Czy potrzebne są zmiany w konstytucyjnej karcie praw?

• Autorzy: Zdzisław Kędzia

Warianty tytułu

Do We Need to Revise the Constitutional Charter of Rights?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł poszukuje odpowiedzi na pytanie, czy potrzebna jest rewizja karty praw jednostki zamieszczonej w Konstytucji RP z 1997 r. Punktem wyjścia są rozważania na temat aktualności ustawy zasadniczej z perspektywy dwudziestu lat jej obowiązywania. Ich konkluzją jest stwierdzenie, że Konstytucja RP spełnia kryteria nowoczesnego konstytucjonalizmu, na którym opierają się ustroje państw demokratycznych. Reforma polegająca na gruntownej rewizji obowiązującej konstytucji lub na zastąpieniu jej przez nową ustawę zasadniczą wymagałaby uzasadnienia poprzez spełnienie warunków "momentu konstytucyjnego", tak jak to pojęcie rozumie Bruce Ackerman. Rozważania poświęcone konstytucyjnej karcie praw skupiają się na ocenie wypełnienia przez nią kryteriów, które kierowały pracami nad jej redakcją, a mianowicie: adekwatności do dominujących w społeczeństwie ocen relacji między jednostką a wspólnotą; zgodności z międzynarodowymi standardami praw człowieka; uniwersalności treści; jurydyczności. Prowadzą one do wniosku, że karta praw zawarta w Konstytucji RP stanowi przykład nowoczesnej regulacji sytuacji prawnej jednostki, zgodnej z wymogami współczesnego konstytucjonalizmu. Ta generalna ocena nie oznacza jednak braku celowości rozważań nad możliwością czy potrzebą optymalizacji szczegółowych rozwiązań, które mogłyby zostać dokonane w ramach nowelizacji konstytucji, gdy ta okaże się niezbędna. Teza ta jest zilustrowana wybranym przykładami. (abstrakt oryginalny)

EN

The article seeks to answer the question whether it is necessary to revise the charter of rights of an individual included in the Constitution of the Republic of Poland of 1997. The starting point is the reflection on the topicality of the Basic Law from the perspective of 20 years of its applicability. The conclusion is that the Constitution meets the criteria of modern constitutionalism upon which the systems of democratic states are based. The reform consisting in a thorough revision of the existing Constitution or in replacing it with a new basic law would have to be justified by the fulfilment of the 'constitutional moment' conditions, in line with Bruce Ackerman's understanding of the term. The discussion devoted to the constitutional charter of rights focuses on the assessment of how the fundamental rights charter fulfils the criteria which guided its drafting, namely: the adequacy to the assessment of the relationship between the individual and the community that prevails in society; the compliance with international human rights standards; the universality of content; the jurisprudence. They lead to the conclusion that the charter of rights contained in the Constitution is an example of a modern regulation of the legal situation of an individual, consistent with the requirements of contemporary constitutionalism. However, this general assessment does not mean that it is pointless to consider the possibility or the need to refine the detailed solutions, or supplement the list charter, that could be made within the framework of the revision of the Constitution when this proves necessary. This thesis is illustrated with selected examples. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konstytucja RP; Prawo konstytucyjne; Prawa obywatelskie; Proces zmiany praw

EN

RP Constitution; Constitutional law; Civil Rights; Process of changing laws

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 1 Konstytucja jako najwyższe prawo Rzeczypospolitej
• Strony: 61--80

