"Wędrowiec" jako źródło wiedzy o dziejach turystyki tatrzańskiej

• Autorzy: Iwona Cybula

Warianty tytułu

Wędrowiec as a Source of Knowledge About the History of Tourism in the Tatra Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel. Próba identyfikacji "Wędrowca" jako źródła wiedzy o dziejach turystyki tatrzańskiej, podejścia redakcji do omawianej tematyki.
Metoda. Badaniem objęto cały zebrany w "Wędrowcu" materiał bezpośrednio lub pośrednio związany z rozwojem i popularyzacją turystyki tatrzańskiej, publikowany w badanym czasopiśmie na przestrzeni 44 lat jego ukazywania się. W okresie od 1863 r. do 1906 r. ukazało się 2289 numerów. Zastosowana została metodologia historyczna.
Wyniki. Analiza materiału źródłowego pozwoliła stwierdzić, że warszawski tygodnik ilustrowany "Wędrowiec" okazał się wartościowym i zaangażowanym "świadkiem" rodzącego i rozwijającego się ruchu turystycznego w Tatrach. Przez 44 lata z różnym natężeniem podejmował ten temat. Niemniej jednak publikacje zamieszczane na jego łamach pozwoliły odtworzyć kompletny obraz warunków i problemów związanych z rozwojem ruchu turystycznego pod Giewontem.
Ograniczenia badań i wniosków. Wnioski oparto na analizie zebranego materiału źródłowego. Ciekawym ich dopełnieniem byłoby porównanie zebranego materiału z pozostałą zawartością czasopisma (jak wskazano w artykule, tematyka związana z turystyką tatrzańską stanowiła jedynie niewielki ułamek prezentowanych zagadnień w badanym czasopiśmie).
Implikacje praktyczne. Wnioski z analizy zebranego materiału w sposób istotny wzbogacają dotychczasową wiedzę na temat dziejów turystyki tatrzańskiej.
Oryginalność pracy. Ujęcie tematu z perspektywy specjalistycznego czasopisma wychodzącego poza terenem, na którym turystyka tatrzańska była uprawiana ("Wędrowiec" wychodził w Warszawie) oraz analiza materiału źródłowego, który dotychczas nie doczekał się opracowania w kontekście wpływu, jaki mógł wywrzeć na rozwój i promocję turystyki tatrzańskiej w społeczeństwie polskim w drugiej połowie XIX w. oraz na początku XX wieku.
Rodzaj pracy. Artykuł monograficzny. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. This study attempts to identify Wędrowiec as a source of knowledge about the history of tourism in the Tatra Mountains, and to define the editorial team's approach to this subject.
Method. The study covers all of the information related to tourism in general and to its types, development, and promotion in the Polish society published in Wędrowiec for the 44 years when the magazine was being published, i.e. from 1863 until 1906. In total, 2289 issues of the magazine were published. An historical methodology was applied.
Findings. An analysis of the material led to the conclusion that Wędrowiec proved to be an appreciated and involved witness of the emergence and development of tourism in the Tatra Mountains. For 44 years, the subject was addressed with varying levels of intensity. Nevertheless, the papers published in Wędrowiec helped to create a complete picture of the conditions and problems faced by tourism at the time.
Research and conclusions limitations. Conclusions are based on an analysis of the collected source material. An interesting complement to the study would be a comparison between the collected material and the remaining contents of the magazine (as indicated in the article, topics related to tourism in the Tatra Mountains are only a small part of the issues presented in Wędrowiec).
Practical implications. Conclusions from the analysis of the collected material are very important for the existing knowledge about the history of tourism in the Tatra Mountains.
Originality. The subject was approached from the perspective of a specialist magazine that was published outside the area of tourist activity in the Tatra Mountains (Wędrowiec was published in Warsaw) and an analysis was performed based on the collected material, which had not previously been addressed in the context of its promotion of the interest in tourism and knowledge of the region and the inhabitants of Polish society in the second half of the 19th and early 20th Century.
Type of paper. Monographic article. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka; Podróże turystyczne; Historia turystyki

