Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji

• Autorzy: Ryszard Wilczyński

Warianty tytułu

Development of Rural Areas in the Opolskie Voivodship under Depopulation Conditions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W 1975 r. obszary wiejskie województwa opolskiego zamieszkiwało ok. 559 tys. osób, tj. o 13,9% więcej niż w 2014 r. Ubytek mieszkańców jest nierównomierny. Aż 19 gmin straciło ponad 20% ludności, a w 6 z nich ubytek przekroczył 30%. W tym okresie zaledwie kilkuprocentowy wzrost liczby mieszkańców miał miejsce w 5 gminach. Według prognoz w 2050 r. na wsi będzie mieszkać ok. 385 tys. osób - aż o 19,6% osób mniej niż obecnie. Zmiany będą kontynuacją już ugruntowanych procesów depopulacji trwających od co najmniej czterech dekad. Wyróżnia to województwo opolskie w kraju i predysponuje do bycia poligonem badawczym przekształceń demograficznych oraz pozyskiwania wniosków na rzecz przeciwdziałania nieuchronnym skutkom wyludnienia. Strategia regionu Program Specjalnej Strefy Demograficznej "Opolskie dla Rodziny" nie uwzględnia problemu zanikania jednostek osadniczych, choć skala spadku liczby ludności na obszarach wiejskich proces ten implikuje. Proces zanikania wsi, zobrazowany w studium przypadku wsi Wilków, odpowiada modelowi negatywnej spirali rozwoju sformułowanemu w Austrii i popularyzowanemu przez G. Weber. Proces ten, po zadziałaniu czynnika wyzwalającego, np. braku pracy, jest sekwencją wielokrotnych negatywnych sprzężeń zwrotnych. Autor wydziela fazy tej sekwencji, wskazując czynniki (transfery finansowe z emigracji zarobkowej i interwencja środków unijnych), które w województwie opolskim spowolniły proces. W latach 2002-2014 spadek liczby mieszkańców objął 3/4 sołectw. Aż w 244 sołectwach był on większy niż 1% rocznie. W 1/3 sołectw w okresie 2008-2013 nie wybudowano żadnego mieszkania. Liczby te oddają skalę zagrożenia zaniku wsi w regionie. W artykule omówiono również perspektywy dalszych przekształceń wsi w województwie opolskim w zależności od ich typu oraz sformułowano zarysy strategii przeciwdziałania.(abstrakt oryginalny)

EN

In 1975 rural areas in the Opolskie Voivodship were inhabited by approx. 559 thous. citizens, i.e. 13.9% more than in 2014. Decrease of population is unequally distributed. Nineteen communes lost more than 20% of their inhabitants and in six among them the decrease exceeded 30% ( up to 36.2%). Only five communes experienced a slight increase of population. According to the demographic prognosis, in 2050 rural areas are expected to be inhabited by approx. 385 thous. people -19.6 % less than now. These changes are going to be a continuation of the already consolidated depopulation processes, which have started about 40 years ago. Such condition distinguishes the Opolskie Voivodship and predestines it to becoming an experimental ground for demographic transformation research and forming of conclusions to counteract the inevitable impact of depopulation. The regional strategy Special Demographic Zone Programme - 'Opolskie for a family' does not take into consideration the problem of village vanishing, although the existence of such process is implied by the scale of population decrease. The village vanishing process, depicted by the Wilków village case study, corresponds with the model of a negative development spiral, formulated in Austria by G. Weber in 2006. This process after occurrence of an triggering factor, e.g. lack of jobs, manifests itself as a sequence of multiple negative feedbacks. The author distinguishes phases of this sequence indicating factors, e.g. financial transfers from job emigration and EU structural funds, which have slowed down the process in the Opolskie Voivodship. Between 2002 and 2012 inhabitants number decrease took place in 3/4 of villages. In 244 villages it exceeded 1% per year. In 1/3 of villages between 2008 and 2013 no flat was built. These numbers depict to what extent villages in the region are endangered by vanishing. In the final parts of this article perspectives of further rural transformations in the region were discussed and a counteract strategy was outlined.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary wiejskie; Wieś; Rozwój obszarów wiejskich

