. Krasiński, H. Mruk, H. Szulce, Ceny a rynek. Warszawa PWE 1985.