EN

Tourism; Touristic travel; History of tourism

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 36 Góry i turystyka
• Strony: 41--65

Twórcy

autor

Iwona Cybula

Bibliografia

• (.) (1892), Klub pieszych i klub turystów, "Wędrowiec", nr 46.
• Ant. Sk (1890), Wystawa podróżnika, "Wędrowiec, nr 46.
• Ap. Ol-ski (1900), "Wędrowiec", nr 31.
• Balzer O. (1906), O Morskie Oko. Wywód praw polskich przed sądem polubownym w Gradcu. Z planem sytuacyjnym, Lwów.
• Behrendt M. (jesień-zima 1976), O "Przeglądzie Zakopiańskim", "Podtatrze".
• Biuro dla podróżnych Cook'a (1877), "Wędrowiec", nr 14.
• Bon G. Le (1887), Francuz w Tatrach. Wycieczka antropologiczna w r. 1879, "Wędrowiec", nry 15-20.
• Bosacki Z. (2002), Władysław Zamoyski: 1853-1924: fundator Kórnika i Zakopanego, Kurnik.
• Brzozowska D. (1971), Artur Gruszecki 1852-1927, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX w. Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, Warszawa, t. IV.
• Chmielowski J. (1905), W Tatrach. (Fragment z wycieczki), "Wędrowiec", nr 36.
• Chmielowski P. (1898), Zarys najnowszej literatury polskiej, 1864-1897, Kraków-Petersburg, wyd. 4.
• Chwaściński B. (1988), Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach, Warszawa.
• Ciara S. (2009), Słuszna sprawa górę wzięła, Morskie Oko nasze..., "Mówią Wieki", nr 10.
• Col (1905), Czem się to dzieje?, "Wędrowiec", nr 38.
• Cybula I. (2007), Przegląd polskich czasopism podróżniczych, turystycznych i krajoznawczych wychodzących na ziemiach polskich do I wojny światowej, "Folia Turistica", nr 18.
• Czachowski K. (1934), Obraz współczesnej literatury polskiej, 1884-1933, t. I: Naturalizm i neoromantyzm, Lwów.
• Detko J. (1980), Warszawa naturalistów, Warszawa.
• Dla podróżujących kolejami! (1888), "Wędrowiec", nr 36.
• Dobrowolski T. (1960), Nowoczesne malarstwo polskie, Wrocław-Kraków, t. II. (ecki) (1892), "Wędrowiec", nr 11.
• [Eljasz-Radzikowski S.] (1899), Czasopisma poświęcone sprawom Tatr polskich i Zakopanego, "Przegląd Zakopiański", r. 1, nr 13.
• F. S. [Sulimierski F.] (1878), Towarzystwo Tatrzańskie, "Wędrowiec", nr 53.
• G. P. (1874), "Wędrowiec", nr 230.
• Gawąd E., Darowski J. (1991), Czasopiśmiennictwo zakopiańskie, [w:] Zakopane czterysta lat dziejów, (red.:) Dutkowa R., Kraków, t. II
• Gaworecki W. (2003), Turystyka, Warszawa.
• Goszczyńska A., "Wędrowiec" Artura Gruszeckiego jako pismo literackie i podróżnicze w latach 1884-1887, napisana w 2004 r. pod kier. prof. Czarnika O. S. w Uniwersytecie Łódzkim [za:] "Acta Uniwersitatis Lodziensis. Folia Librorum" (2007), t. 14.
• Granica przy Morskim Oku (1903), "Wędrowiec", nr 35.
• Grzegorzewski J. (1883), Muzeum Tatrzańskie, "Wędrowiec", nry 43-44.
• Grzegorzewski Ł. (2011), Uratował najpiękniejszy zakątek Polski, "Kórniczanin", nr 20.
• Gustawicz B. (1879), Kilka wspomnień z Tatr, "Wędrowiec", nr 140-147, 149-150.
