Odpowiedzialność uczelni za kształtowanie postaw obywatelskich studentów

• Autorzy: Rafał Paweł Wierzchosławski

Warianty tytułu

A University's Responsibility for Shaping Students Civic Attitudes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zasadniczym zagadnieniem artykułu jest kwestia odpowiedzialności uczelni za kształtowanie postaw obywatelskich studenta. Wydaje się, że takie zadanie jest skutkiem ubocznym czy też jednym z pozapoznawczych celów działalności kształcącej (edukacyjnej) uczelni: nie tylko merytorycznie przygotowuje do przyszłego zawodu, lecz także zakłada, skoro jej absolwenci będą pełnili różne funkcje w życiu społecznym, politycznym, to powinni uzyskać pewien kapitał intelektualny, który pozwoli im je realizować. W tekście skupiam się na pokazaniu różnych założeń warunkujących rozumienie wiedzy oraz ram instytucjonalnych, w jakich nauka i edukacja funkcjonują w pluralistycznym społeczeństwie. Omawiam więc: (1) aspekt ontologiczny, czyli kto jest podmiotem odpowiedzialności, (2) aspekt epistemologiczny, czyli kwestię wyróżnionej pozycji uczonych w stosunku do pozostałych członków społeczności, (3) aspekt aksjologiczny, czyli pluralizm aksjologiczny współczesnych społeczeństw, (4) w kontekście fenomenu postprawdy, jako zjawiska zagrażającego racjonalnym postawom obywateli, oraz (5) przemian zachodzących w obszarze wzorców uprawiania nauki: od "republiki uczonych" do "nauki dobrze uporządkowanej", (6) pozycję ekspertów w kontekście kategorii reprezentacji różnych opcji aksjologicznych przy okazji prezentacji wiedzy dla obywateli w ramach instytucji społeczno-politycznych społeczeństwa opartego na wiedzy, a także formułuję ostateczne konkluzje dotyczące zasadności wysuniętej hipotezy, że uczelnia jest odpowiedzialna za kształtowanie postaw obywatelskich studentów. (abstrakt oryginalny)

EN

The main problem of the paper is this: should we ascribe to the University responsibility for shaping students citizenship (civic attitudes)? It seems that such a task might be understood as a secondary or extra-cognitive educational aim of the University, which aims not only to provide knowledge in a defined domain of study required by the future occupation, but also take into account that the alumni are going to fulfil various social or political functions and they require suitable intellectual capital for it. I focus on various commitments, which condition our understanding of the knowledge and institutional frameworks in which science and education function in modern pluralistic societies. In the paper I discuss: (i) the ontological aspect of the responsibility bearer, (ii) the epistemic aspect of a special role of the man of knowledge in relation to the other members of society, (iii) axiological aspects, by which I mean the problem of axiological pluralism of our societies, (iv) the context of the post-truth phenomenon which endangers rational attitudes of citizens, (v) some pragmatic shifts in scientific practices patterns: from die Gelehrterepublik [republic of science] to well-ordered science; (vi) the role of experts as representatives of various axiological options justified by scientific knowledge in relation to decision-making in the framework of the social and political institutions of the 'knowledge society'. And in the end (vii) I formulate final conclusions in favour of my main hypothesis that the University (as a body) is responsible for students' civic attitudes in the educational process. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność; Nauka; Ontologia; Społeczeństwo oparte na wiedzy; Postawy społeczne; Studenci; Postprawda

EN

Responsibility; Science; Ontology; Knowledge-based society; Social attitudes; Students; Post-truth

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 1 Konstytucja jako najwyższe prawo Rzeczypospolitej
• Strony: 339--354