EN

Rural areas; Village; Rural development

• Czasopismo: Studia Obszarów Wiejskich
• Rocznik: 2016
• Tom: 41 Społeczny wymiar rozwoju obszarów wiejskich
• Strony: 209--227

Twórcy

autor

Ryszard Wilczyński

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Jończy R., 2006, Wpływ migracji zagranicznych na dysharmonię rozwoju województwa opolskiego (ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy), PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole.
• Jończy R., 2008, Zewnętrzne migracje ludności wiejskiej Opolszczyzny po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Konsekwencje w kontekście sytuacji społeczno-demograficznej i regionalnego rynku pracy, PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole.
• Jończy R., 2010, Migracje zagraniczne z obszarów wiejskich województwa opolskiego po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Wybrane aspekty ekonomiczne i demograficzne, PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole-Wrocław.
• Jończy R., Rokita-Poskart D., Tanas M., (red.), 2013, Exodus absolwentów szkół średnich województwa opolskiego do dużych ośrodków regionalnych kraju oraz za granicę, PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole.
• Rauziński R., szczygielski K., 2008, Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś, PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole.
• Szczygielski K., 2010, Przestrzenne zróżnicowanie ludności województwa opolskiego w kontekście etnicznym jako potencjalne uwarunkowanie rozwoju regionalnego, PIN - Instytut Śląski w Opolu, Opole.
• Weber G., 2006, Schrumpfung als Aufgabe der Raumplanung - eine Annäherung aus österreichischer Sicht, Maszynopis.
• Weber G., 2008, Schrumpfung - die Herausforderung für eine wachstumsfixierte Raumplanung, [w:] Goldkronacher Gespräche zur Regional- und Kommunalentwicklung, Sonderheft der Schriftenreihe Materialien zur Regionalentwicklung und Raumordnung, Technische Universität Kaiserslautern, Lehrstuhl Regionalentwicklung und Raumordnung, 25, 22-23.11.2007, s. 43-48.
• Weber G., 2009, Versuch einer praxisnahen Ordnung empfohlener Bodenschutzinstrumente, [w:] E. Hepperle, H. Lenk (red.), Strategies: Patterns, RisksandResponsibilities; Strategien der Raumentwicklung: Strukturen, Risiken und Verantwortung, vdf Hochschulverlag ETH Zürich, Zürich, s. 143-156.
• Weber G., 2011a, Gesundschrumpfen statt Gesundbeten. Schriftenreihe "Club Niederösterreich", Interessensgemeinschaft ländlicher Raum, 6, s. 28-33.
• Weber G., 2011b, Schrumpfung - der bline Fleck einer wachstumsfixierten Raumplanung. [Schrumpfung als Herausforderung für ländliche Räume, München, MAR 14-15, 2011] [w:] Lehrstuhl für Bodenordnung und Landentwicklung, TU München, Schrumpfung als Herausforderung für ländliche Räume, Lösungswege, Strategien und Instrumente, s. 37-42.
• Weber G., 2012, Aktuelle Herausforderungen ländlicher Räume und ihre Raumbilder prägende Wirkung, [w:] W. Dornik, R. Grasmug (red.), Möglichkeiten / Abhängigkeiten. Strukturwandel in der Südoststeiermark, Schriften aus dem "Museum im Tabor" Feldbach 10, Leykam, Feldbach- Graz, s. 173-184.
• Wilczyński R., 2012, Jak efektywnie prowadzić rewitalizację i unikać dotychczasowych błędów, Problemy planistyczne - jesień 2012, Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów, Wrocław, s. 5-14.
• Wilczyński R. 2014, Przestrzeń wiejska, [w:] Przestrzeń życia Polaków, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Warszawa, s. 37-64.
• Wilczyński R., 2015, Jak bronić wsi przed depopulacja i zanikiem, Problemy Planistyczne - wiosna 2015, Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów, Wrocław, s. 7-29.
• ---

Identyfikatory

DOI

10.7163/SOW.41.14