Znaczenie doświadczenia sacrum w filozofii cywilizacji F. Konecznego, A. Toynbeego i E. Voegelina

• Autorzy: Romuald Piekarski

Warianty tytułu

The Importance of the Experience of Sacrum in the Philosophy of Civilization of F. Koneczny, A. Toynbee and E. Voegelin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Szeroko rozumiane doświadczenie sacrum występuje w zasadzie we wszystkich znanych nam cywilizacjach. Pociąga ono za sobą pewnego rodzaju akty kultu, mniej czy bardziej zrytualizowane, ujęte w pewną wypracowaną formę. Występuje ono nie tylko tam, gdzie ludzie modlą się do jedynego Stwórcy i Boga osobowego, ale i w cywilizacjach dalekiego wchodu: taoizmie, buddyzmie czy hinduizmie, gdzie czci się Tao albo naśladuje Buddę, czy wielość bogów, z których część nie posiada cech osobowych... Pomimo trwających już od stuleci procesów sekularyzacji, pomimo ruchów neopogańskich oraz nowych odmian ateizmu, doświadczeniu sacrum w poważniejszych teoriach cywilizacji nadaje się kluczowe znaczenie. Tak jest i u Bronisława Malinowskiego, i Feliksa Konecznego, Arnolda Toynbeego czy Erica Voegelina. W moim artykule próbowałem skoncentrować uwagę na porównaniu pewnych zbieżności i różnic w ujmowaniu roli religii, religijności i sacrum przez teoretyków cywilizacji w życiu cywilizacji dawnych i współczesnych. Siłą rzeczy stosunkowo niewiele zdołałem powiedzieć o opisywanych przez nich procesach sekularyzacyjnych, które skądinąd zasługują niewątpliwie na uwagę. Niemniej dopiero w takim (choćby skrótowo zarysowanym) kontraście pomiędzy odnawiającą się mocą doświadczenia sacrum, w zderzeniu z wypieraniem tego sacrum, czy idiolatrycznym (np. w kulcie państwa, człowieka lub Ludzkości) zastępowaniu, widoczny staje się dramat współczesnych wyborów, pozwalający uchwycić wyzwania dla przyszłych pokoleń Ludzkości. (abstrakt oryginalny)

EN

The experience of the sacred is present in virtually all known civilizations. It entails a kind of worship acts, more or less ritualized, expressed in an elaborated form. It occurs not only where people pray to the only Creator and personal God, but also in the Far East civilizations: Taoism, Buddhism or Hinduism, where people worship Tao, mimic Buddha, or multiplicity of gods, some of which do not have personal features ... Despite the processes of secularization ongoing for centuries, despite the neo-pagan movements and new varieties of atheism, the experience of the sacred is crucial in the major theories of civilization. So it is with Bronislaw Malinowski, and Felix Koneczny, Arnold Toynbee and Eric Voegelin. In my article I have tried to focus attention on a comparison of certain convergences and differences in the recognition of the role of religion, religiousness and sacrum given by theorists of civilization in the life of ancient and modern civilizations. Inevitably, relatively little I could say about secularizing processes described by them, which would otherwise undoubtedly deserve attention. However, only in this (even briefly outlined) contrast between the renewing power of the experience of the sacred, in the face of displacement of the sacrum, or idiolatric (eg. in the cult of the state, man or humanity) replacement of it, a drama of contemporary choices, allowing the capture of challenges for the future generations of humanity becomes visible. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Cywilizacja; Religia; Sekularyzacja; Filozofia

EN

Civilization; Religion; Secularization; Philosophy

• Czasopismo: Pieniądze i Więź
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 1(74)
• Strony: 7--19

