Paradoksy intuicji w podejmowaniu decyzji

• Autorzy: Kamila Malewska

Warianty tytułu

Paradoxes of intuition in decision-making

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Procesy podejmowania decyzji stanowią przedmiot zainteresowań i badań naukowców repre - zentujących różne dyscypliny naukowe, takie jak: ekonomia, psychologia, socjologia, nauki polityczne czy neuronauka. W literaturze przedmiotu postuluje się, iż istnieją dwa podsta- wowe podejścia do podejmowania decyzji: racjonalne oraz intuicyjne. W ostatnich latach można obserwować intensyfikację zainteresowania problematyką intuicji w podejmowaniu decyzji zarówno ze strony praktyków, jak i teoretyków zarządzania. Rosnącą popularność intuicji można tłumaczyć dezaktualizacją podstawowych założeń modeli racjonalnych, które współcześnie wydają się być trudne lub czasami wręcz niemożliwe do zastosowania w prak- tyce. Podejście intuicyjne w zarządzaniu jest relatywnie nową koncepcją. Dyskurs naukowy w tym obszarze był prowadzony głównie na poziomie teoretycznym. Jednakże od końca lat 90. XX wieku można obserwować wzrost liczby badań empirycznych dotyczących intuicji. Pomimo faktu, iż problematyka ta jest coraz intensywniej eksplorowana, co przyczyniło się do powstania pewnych ram teoretycznych, to jednak możliwe jest zidentyfikowanie istotnych paradoksów wynikających z braku spójności poglądów na temat intuicji reprezentowanych przez poszczególnych badaczy. Celem artykułu jest identyfikacja i krytyczna analiza paradoksów występujących w obsza- rze intuicji w zarządzaniu, a zwłaszcza w podejmowaniu decyzji. Paradoksy te dotyczą wielu aspektów, ale przede wszystkim istoty tego procesu (lokalizacji w ramach świadomości lub podświadomości), jego rodzajów, roli, jaką pełni w procesach podejmowania decyzji, oraz znaczenia uczuć i emocji w intuicyjnym procesie decyzyjnym. W artykule wykorzystano jedną z podstawowych odmian rozumowania, a mianowicie metodę wnioskowania deduk- cyjnego, opartego na analizie literatury przedmiotu oraz obserwacjach praktyki zarządzania.(abstrakt oryginalny)

EN

Decision-making processes are the subject of interest and a field of research for scientists rep - resenting various disciplines such as economics, psychology, sociology, political science and neuroscience. Recently a problem of intuition in decision-making process has attracted great attention from practical and theoretical sides of management. The growing popularity of intu - ition can be explained by the desactualization of some basic assumptions of rational models, which today tend to be difficult or even impossible to apply in practice. Intuitive approach in management is a relatively new concept. Scientific discourse in this area was conducted mainly at the theoretical level. However, since the late nineties of the twentieth century, the number of empirical studies on intuition has increased. This issue has been increasingly explored, which contributed to the emergement of certain theoretical frameworks. In spite of this, some paradoxes can be still identified. All of them arrise from the incoherent views on intuition represented by particular researchers. This article aims to identify and analyze the critical paradoxes encountered in the issue of intuition in management, especially in decision-making. These paradoxes involve many aspects, but above all, the essence of this concept (location within the consciousness or sub- conscious), its types, its role in decision-making and the importance of feelings and emo- tions in an intuitive decision-making process. The article uses one of the main varieties of reasoning, namely the method of deductive reasoning based on the analysis of literature and observation management practices.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Paradoks; Zarządzanie; Podejmowanie decyzji

EN

Paradox; Management; Decision making

• Czasopismo: Organizacja i Kierowanie
• Rocznik: 2016
• Numer: nr 2
• Strony: 73--86