• Gustawicz B. (1881), Towarzystwo Tatrzańskie, "Wędrowiec", nr 217.
• Gustawicz B. (1881), O Pamiętniku Fizyograficznym, "Wędrowiec", nr 260.
• Gustawicz B. (1881), Dawid Fryderyk Fusch, "Wędrowiec", nr 218.
• Gustawicz B. (1881), W góry, w góry..., "Wędrowiec", nr 234.
• H. M. (1899), "Wędrowiec", nr 44.
• Hoff B. (1889), Zima w wysokich Tatrach. Wyjątki z dziennika, "Wędrowiec", nr 10.
• Homola I. (1991), Od wsi do uzdrowiska. Zakopane w okresie autonomii galicyjskiej 1867-1914, [w:] Zakopane czterysta lat dziejów, (red.:) Dutkowa R., Kraków, t. I.
• (...i) (1901), "Wędrowiec", nr 16.
• I. K. (1902), Spór o Morskie Oko, "Wędrowiec", nr 37.
• Jakubowski J. Z. (1967), Zapomniane ogniwo. Studium o Adolfie Dygasińskim, Warszawa.
• Jakubowski J. Z. (1947), "Wędrowiec" (1884-1887), "Prace Polonistyczne", seria V.
• Jakubowski J. Z. (1951), "Wędrowiec" (1884-1887), [w:] Jakubowski J. Z., Z dziejów naturalizmu w Polsce, Wrocław.
• Jędrzejczyk K. J. (2013), Tożsamość narodowa społeczeństwa polskiego po okresie zaborów. Rozważania na przykładzie archeologii w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym w latach 1906-1950, Włocławek.
• K. W. (1888), Wycieczki w góry, "Wędrowiec", nr 35.
• Kabata M. (1978), Warszawska batalia o nową sztukę (Wędrowiec" 1884-1887), Warszawa.
• Kamisińska D. (2009), Grafika Gustave'a Dorégo w tygodniku "Wędrowiec" z lat 1863-1883, "Rocznik Historii Prasy Polskiej", z. 1 (23).
• Kamisińska D., Warszawski tygodnik "Wędrowiec" w latach 1863-1883, napisana w 2010 r. pod kier. prof. dr. hab. Wrony G. na Wydziale Nauk Humanistycznych w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika.
• Kamisińska D. (2010), Warszawski tygodnik "Wędrowiec" w latach 1863-1883 (część 1), "Toruńskie Studia Bibliologiczne", nr 2 (5).
• Kamisińska D. (2011), Warszawski tygodnik "Wędrowiec" w latach 1863-1883 (część 2), "Toruńskie Studia Bibliologiczne", nr 1 (6).
• Karłowicz M. (1895), Wycieczka na króla Tatrzańskiego i na szczyt Mięguszowiecki, "Wędrowiec", nry 7-10.
• Kleiner J. (1960), Zarys dziejów literatury polskiej, t. II: 1831-1918, Wrocław, wyd. 2.
• Kmiecik Z. (1984), Oblicze społeczno-kulturalne tygodnika "Wędrowiec" (1886-1905), "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej", t. XXIII, nr 4.
• Kolbuszewski J. (1993), Siedem wizji Morskiego Oka, [w:] Spór o Morskie Oko. Materiały z sesji naukowej poświęconej 90 rocznicy procesu w Grazu. Zakopane 12-13 września 1992 r., (red.:) Roszkowski J. M., Zakopane.
• Kolbuszewski J. (1977), W stulecie "Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego", "Wierchy", nr 46.
• Kolbuszewski J. (1982), Tatry w literaturze polskiej 1805-1939, Kraków.
• Kosiński K. (1928), Stanisław Witkiewicz, Warszawa.
• Kozioł skalny (1863), "Wędrowiec", nr 5.
• Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M. (2006), Krajoznawstwo. Zarys teorii i metodyki, Kraków.