Twórcy

autor

Romuald Piekarski

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• Czarnecki M.,J., Miętek A. (red.), Problem ładu politycznego. Eseje o myśli Erica Voegelina, wyd. Teologia Polityczna, Warszawa 2010.
• Giertych M., Wojna w cywilizacji w Europie, Dom Wydawniczy "Ostoja", Krzeszowic 2007.
• Hilckman A. o Feliksie Konecznym (Rozwój cywilizacji według Feliksa Konecznego; Wschód i Zachód - Filozofia historii; Feliks Koneczny i porównawcza nauka o cywilizacjach), [w:] O ład w historii, wyd. Michalineum, Warszawa-Struga 1992.
• Koneczny F., Cywilizacja bizantyjska, Wydawnictwa Towarzystwa im. Romana Dmowskiego, Londyn 1973.
• Koneczny F., O ład w Historii, Londyn 1977.
• Koneczny F., O ład w historii, wyd. Michalineum, Warszawa-Struga 1992.
• Koneczny F., O wielości cywilizacji, Capital, Warszawa 2015[wyd. oryg. 1935].
• Koneczny F., Państwo w cywilizacji łacińskiej. Zasady prawa w cywilizacji łacińskiej, Towarzystwo im. Romana Dmowskiego, London 1981.
• Koneczny F., Polska między Wschodem a Zachodem, wyd. ONION, Lublin 1996 [wyd. oryg. 1927].
• Koneczny F., Prawa dziejowe, wyd. Antyk Marcin Dybowski, Komorów 1997.
• Koneczny F., Rozwój moralności, Lublin 1938.
• Koneczny F., Święci w dziejach narodu polskiego, wyd. Michalineum, Warszawa 1985.
• Lewicki G., Nadchodzi nowy proletariat! Cywilizacja helleńska a zachodnia według Arnolda Toynbeego, wyd. Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2012.
• Piekarski R., Filozof i obywatel wobec społeczeństwa masowego, w kontekście nazizmu: Jaspers i Voegelin, [w:] Cz. Piecuch, Karl Jaspers: Człowiek w epoce przełomu, Wyd. Naukowe UP, Kraków 2013.
• Piekarski R., Makiawelizm, patologia ducha, sacrum i polityka. Eseje z filozofii politycznej, Spółdzielczy Instytut Naukowy, Sopot 2016.
• Piotrowski R., Problem filozoficzny ładu społecznego a porównawcza nauka o cywilizacjach, Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa 2015.
• Skoczyński J. Koneczny. Teoria cywilizacji, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2003.
• Skudrzyk P., Losy cywilizacji według Arnolda J. Toynbeego. Wyd. Towarzystwo Zachęty Kultury, Katowice 1992.
• Szczepanowski J., Paradygmat cywilizacyjny jako zasadniczy element koncepcji historiozoficznych F. Konecznego i O. Spenglera, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Warszawa 2013.
• Śpiewak P., Voegelina poszukiwanie Boga, [w:] Od Oświecenia do rewolucji, tłum. Ł. Pawłowski, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Toynbee A.,J., Comment, [w:] Toynbee and History: Critical Essay and Reviews, red. A. Montagu, Boston 1956.
• Toynbee A.,J., Hellenizm. Dzieje cywilizacji, tł. Andrzej Piskozub, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001, 2002.
• Toynbee A.,J., Studium historii. Skrót dokonany przez D. C. Somervella, tłum. i przedmowa J. Marzęcki, PiW, Warszawa 2000.
• Toynbee A.J., Daisaku Ikeda, Wybierz życie. Dialog o ludzkiej przyszłości, tłum. A. Chmielewski, wyd. PWN, Warszawa 1999 [wyd. oryg. 1976].
• Toynbee A.J., O stosunku historyka do religii, tłum. Józef Marzęcki, [tytuł oryg.: Historian's Approach to Religion], Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007 [wyd. oryg. 1956].
• Voegelin E. Świat polis, tłum. M.J. Czarnecki, wyd. Teologia Polityczna, Warszawa 2014.
• Voegelin E., Arystoteles, tłum. M. J. Czarnecki, wyd. Teologia Polityczna, Warszawa 2011.
• Voegelin E., Izrael i objawienie, tłum. M.J. Czarnecki, wyd. Teologia Polityczna, Warszawa 2014.
• Voegelin E., Lud boży, tłum. M. Umińska, wyd. Znak, Kraków 1994.
• Voegelin E., Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Warszawa 1992.
• Voegelin E., Od Oświecenia do rewolucji, tłum. Ł. Pawłowski, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Voegelin E., Platon, tłum. A. Legutko-Dybowska, Wyd. Teologia Polityczna, Warszawa 2009.