Narracje podrożne we wspołczesnej literaturze polskiej : aspekty etyczne i kulturowo-społeczne

• Autorzy: Tomasz Sahaj

Warianty tytułu

Travel Narratives in Contemporary Polish Literature : Ethical, Cultural and Social Aspects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel. Prezentacja wyników badań i analiz dotyczących podróży o proweniencji etycznej, kulturowej i społecznej w narracjach dostępnych we współczesnej literaturze polskiej na wybranych przykładach.
Metoda. W pracy posłużono się metodami jakościowymi, techniką analizy zawartości/treści powieści autobiograficznych współczesnych polskich prozaików i podróżników. Zanalizowano reprezentatywne teksty takich renomowanych postaci, jak filozofowie z wykształcenia - Marek Kamiński, Joanna Bator, Krzysztof Środa - oraz znani pisarze: Andrzej Stasiuk, Krzysztof Varga, Ziemowit Szczerek i in.
Wyniki. Badania wykazały duże zainteresowanie autorów analizowanych prac historią, kulturą oraz problemami etycznymi i społecznymi w ich licznych peregrynacjach po Polsce i Europie Południowej oraz Europie Środkowo-Wschodniej. Narracja wybranych autorów-podróżników zawiera liczne refleksje natury egzystencjalno-filozoficznej oraz kulturowo-społecznej, silnie socjologizującej. Ramy interpretacyjne w twórczości omawianych autorów oscylują wokół problemów lokalnych, globalnych i glokalnych.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Badania dotyczyły jedynie prac polskich autorów, skoncentrowane były na ich podróżach po Polsce, Europie Południowej i Środkowo-Wschodniej; pograniczach, peryferiach i obszarach transgranicznych. Fenomen podróży analizowanych autorów polega na tym, że ich doświadczania są subiektywne, a ich wyprawy w znacznym stopniu odbywają się w przestrzeni mentalnej, świecie wyobrażonym; to swoiste imaginaria podróżne. Implikacje praktyczne. Lektura omawianych w artykule utworów poszerza wiedzę o kulturze, historii i społeczeństwie krajów, po których w sposób etycznie odpowiedzialny podróżują autorzy badanych prac. Ich książki podróżnicze z powodzeniem mogą stać się elementem turystyki literackiej/kulturowej.
Oryginalność. W branżowej literaturze przedmiotu istnieją rozproszone prace dotyczące poszczególnych autorów omawianych w artykule. Zaletą prezentowanego tekstu jest ujęcie i zanalizowanie twórczości badanych postaci w jednym miejscu, z uwzględnieniem specyfiki ich podróży: duchowych, kulinarnych, pielgrzymkowych, poznawczych, ucieczkowych.
Rodzaj pracy. Artykuł ma charakter przeglądowy i jest naukowym esejem refleksyjnym. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. The presentation of results and analyses regarding on the journeys of ethical, cultural and social provenance in narratives available in contemporary Polish literature illustrated by chosen examples.
Method. To prepare the presentation, qualitative methods were used together with the analysis technique of the content/plot of novels of autobiographies of contemporary Polish prose writers and travelers. The author analysed representative texts of such highly-regarded figures as philosophers by profession - Marek Kamiński, Joanna Bator, Krzysztof Środa - and wellknown writers: Andrzej Stasiuk, Krzysztof Varga, Ziemowit Szczerek and others.
Findings. Research showed the authors' great interest in history, culture, ethical and social issues during their numerous peregrinations all over Poland, Southern Europe and Central and Eastern Europe. The narration of the chosen author-travelers contains numerous reflections of existential-philosophical and cultural-social nature, focusing on sociological analysis. The interpretative framework in the works of the discussed authors fluctuates around local, global and glocal problems.
Research and conclusions limitations. The study concerned only the works of Polish authors and concentrated on their journeys all over Poland, Southern and Central and Eastern Europe; borderlands, peripheral and cross-border areas. The phenomenon of the journeys of the analysed authors lies in the fact that their experiences are subjective, and their expeditions are undertaken to a considerable degree in mental space, a depicted world; they are unique imaginary adventures.
Practical implications. Reading the works discussed in the article expands knowledge on culture, history and the society of countries where the authors undertake their ethically responsible travels. Their books can successfully become an element of literary/cultural tourism.
Originality. In literature on the subject works concerning individual authors discussed in the article are dispersed. The advantage of the presented text is the depiction and analysis of the creative output of the examined authors in one place, including the characteristics of their journeys: spiritual, culinary, pilgrimage, cognitive and escape.
Type of paper. The article is a review and a scientific, reflective essay. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kultura; Społeczeństwo; Turystyka; Etyka; Przegląd literatury

