Kontrola podmiotowa w kontekście orientacji sprawczej

• Autorzy: Grażyna Dolińska

Warianty tytułu

The Subject Control in the Context of the Making Orientation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Współczesna psychologia lansuje wizję człowieka jako istoty sprawczej, aktywnej i ofensywnej, nastawionej na zmianę swego otoczenia i samego siebie, planującej swoje działanie. Zatem uważa się, że wywieranie aktywnego wpływu na własny los lub inaczej: kontrola podmiotowa, jest jednym z podstawowych dynamizmów aktywności życiowej człowieka. Brak subiektywnego poczucia wpływu na zdarzenia prowadzi natomiast do załamania się orientacji sprawczej, co w konsekwencji sprzyja rezygnacji, apatii, depresji, a nade wszystko obniżeniu poczucia własnej wartości. W tym kontekście jednym z kluczowych problemów w psychologii jest pytanie o mechanizmy podtrzymujące lub załamujące orientację sprawczą, a więc pytanie o znaczenie osobistej kontroli dla kondycji psychicznej człowieka. (fragment tekstu)

EN

The subject of the article is the psychological process' matter that intensify and weaken a making orientation, that is the active influence exertion on someone's destiny. There was pointed to the functional, constructive meaning of a selfsense influence on the reality for the human being in the various dimensions of his existence. There was also told about the breakdown sequences of a making orientation, concentrating on the powerlessness State effect. There was shown the psychological factor analysis connected with the action control too. There were distinguished these of them which favour the activity continuance oriented to the important life goals realization, and also these which block activities, leading to the "unfinished sentence" effect. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Psychologia człowieka; Psychologia postrzegania

EN

Human psychology; Psychology of perception

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Nauki Humanistyczne
• Rocznik: 2003
• Tom: 8
• Numer: nr 1008
• Strony: 201--207

Twórcy

autor

Grażyna Dolińska

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Alloy L.B. i wsp. (1993): Models of Perceived Control, [w:] Control Motivation and Social Cognition, red. G. Weary, New York: Springer-Yerlag.
• Bandufa A. (1977): Self Efficacy: Toward a Unifying Theory of Behayioral Change, "Psychological Reviev" vol. 84.
• Bandura A. (1989): Self-regulation of Мotivation and Action Through Internal Standards and Goal Systems, [w:] Goal Concepts in Personality and Social Psychology, red. A. Реrvin, Hillsdale, New York: Guilford Press.
• Brehm J. (1966): A Theory of Psychological Reactance, New York: Academic Press.
• Burger J.M. i wsp. (1989): Boundaries of Self-control: Relinguishing Control оvеr Aversion Events, "Journal of Social and Clinical Psychology" vol. 8.
• Burger J.M. (1992): Desire for Control: Personality, Social and Clinical Perspective, New York: Plenum Press.
• Deci E., Ryan R.M. (1985): Intrinsic Моtivation and Self Determination in Human Behavior, New York: Plenum Press.
• Doliński D. (1993): Orientacja defensywna, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Doliński D., Szmajke A. (1994): Samoutrudnianie. Dobre i złe strony rzucania kłód pod własne nogi. Jonesa i Berglasa teoria autohandicapu. "Przegląd Psychologiczny" vol. 29.
• Dolińska-Zygmunt G. (2000): Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
• Drwal R.K. (1979): Poczucie kontroli jako wymiar osobowości - podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań, [w:] Materiały do nauczania psychologii, red. T. Wołoszynowa, seria 111, t. 3, Warszawa: PWN.
• Evans R.C. (1980): Reaction to Threat by Defensive and Congruent Internals and Externals: A Self-esteem Analysis, "Journal of Research in Personality" vol. 14.
• Folkman S. (1984): Personal Control and Stress and Coping Processes: A Theoretical Analysis, "Journal of Personality and Social Psychology" vol. 26.
• Frankel A., Snyder M.L. (1978): Poor Performance Following Unsolvable Problems: Learned Helplessness or Egotism?, "Journal of Personality and Social Psychology" vol. 36.
• Gollwitzer P.M., Bargh J.A. (1996): The Psychology of Action: Linking Cognition and Motivation to Behavior, New York: Guilford Press.
• Hochreich D.J. (1975): Defensive Externality and Blame Projection Following Failure, "Journal of Personality" vol. 41.
• Kohn A. (1990): The Risk of Rewards: Prises and Praise May Send Kids the Wrong Message, "Health" vol. 22.
• Kotta M., Sędek G. (1990): Repeated Failure: A Source of Helplessness, or a Factor Irrelevant to its Emergence?, "Journal of Experimental Psychology: 'General'" vol. 18.
• Kuhl J. (1995): A theory of Action Versus State Orientations, [w:] Validation and Personality, red. J. Kuhl, J. Beckmann.
• Langer E J. (1975): The Illusion of Control, "Journal of Personality and Social Psychology" vol. 32.
• Łukaszewski W. (1986): Spostrzegany osobisty wpływ na zdarzenia a niektóre aspekty działania w sytuacji zadaniowej, [w:] Próby empirycznej weryfikacji twierdzeń psychologii osobowości, red. M. Straś-Romanowska, Warszawa: PWN.
• Miller S.M. (1980): Why Having Control Reduces Stress: If I Can Stop the Roller Coaster. I Don't Want to Get Off [w:] Human Helplessness: Theory and Applications, red. J. Garber, New York: Academic Press.
• Mischel W. (1996): From Good Intentions to Willpower, [w:] The Psychology of Action: Linking Cognition and Motivation to Behavior, red. P.M. Gollwitzer, New York: Guilford Press.
• Rotter J.B. (1966): Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement, "Psychological Monographs" vol. 80.
• Selisiman M.E.P. (1975): Helplessness: On Depression, Development, and Death. San Francisco: Freeman.
• Sęk M. i wsp. (1997): Mechanizmy stresu i wypalenia zawodowego w modelu poznawczo-kompetencyjnym, [w:] Psychologia poznawcza w Polsce. Koncepcje, analizy, badania, red. A. Tokarz, E. Nęcka. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
• Szmajke A. (1989): Dążenie do uzyskania poczucia kontroli nad zdarzeniami jako modyfikator sądów atrybucyjnych i spostrzegania osób, "Przegląd Psychologiczny" vol. 15.
• Taylor S.E. (1983): Adjustment to Threatening Events: A Theory of Cognitive Adaptation, "American Psychologist" vol. 38.
• Vallacher R.R., Wegner D.M. (1987): What do People Think They're Doing? Action Identification and Human Motivation, "Journal of Social Psychology" vol. 126.
• Wright R.A. (1998): Ability Perception and Cardiovascular Response to Behavioral Challenge, [w:] Personal Control in Action: Cognitive and Motivational Mechanisms, red. M. Kofta, G. Weary, G. Sęde, New York: Plenum Press.
• Zaleski Z. (1987): Motywacyjna funkcja celów w działalności człowieka. Studium psychologiczne, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.