Twórcy

autor

Rafał Paweł Wierzchosławski

• Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu

Bibliografia

• A. Bronk, Odpowiedzialność uczonych: uwagi metodologa, Publikacja FNP zawierająca materiały pokonferencyjne FNP 2010.
• A. Schütz, The Well-Informed Citizen: An Essay on the Social Distribution of Knowledge, w: idem, Collected Papers, vol. 2, Martinius Nijhoff, The Hague 1964 (wyd. pol.: Światły obywatel: Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy, tłum. D. Lachowska, "Literatura na Świecie" 1985, 2(163)).
• Arystoteles, Polityka.
• C. Laborde, A. Bardon (eds.), Religion in Liberal Political Philosophy, OUP, Oxford 2017.
• C. Laborde, Critical Republicanism: The Hijab Controversy and Political Philosophy, OUP, Oxford 2008.
• C. Laborde, Français, encore un effort pour être républicains!, Éditions du Seuil, Paris 2010.
• C. Laborde, Liberalism's Religion, HUP, Cambridge, MA, 2017.
• C. List, P. Pettit, Group Agency: The Possibility, Design and Status of Corporate Agents, OUP, Oxford 2011.
• D. Little, New Directions in the Philosophy of Social Science, Rowman and Littlefield, London-New York 2016.
• F. Fischer, Citizens, Experts, and the Environment: The Politics of Local Knowledge, Duke University Press, Durham, NC, - London 2000.
• F. Fischer, Democracy and Expertise: Reorienting Policy Inquiry, OUP, Oxford 2009.
• F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984.
• F. Znaniecki, The Social Role of the Man of Knowledge, Transaction Books, New Brunshwick 1986.
• H.M. Collins, R. Evans, Rethinking Expertise, UCHI Press, Chicago 2007.
• J. Goćkowski, Autorytety świata uczonych, PIW, Warszawa 1984.
• J. Goćkowski, Ethos nauki i role uczonych, Secesja, Kraków 1996.
• J. Grygieńć, Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?, Universitas, Kraków 2017.
• J. Karpiński, Nie być w myśleniu posłusznym: Ossowscy, socjologia, filozofia, Polonia Book Found Ltd., Londyn 1989.
• J. Rawls, Liberalizm polityczny, tłum. A. Romaniuk, PWN, Warszawa 1998.
• J. Van Bouwel (ed.), The Social Sciences and Democracy, Palgrave Macmilan, London 2009.
• J.-F. Spitz, , «Une théorie libérale de la religion», "La Vie des idées", 11 octobre 2017.
• J.L. Cohen, C. Laborde (eds.), Religion, Secularism, & Constitutional Democracy, CUP, New York 2015.
• J.R. Searle, Rationality in Action, MIT Press, Cambridge, MA, 2001.
• J.R. Searle, Social ontology and the philosophy of society, "Analyse und Kritik" 20, 1998.
• J.R. Searle, The Construction of Social Reality, The Free Press, New York 1995.
• M. Adolf, N. Stehr, Knowledge. Is Knowledge Power?, Routledge, London 2017.
• M. Brown, Science in Democracy: Expertise, Institution and Representation, MIT Press, Cambridge, MA, 2009.
• M. Burawoy, 2004 American Sociological Association Presidential Address "For Public Sociology", "The British Journal of Sociology" 56(2), 2005.
• M. Burawoy, Krytyczny zwrot ku socjologii obywatelskiej, "StanRzeczy" 2011, 1(1).
• M. Callon, P. Lascoumes, Y. Barthe, Acting in an Uncertain World: An Essay on Technical Democracy, MIT Press, Cambridge, MA, 2009.
• M. Gilbert, A Theory of Politcal Obligation: Membership, Commitment and the Bonds of Society, OUP, Oxford 2004.
• M. Gilbert, In search of sociality, philosophical explorations, "An International Journal for the Philosophy of Mind and Action" 1(3), 1998.
• M. Gilbert, Living Together: Rationality, Sociality and Obligation, Rowmam & Littlefield Publishers, Landham 1996.
• M. Gilbert, On Social Facts, PUP, Princeton 1989.
• M. Gilbert, Sociality and Responsibility: New Essays in Plural Subject Theory, Rowmam & Littlefield Publishers, Landham 1999.
• M. Polanyi, The republic of science: its political and economic theory, "Minerva" 1(1), 1962.
• M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, tłum. A. Kopacki, P. Dybel, przedmowa, wstęp, oprac. Z. Kranodębski, Znak, Kraków 1989.
• M. Weber, Wissenschaft als Beruf, w: Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, J. Winckelmann (Hrsg.), J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) Verlag, Tübingen 1922.
• M.B. Brown, Science in Democracy: Expertise, Institution and Representation, MIT Press, Cambridge, MA, 2009.
• M.E. Bratman, Faces of Intention, Selected Essays on Intention and Agency, CUP, Cambridge 1999.
• M.E. Bratman, Intention, Plans, and Practical Reason, HUP, Cambridge, MA, and London, England 1987.
• M.E. Bratman, Shared cooperative activity, "The Philosophical Review" 101(2), 1992.
• M.E. Bratman, Shared intention, "Ethics" 104, 1993.
• M.E. Bratman, Structures of Agency: Essays, OUP, Oxford 2007.
• N. Stehr, Die Freiheit ist eine Tochter des Wissens, Springer Fachmedien, Wiesbaden 2015.
• N. Stehr, Information, Power, and Democracy. Liberty Is a Daughter of Knowledge, CUP, Cambridge 2016.