• Krygowski W. (1988), Dzieje Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Warszawa-Kraków.
• Kulczycka-Saloni J., Ihnatowicz E. (1992), Przedmowa, [w:] Warszawa pozytywistów, (red.:) Kulczycka-Saloni J., Ihnatowicz E., Warszawa.
• Kulczycki Z. (1977), Zarys historii turystyki w Polsce, Warszawa.
• Lange A. (1904), Giewont. (Fantazya etymologiczna), "Wędrowiec", nr 41. "Wędrowiec" (1881), nr 248.
• Larousse, du XIXe siècle, dictionnaire encyclopédique Universal en 6 volumes (1927-1933), Paris, vol. 6, (tłum. za Liberą K.) [133], [za:] Warszyńska J., Jackowski A. (1978), Podstawy geografii turyzmu, Warszawa.
• Lid-ka [Kawicka L.], Z dziejów prasy zakopiańskiej, "Zakopane", nr 1.
• Literatura geograficzna (1868), "Wędrowiec", nr 301.
• Literatura tatrzańska (1899), "Przegląd Zakopiański", nr 6.
• Lubieniec A. [Niemojewski A.] (1888), Pięć dni w mgłach Tatrzańskich, "Wędrowiec", nry 32-39.
• Łobożewicz T. (1997), Propedeutyka turystyki, Warszawa.
• M. W. (1882), O mapach specjalnych i o potrzebie zawiązania polskiego Towarzystwa geograficznego, "Wędrowiec", nr 30.
• Markiewicz H. (2004), Pozytywizm, Warszawa, wyd. 7.
• Matuszyk A. (2010), Myśli o górach i wspinaniu. Sentencje, refleksje, obrazy, Kraków.
• Moczulski L. (2000), Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Warszawa.
• Nicki H. (1890), Do Morskiego Oka, "Wędrowiec", nr 4.
• Nofer-Ładyka A. (1985), "Wędrowiec", [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa, t. II.
• Niemierza [Majewski E.] (1888), Z naszych gór, "Wędrowiec", nry 38-42.
• Niemojewski A. (1889), Z szałasu na wirch. (Kilka uwag dla wybierających się w góry), "Wędrowiec", nr 18.
• Nowak Z. (1992), Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1890-1909, Kraków.
• O Morskie Oko (1898), "Wędrowiec", nr 28.
• Olszaniecka M. (1971), Wstęp i Komentarz [w:] Witkiewicz S., Pisma zebrane, t. I: Sztuka i krytyka u nas, Kraków.
• Olszaniecka M. (1984), Dziwny człowiek (O Stanisławie Witkiewiczu), Kraków-Wrocław.
• Ostrowska T. (1973), Polskie czasopiśmiennictwo lekarskie w XIX wieku (1800-1900). Zarys historyczno-bibliograficzny, Wrocław.
• Pagaczewski S. (1972), Spotykamy się u wód, Kraków.
• Patkowski A. (1939), Istota, idea i program naszego ruchu krajoznawczego, "Ziemia", nr 1.
• Piasecki Z. (1991), Początki działalności literackiej Stanisława Witkiewicza w "Wędrowcu" Artura Gruszeckiego, Filologia Polska, z. 30.
• Piasecki Z. (1976), "Wędrowiec" z lat 1884-1887, "Zeszyty Naukowe WSP w Opolu".
• Pinkwart M. (2002), Tatry w świadomości mieszkańców Zakopanego i ich gości. Prasa zakopiańska 1891-1939, Zakopane.
• Pinkwart M. (1995), Prasa zakopiańska wczoraj i dziś, [w:] Regionalizm, regiony, Podhale. Materiały z sesji naukowej (Zakopane 4-6 grudnia 1993 r.), (red.:) Roszkowski J. M., Zakopane.
• Piasecki Z. (1992), Stanisław Witkiewicz w "Wędrowcu" Artura Gruszeckiego, Opole.
• Pisera K. (2008), Jak dawniej po Tatrach chadzano, Zakopane.