EN

Culture; Society; Tourism; Ethics; Literature review

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 49 Etyka w turystyce
• Strony: 283--307

Twórcy

autor

Tomasz Sahaj

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

Bibliografia

• Bator J. (2004), Japoński wachlarz, Wydawnictwo Twój Styl, Warszawa.
• Bator J. (2009), Piaskowa góra, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Bator J. (2010), Chmurdalia, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Bator J. (2011), Japoński wachlarz - powroty, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Bator J. (2012), Ciemno, prawie noc, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Bator J. (2014), Rekin z parku Yoyogi, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Bator J. (2015), Wyspa łza, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Bator J. (2016), Rok królika, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Bator J. (2017), Purezento, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Bieńczyk M. (2014), Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa.
• Bobkowski A. (1957), Szkice piórkiem, t. 1-2, Instytut Literacki, Paryż.
• Brzeziński M. (2012), Kulisy kulinarnej Akademii, Wydawnictwo Helion, Gliwice.
• Buczkowska K. (2008), Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, Wydawnictwo AWF, Poznań.
• Cichy M. (2014), Zawsze jest dzisiaj, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Cichy M. (2017), Pozwól rzece płynąć, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Currey M. (2015), Codzienne rytuały. Jak pracują wielkie umysły, przeł. A. Napiórska, Wydawnictwo WAB - Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa.
• Cynarski W.J. (2017), Czas wolny, turystyka i rekreacja w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
• Davies N. (2017), Na krańce świata. Podróż historyka przez historię, przeł. E. Tabakowska, Wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków.
• Dębicki M. (2012), Z wędrówek po "opłotkach Europy". Społeczno-kulturowe oblicze peryferii w twórczości Andrzeja Stasiuka, "Kultura i Społeczeństwo", Vol. 1, s. 81-100.
• Dębicki M. (2015), Wzdłuż meandrów Sanu. Transgraniczność nieobecna, nieoczywista, potencjalna, wyobrażona - jako refleks współczesnych i niegdysiejszych realiów bieszczadzkiego odcinka pogranicza polsko- -ukraińskiego, [w:] Sąsiedztwa III RP. Ukraina: zagadnienia społeczne. Praca zbiorowa pod redakcją M. Dębickiego i J. Makaro, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, s. 146-174.
• Dębicki M. (2016), Rosja w obserwacjach i projektach Andrzeja Stasiuka, [w:] Sąsiedztwa III RP. Rosja: zagadnienia społeczne. Praca zbiorowa pod redakcją M. Dębickiego i J. Makaro, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, s. 318-350.
• Dielemans J. (2011), Witajcie w raju. Reportaże o przemyśle turystycznym, przeł. D. Górecka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Długowski Ł. (2016), Mikrowyprawy w wielkim mięście. Wypocznij i naładuj baterie, Wydawnictwo Muza, Warszawa.
• Dobieszewski J. (2005), Inność jako wartość. Filozoficzno-antropologiczny horyzont turystyki, [w:] Turystyka jako dialog kultur, Praca zbiorowa pod redakcją Z. Krawczyka, E. Lewandowskej-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicza, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Warszawa, s. 73-94.
• Dobieszewski J. (2009) Teologia podróży, filozofia wędrówki, [w:] Człowiek w podróży. Praca zbiorowa pod redakcją Z. Krawczyka, E. Lewandowskej- Tarasiuk, J.W. Sienkiewicza, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Warszawa, s. 31-39.
• Domeracki P. (2016), Rozstaje samotności. Studium filozoficzne, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
• Eco U. (1986), Imię róży, przeł. A. Szymanowski, PIW, Warszawa.
• Eco U. (2017), Jak podróżować z łososiem, przeł. K. Żaboklicki, Oficyna Literacka Noir Sur Blanc, Warszawa.
• Fabjański M. (2003), Wędrówki filozoficzne, Wydawnictwo Wilga, Warszawa.
• Fabjański M. (2010), Stoicyzm uliczny. Jak oswajać trudne sytuacje, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
• Fabjański M. (2014), Zaufaj życiu. Nie zakochuj się w przelatującym wróblu, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa.
• Fabjański M., Zostaje tylko tło. Jak wędrować filozoficznie, maszynopis.
• Gardzińska A. (2015), Transgraniczny produkt turystyczny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Gehl J. (2014), Miasta dla ludzi, przeł. S. Nogalski, Wydawnictwo RAM, Kraków.
• Gehl J. (2014a), Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, przeł. M.A. Urbańska, Wydawnictwo RAM, Kraków.
• Gondek A. (2014), Granice są w nas, Wydawnictwo Alegoria, Warszawa. Gros F. (2015), Filozofia chodzenia, przeł. E. Kaniowska, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