• N. Stehr, Knowledge Societies, Sage, London 1994.
• N. Stehr, The Fragility of Modern Societies: Knowledge and Risk in the Information Age, London, Sage Publications, London-Thousand-Oaks-New Delhi 2001.
• P. Kitcher, Science in a Democratic Society, Prometheus Books, Amherst, NY, 2011.
• P. Kitcher, Science, Truth, and Democracy, OUP, Oxford 2001.
• P.N. Pettit, On the People's Terms: A Republican Theory and Model of Democracy, CUP, Cambridge, 2012.
• P.N. Pettit, Republicanism: A Theory of Freedom and Government, OUP, Oxford 1997.
• R. Grundmann, R. Stehr, Experts: The Knowledge and Power of Expertise, Routledge, London 2012.
• R. Kleszcz, Nauczyciel akademicki: neutralność czy aksjologiczne zaangażowanie?, "Etyka" 44, 2011.
• R. Scruton, Zielona filozofia: Jak poważnie myśleć o naszej planecie, tłum. J. Grzegorczyk, R.P. Wierzchosławski, Zysk i S-ka, Poznań 2017.
• R. Tuomela, A Theory of Social Action, D. Reidel, Dordrecht 1994.
• R. Tuomela, Cooperation: A Philosophical Study, Kluwer Academic Press, Dordrecht 2000.
• R. Tuomela, In Search for the Common Mind: A Critical Notice of Philip Pettit's 'The Common Mind', "International Journal of Philosophical Studies" 2, 1994.
• R. Tuomela, The Importance of Us, SUP, Stanford 1995.
• R. Tuomela, The Philosophy of Social Practices: A Collective Acceptance View, CUP, Cambridge 2002.
• R. Tuomela, The Philosophy of Sociality: The Shared Point of View, OUP, Oxford 2007.
• R. Wierzchosławski, Naukowcy w roli ekspertów. O pewnych problemach (re-)prezentacji prawdy w polityce, "Zagadnienia Naukoznawstwa" 2017, 2(212).
• R. Wierzchosławski, Politeizm aksjologiczny, władza ekspertów, a wolność obywateli. Kilka uwag o meandrach wiedzy, władzy i republice, w: A. Gawkowska, P. Gliński, A. Kościański (red.), Teorie wspólnotowe a praktyka społeczna: Obywatelskość, polityka, lokalność, IFiS PAN, Warszawa 2005.
• R. Wierzchosławski, Rola nauki w demokracji liberalnej. Subiektywny przegląd zagadnień, "Zagadnienia Naukoznawstwa" 2016, nr 1(207).
• R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982.
• R.K. Merton, The Sociology of Science: Theoretical and Empirical Investigations, UCHI Press, Chicago 1973.
• R.P. Wierzchosławski, Czy wspólnota państwowa jest odpowiedzialna za kształtowanie modelu obywatela? Argument z dystrybucji wiedzy, w: J. Miklaszewska (red.), Rozum a porządek społeczny, Księgarnia Akademicka, Kraków 2002.
• R.P. Wierzchosławski, Eksperci, laicy i światli obywatele, a problem dystrybucji wiedzy społecznie uprawomocnionej, "Roczniki Filozoficzne" 52, 2004, nr 2 (Novis vetera augere atque perficere. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdza Profesorowi Józefowi Herbutowi).
• R.P. Wierzchosławski, Floriana Znanieckiego Społeczne role uczonych w kontekście współczesnego naukoznawstwa i socjologii wiedzy naukowej, "Humaniora. Czasopismo Internetowe" 2016, nr 1(13).
• R.P. Wierzchosławski, The role of experts in the condominium model as republican (re)solution of social, economic, and political problems, w: C. Martini, M. Boumans (eds.), Experts and Consensus in Social Science - Critical Perspectives from Economics, Sociology, Politics and Philosophy, Ethical Economy - Studies in Economies Ethics and Philosophy, Springer Verlag, Heidelberg 2014.
• R.P. Wierzchosławski, The well-informed citizen and axiological polytheism of liberal society: can the political community prefer a model of citizenship, w: P.W. Juchacz, R. Kozlowski (red.), Freiheit und Verantwortung: Moral, Recht und Politik, Peter Lang Verlag, Hamburg Reihe Dia-Logos, 2002, nr 1.
• S. Jasnoff, Designs on Nature. Science and Democracy in Europe and in the United States, PUP, Princeton 2005.
• S. Kamiński, Nauka i Metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacji nauk, IN KUL, Lublin 1992.
• S. Miller, Against collective agency, w: G. Meggle (ed.), Social Facts & Collective Intentionality, Bd. 1: Zu Philosophische Forschung/Philosophical Research, J. Brandl et al. (Hrsg.), European Science Library, 2002.
• S. Miller, Social Action: A Teleological Account, CUP, Cambridge 2000.
• S. Turner, What do we mean by 'we'?, "ProtoSociology" 18(2003).
• S.P. Turner, Liberal Democracy 3.0: Civil Society in the Age of Experts, Sage, London 2003.
• S.P. Turner, Public Sociology and Democratic Theory, "Sociology" 41(5), 2007.
• S.P. Turner, The Politics of Expertise, Routledge, London 2014.
• U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Scholar, Warszawa 2002.
• U. Beck, Władza i przeciwwładza w epoce globalizacji. Nowa ekonomia polityki światowej, tłum. J. Łoziński, Scholar, Warszawa 2002.
• Z. Ziembiński, Logika praktyczna, PWN, Warszawa (wiele wydań).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.26