Twórcy

autor

Kamila Malewska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Agor W. H., Intuitive management: Integrating left and right brain management skills , Prentice Hall, New York 1984.
• Agor W. H., The logic of intuitive decision-making: A research-based approach for top management , Quorum, New York 1986.
• Agor W. H., Intuicja w organizacji. Jak twórczo przewodzić i zarządzać , Wydawnictwo Personalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1998.
• Betsch T., The nature of intuition and its neglect in research on judgment and decision making , [in:] H. Plessner, C. Betsch, T. Betsch, Intuition in judgment and decision making , Lawrence Erlbaum Associates Inc., New York 2008.
• Bolesta-Kukułka K., Decyzje menedżerskie , PWE, Warszawa 2003.
• De Neys W., Schaeken W., d'Ydewalle G., Working memory and counterexample retrieval for causal conditionalis , "Thinking and Reasoning" 2005, 11.
• Epstein S., Integration of the cognitive and the psychodynamic unconscious , "American Psychologist" 1994, 49.
• Epstein S., Cognitive-experientialself-theoryofpersonality , [in:] T. Millon, M. J. Lerner, Com - prehensive handbook of psychology , Vol. 5, Hoboken, Wiley, New York 2003, pp. 159-184.
• Epstein S., Pacini R., Denes-Raj V., Heier H., Individual differences in intuitive-experien - tial and analytical-rational thinking styles , "Journal of Personality and Social Psycho- logy" 1996, 71, pp. 390-405.
• Ericsson K. A., Charness N., Expert performance: Its structure and acquisition , "Ameri- can Psychologist" 1994, 49, pp. 725-747.
• Evans J. S. B. T., How many dual-process theories do we Reed? One, two or many? , [in:] J. S. B. T. Evans, In two minds: Dual processes and beyond , Oxford University Press, Oxford 2009.
• Hammond K. R., Hamm R. M., Grassia J., Pearson T., Direct comparison of the efficacy of intuitive and analytical cognition in expert judgment , "IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics" 1987, SMC-17, pp. 753-770.
• Hodgkinson G. P., Langan-Fox J., Sadler-Smith E., Intuition: A fundamental bridging construct in the behavioural sciences , "British Journal of Psychology" 2008, 99, pp. 1-27.
• Hodgkinson G. P., Sadler-Smith E., Complex or unitary? A critique and empirical reasses - sment of the Allinson-Hayes Cognitive Style Index , "Journal of Occupational and Orga- nizational Psychology" 2003, 76.
• Hodgkinson G. P., Sadler-Smith E., Sinclair M., Ashkanasy N. M., More than meets the eye? Intuition and analysis revisited , "Personality and Individual Differences" 2009, 47, pp. 342-346.
• Hogarth R. M., Intuition: A Challenge for Psychological Research on Decision Making , "Psychological Inquiry" 2001, 21, pp. 338-353.
• Gigerenzer G., Gut feelings: The intelligence of the unconscious , Viking Penguin, New York 2007.
• Gilovich T., Griffin D., Kahneman D., Heuristics and biases: The psychology of intuitive judgment , Cambridge University Press, New York 2002.
• Glockner A., Witteman C. L. M., Beyond dual-process models: A categorisation of proces- ses underlying intuitive judgement and decision making , "Thinking & Reasoning" 2010a, 16 (1), pp. 1-25.
• Glockner A., Witteman C. L. M., Foundations for tracing intuition: Challenges and methods , UK: Psychology Press, Hove 2010b.
• Glockner A., Betsch T., Multiple-reason decision making based on automatic processing , "Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition" 2008, 34, pp. 1055-1075.
• Goldberg P., The Role of Intuition in Strategic Decision Making, "Human Relations" 2000, January (53).
• Hogarth R. M., Educating intuition , IL: The University of Chicago Press, Chicago 2001.
• Kahneman D., Klein G., Conditions for intuitive expertise: Afailuretodisagree , "American Psychologist" 2009, 64, pp. 515-526.
• Klein G. A., Are cognition-primed decision (RPD) model of rapid decision making , [in:] G. A. Klein, J. Orasanu, R. Calderwood, C. E. Zsambok (eds.), Decision making in action: Models and methods , Ablex, Norwood 1993, pp. 138-147.
• Isen A. M., Positive affect , [in:] T. Dalgleis, M. Power (eds.), Handbook of cognition and emotion , Wiley, New York 1999, pp. 522-539.
• Khatri N., Alvin N. G., Role of intuition in strategic decision making , "Human Relation" 2000, Vol. 53, No. 1.
• Klein G., Sources of power: How people make decisions , MIT Press, Cambridge 1998.
• Klein G., Intuition at work , Currency Doubleday, New York 2003.
• Kuhnle C., Sinclair M., The role of intuition in intrinsic motivation: An organizational and learning perspective , [in:] R. Raj (ed.), Intrinsic motivation: An essential key to suc- cess , The ICFAI University Press, Hyderabad 2009, pp. 174-192.
• Myers D. G., Intuition: Its powers and perils , Yale University Press, New Have 2002.
• Orloff J., Guide to intuitive healing , Three Rivers Press, New York 2001.
• Peelen M. V., Fei-Fei L., Kastner S., Neuralmechanisms of rapid natural scene categoriza- tion in human visual cortex , "Nature" 2010, 460, pp. 94-98.
• Rowan R., The Intuitive Manager , University of Berkley, Berkley 1987.
• Sadler-Smith E., Inside intuition , Routledge, Abingdon 2008.
• Simon H., Making Management Decisions: The Role of Intuition and Emotions , "Academy of Management Executive", February 1987.
• Sinclair M., The use of intuition in managerial decision making: Determinants and affec- tive moderators , Unpublished doctoral dissertation, The University of Queensland, Bris - bane, Australia 2003.
• Sinclair M., Misconceptions about Intuition , "Psychological Inquiry" 2010, 21, pp. 378-386.
• Sinclair M., Ashkanasy N. M., Intuitive decision ma king amongamong leaders: more than Just shooting from the hip , "MT Eliza Business Review" 2002, 5 (2).
• Stanovich K. E., West R. F., Individual differences in reasoning: Implications for the ratio- nality debate? , "Behavioral and Brain Sciences" 2000, 23, pp. 645-726.
• Vaughan F. E., Awakening intuition , Doubleday, New York 1979.
• Zacks R. T., Hasher L., Frequency processing: A twentyfive year perspective , [in:] P. Sedl- meier, T. Betsch (eds.), Etc. frequency processing and cognition , Oxford University Press, New York 2002, pp. 21-36.