Twórcy

autor

Zdzisław Kędzia

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

Bibliografia

• A. Sajó, Constitution without the constitutional moment: a view from the new member states, "International Journal of Constitutional Law" 3(2-3), 2005.
• A. Wyrozumska, Znaczenie prawne zmiany statusu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w Traktacie Lizbońskim oraz Protokołu polsko-brytyjskiego, "Przegląd Sejmowy" 16, 2008, nr 2(85).
• B. Ackerman, We the People. Foundations, t. 1, Cambridge, Massachusetts, 1991.
• B.-O. Bryde, Verfassungsentwicklung. Stabilität und Dynamik im Verfassungsrecht der Bundesrepublik Deutschland, Baden-Baden, 1982.
• From John Adams to Massachusetts Militia, 11 October 1798, National Archives and Records Administration, Founders Online, https://founders.archives.gov/documents/Adams/99-02-02-3102.
• J. Locke, Drugi traktat o rządzie, w: idem, Dwa traktaty o rządzie, Warszawa 1992.
• J. Maritain, Man and the State, Catholic University of America Press, Washington 1998.
• J. Rawls, A Theory of Justice, Cambridge, Massachusetts, 1999.
• J.F. Helliwell, H. Huang, S. Grover, S. Wang, Good Governance and National Well-being. What Are the Linkages?, OECD Working Papers on Public Governance, 2014, http://www.oecd-ilibrary.org/governance/good-governance-and-national-well-being_5jxv9f651hvj-en.
• J.G.A. Pocock, The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition, PUP, Princeton 1975.
• J.-J. Rousseau, Lettres écrites de la montagne, w: Collection complète des oeuvres, vol. 6, Genève 1780-1789, in-4°, édition en ligne: www.rousseauonline.ch, version du 7 octobre 2012, za: A. Peretiatkowicz, Jan Jakub Rousseau. Filozof demokracji społecznej, Poznań 1949.
• J.J. Rousseau, Uwagi nad rządem Polski, Kraków 1924.
• Jan Paweł II, encyklika Redemptor hominis z 4 marca 1979 r., https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/r_hominis.html.
• Jan Paweł II, Orędzie na XXXII Światowy Dzień Pokoju 1999, https://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/jan-pawel-ii/oredzia/art,32,oredzie-na-xxxii-swiatowy-dzien-pokoju-1999.html.
• K. Brownlee, Civil Disobedience, w: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition), E.N. Zalta (ed.), https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/civil-disobedience/.
• K. Szymański, Kompetencje Unii jak plama oleju, "Rzeczpospolita" z 3 lipca 2007.
• Karta praw osób niepełnosprawnych z dnia 1 sierpnia 1997 r., Uchwała Sejmu RP z dnia 1 sierpnia 1997 r., M.P. 1997, Nr 50 poz. 475.
• M. Dziewiecki, Wolna "wolność" czy wolny człowiek?, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/F/FE/wolnosc_czl.html.
• M. Księżniakiewicz, Stosowanie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej: Protokół brytyjski i Sprawozdania ze stosowania KPP UE, "Rocznik Integracji Europejskiej" 2012, nr 6.
• M. Wyrzykowski, Awantura o Lizbonę, w: Z. Kędzia, A. Rost (red.), Współczesne wyzwania wobec praw człowieka w świetle polskiego prawa konstytucyjnego, Poznań 2009.
• M.J. Falcón y Tella, Civil Disobedience, The Eric Castrén Institute of International Law and Human Rights, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden-Boston 2004.
• Montesquieu, O duchu praw, Warszawa 1957.
• R. Chruściak, W. Osiatyński, Tworzenie Konstytucji w Polsce w latach 1989-1997, Warszawa 2001.
• S. Agere, Promoting Good Governance: Principles, Practices and Perspectives, Commonwealth Secretariat, London 2000.
• Wyrok Wielkiej Izby TSUE z 21 grudnia 2011 r., Joined Cases C-411/10 and C-493/10, nr 119; http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62010CJ0411:EN:HTML.
• Wytyczne dotyczące biznesu i praw człowieka. Wdrażanie dokumentu ramowego ONZ: "Chronić, Szanować i Naprawiać", red. B. Faracik, Częstochowa 2014.
• Wywiad z prof. M. Matczakiem Nie odwiązujcie Odyseusza, "Tygodnik Powszechny" z 11 marca 2016, https://www.tygodnikpowszechny.pl/nie-odwiazujcie-odyseusza-32718.
• Z. Kędzia, Kryteria kształtowania konstytucyjnego katalogu praw, wolności, obowiązków człowieka i obywatela, w: Poznańskie Centrum Praw Człowieka Instytut Nauk Prawnych PAN: Prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela w nowej polskiej konstytucji, red. nauk Z. Kędzia, Poznań 1990.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.7