• Płoskonka P. (2006), Rola krajoznawstwa a rozwój turystyki na terenach zurbanizowanych w ujęciu polskim, [w:] Turystyka i rekreacja. Wymiary teoretyczne i praktyczne, (red.:) Kosiewicz J., Obodyński K., Rzeszów.
• Polak K. (1997), Bibliografia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego za lata 1876-1920, Warszawa-Kraków 1981 (I wyd.), Kraków (II wyd.).
• Polakiewicz W. (1993), Doniosłość i wymiar moralny zwycięstwa w Grazu - 1902, [w] Spór o Morskie Oko. Materiały z sesji naukowej poświęconej 90 rocznicy procesu w Grazu. Zakopane 12-13 września 1992 r., (red.:) Roszkowski J. M., Zakopane.
• Porębska A. (1952), "Wędrowiec" a zagadnienia plastyki. Z dziejów polskiej krytyki artystycznej w latach 1884-1887, "Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką", (r. III), nr 2-3.
• Potocki A. (1911), Polska literatura współczesna: cz. I: Kult zbiorowości, 1860-1890, Warszawa.
• Ptakowska-Wyżanowicz H. (1960), Od krynoliny do liny, Warszawa.
• rb. (1881), "Wędrowiec", nr 226.
• Radwańska-Paryska Z., Paryski W. H. (2004), Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin.
• Roszkowski J. M. (1993), Towarzystwo Tatrzańskie wobec sporu o Morskie Oko w latach 1873-1902, [w:] Spór o Morskie Oko. Materiały z sesji naukowej poświęconej 90 rocznicy procesu w Grazu. Zakopane 12-13 września 1992 r., (red.:) Roszkowski J. M., Zakopane.
• Roszkowski J. M. (2011), Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925, Nowy Targ.
• Sg. (1927), Z dziejów czasopiśmiennictwa na Podhalu. "ABC" pierwszym codziennym pismem zakopiańskim, "ABC", nr 34.
• Siarzewski W. (2009), Gustaw Le Bon zapomniany podróżnik i fotograf tatrzański, [w:] Francuz w Tatrach. Wycieczka antropologiczna w r. 1879 przez Dr. Gustawa Le Bon, (oprac.: Siarzewski W.), Zakopane.
• Siarzewski W. (2011), Historia fotografii tatrzańskiej. Awit Szubert, Zakopane.
• Sk. (1896), "Wędrowiec", nr 3.
• Słownik literatury polskiej XIX wieku (2002), (red.:) Bachórz J., Kowalczykowi A., Warszawa, wyd. 3.
• Spór o granice w Tatrach (1883), "Wędrowiec", nr 47.
• Spór o Morskie Oko (1894), "Wędrowiec", nr 46.
• Spór o Morskie Oko (1898), "Wędrowiec", nr 46.
• Stawicka E. (2001), Proces o Morskie Oko, "Palestra", nr 1/2.
• Stocka A. (2007), Zdobywanie "Dzikiego Zachodu" po wojnie secesyjnej w świetle "Wędrowca", "Białostockie Teki Historyczne", t. 5.
• Szaflarski J. (1972), Poznanie Tatr. Szkice z rozwoju wiedzy o Tatrach do połowy XIX wieku, Warszawa.
• Sznapik A. D. (2009), Tatrzańska Arkadia. Zakopane jako ośrodek artystyczno-intelektualny od około 1880 do 1914 roku, Warszawa.
• Szolc-Rogoziński S. (1881), Towarzystwo geograficzne w Paryżu, "Wędrowiec", nr 234.
• Szukiewicz W. (1894), Zakopane w zimie, "Wędrowiec", nr 10.
• Szukiewicz W. (1904), Zakopane, "Wędrowiec", nr 27.
• Szwejkowski Z. (1932), Pierwszy etap walki o naturalizm w Polsce, [wstęp do:] Sygietyński A., Pisma krytyczne wybrane, Warszawa.
• Świerz L. (1876), Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Tatrzańskiego za czas od 3 Sierpnia 1873 do 28 Maja 1876, "Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego", t. 1.
• Taternik [Hoesick F.] (1891), Zatarg o Morskie Oko, "Wędrowiec", nr 26.
• Tatrami urzeczeni. Dawna turystyka w słowie i obrazie, (oprac.:) Hennel R. (1979), Warszawa.
• Tchórzewska H. (1992), Artur Gruszecki i "Wędrowiec", [w:] Warszawa pozytywistów, (red.:) Kulczycka-Saloni J., Ihnatowicz E., Warszawa.
• Tchórzewska-Kabata H. (1982), Artur Gruszecki. Teoria i praktyka pisarska wobec naturalizmu, Kraków.
• Towarzystwo Tatrzańskie (1885), "Wędrowiec", nr 42.
• Tr. (1900), "Wędrowiec", nr 25.
• Turkawski M. (1879), Towarzystwa Tatrzańskiego Oddział Czarnohorski w Kołomyi, "Wędrowiec", nr 121.
• Turkawski M. (1881), Leopold Wajgel, "Wędrowiec", nr 225.
• Turkawski M. (1879), Wycieczka na górę Owidiusza, "Wędrowiec", nr 129.
• Turkawski M. (1880), Wystawa etnograficzna w Kołomyi, "Wędrowiec", nr 163.
• W. [Witkiewicz S.] (1886), Tatry w śniegu, "Wędrowiec", nry 46-48, 52.
• W. E. [Eljasz-Radzikowski W.] (1883), Polka na najwyższym wierzchołku Tatr, "Wędrowiec", nr 48.
• W. K. (1901), Wycieczki turystyczne parostatkiem, "Wędrowiec", nr 27.
• W. S. (1924), Prasa zakopiańska, "Giewont".
• Werytus [Skrzynecki A.] (1898), W siedzibie orłów. (Zakopane i Tatry), "Wędrowiec", nr 33.
• "Wędrowiec" (1870), nr 17.
• "Wędrowiec" (1872), nr 117.
• "Wędrowiec" (1874), nr 210.
• "Wędrowiec" (1874), nr 225.
• "Wędrowiec" (1877), nr 15.
• "Wędrowiec" (1877), nr 48.
• "Wędrowiec" (1881), nr 226.
• "Wędrowiec" (1900), nr 29.
• Wiek. (1874), "Wędrowiec", nr 259.
• Wiek. (1875), "Wędrowiec", nr 273.
• Wielu turystów (1896), "Wędrowiec, nr 28, s. 28.
• Wł. K. Z. (1889), Zakopane, "Wędrowiec", nr 22.
• Wójcik W. A. (1980), O pierwszym czasopiśmie Towarzystwa Tatrzańskiego, "Wierchy", nr 49.
• Wójcik W. A. (2008), "Zdrojowiska" - pierwsze czasopismo Towarzystwa Tatrzańskiego, [rozdział w:] Wójcik W. A., W kręgu Tatr, Zakopane.
• Wójcik W. A. (2010), Sabała, Zakopane.
• Wycieczka na Rokitę (1878), "Wędrowiec", nr 78.
• Wypych J., Obraz Chin w "Wędrowcu" 1863-1906, napisana w 2010 r. pod kier. prof. dr. hab. Mazana B. na Wydziale Filologicznym w Uniwersytecie Łódzkim.
• Wyrok Sądu Rozjemczego w Grazu (1903), "Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego", t. XXIV.
• Z. (1886), W sprawie naszego krajoznawstwa, "Wędrowiec", nr 7.
• Zakopane (1883), Wędrowiec", nr 11.
• Zakopane (1888), "Wędrowiec", nr 8.
• Zbiory Archiwum Muzeum Tatrzańskiego (dalej: MT-ZA), Akta Towarzystwa Tatrzańskiego, syg. AR/NO/186, k. 225.
• Zborowski J. (1985), Z dziejów ruchu wydawniczego w Zakopanem do roku 1899, (oprac.:) Paryski W. H., "Rocznik Podhalański" 1985, t. 3.
• Vetulani A. (1970), Malarstwo historyczne i realizm w kręgu "Wędrowca", Warszawa.