• Hamvas B., Filozofia wina i Marai S., Rzecz o węgierskich winach (2013), przeł. T. Olszański, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa.
• Heck D. (2015), Doświadczenie pogranicza polsko-ukraińskiego we współczesnej literaturze polskiej, [w:] Sąsiedztwa III RP. Ukraina: zagadnienia społeczne. Praca zbiorowa pod redakcją M. Dębickiego i J. Makaro, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, s. 136-145.
• Hugo-Baderer J. (2010), W rajskiej dolinie wśród zielska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Hugo-Baderer J. (2011), Biała gorączka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Hugo-Baderer J. (2011a), Dzienniki kołymskie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Jagielski W. (2012), Wieże z kamienia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Jagielski W. (2015), Wszystkie wojny Lary, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Jaśkowiak J. (2017), Dżejdżej. Rozmowy z Jackiem Jaśkowiakiem prezydentem Poznania, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań. Rozmawiał W. Nowak i W. Szostak.
• Jirásek I. (2014), Pilgrimage - tourism continuum once again: matrix of sacred,spiritual and profane connectedness to authenticity, "Ido Movement for Culture. Journal of Martial Arts Anthropology", vo. 14, no. 4, s. 46-53.
• Kagge E. (2017), Cisza, przeł. I. Zimnicka, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa.
• Kalder D. (2008), Zagubiony kosmonauta. Zapiski antyturysty, przeł. M. Ignaczak i P. Siemion, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Kamiński M. (2001), O co w tym życiu chodzi?, "Tygodnik Powszechny", 2 maja 2010, s. 28-29.
• Kamiński M. (2012), Warto podążać za marzeniami. Moja podróż przez życie, Wydawnictwo G+J RBA, Warszawa.
• Kamiński M. (2016), Trzeci biegun, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
• Kant I.(1984), Krytyka praktycznego rozumu, przeł. J. Głowacki, PWN, Warszawa.
• Kazimierczak M. (2009), W poszukiwaniu autentyczności turystyki kulturowej, [w:] Człowiek w podróży. Praca zbiorowa pod redakcją Z. Krawczyka, E. Lewandowskej-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicza, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Warszawa, s. 41-58.
• Kazimierczak M. (2011), W poszukiwaniu praktycznej filozofii podróży, "Folia Turistica", Vol. 24, s. 11-33.
• Kieran D. (2014), O wolnym podróżowaniu, przeł. M. Glasenapp, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
• Kołodziejczyk M. (2013), B. Opowieści z planeta prowincja, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Kołodziejczyk M. (2015), Dysforia. Przypadki mieszczan polskich, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Kołodziejczyk M. (2016), Bardzo martwy sezon. Reportaże naoczne, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Kołodziejczyk M. (2018), Prymityw. Epopeja narodowa. Powieść, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Kosiewicz J. (2004), Filozoficzne aspekty kultury fizycznej i sportu, Wydawnictwo BK, Warszawa.
• Krawczyk Z. (2005), Globalne i krajowe tendencje rozwoju turystyki, [w:] Turystyka jako dialog kultur. Praca zbiorowa pod redakcją Z. Krawczyka, E. Lewandowskej-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicza, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Warszawa, s. 9-32.
• Książek M. (2013), Bardziej na prawo na mapie, [w:] Patrząc na Wschód: przestrzeń, człowiek, mistycyzm, Stasiuk A. i in., Fundacja Sąsiedzi, Białystok, s. 144-169.
• Książek M. (2013a), Jakuck: słownik miejsca, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Książek M. (2015), Droga 816, Fundacja Sąsiedzi, Białystok.
• Lewczuk D., Gondek A., Wikiera M. (2016), Wielki pustynny szlem: jak przesuwać granice swoich możliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Lipoński W. (2012), Historia sportu na tle rozwoju kultury fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
• Makłowicz R. (2015), C.k. kuchnia, Wydawnictwo Wysoki Zamek, Kraków.
• MacCannel D. (2002), Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, przeł. E. klekot, A. Wieczorkiewicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa.
• Mela J. (2010), Poza horyzonty, Wydawnictwo G + J RBA, Warszawa.
• Murakami H. (2013), O czym mówię, kiedy mówię o bieganiu, przeł. J. Polak, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
• Orbitowski Ł. (2014), Zapiski nosorożca: moja podróż po drogach, bezdrożach i legendach Afryki, Wydawnictwo Sine Qua Non, Kraków.
• Palikot J. (2007), Płoną koty w Biłgoraju, Wydawnictwo słowo/ obraz terytoria, Gdańsk.
• Plichta P. (2017), Filozofia (i) Camino de Santiago w narracjach Marka Kamińskiego o pielgrzymce, "Turystyka Kulturowa", Vol. 5, s. 19-34.
• Próchniak P. (2017), Rekreacja przygodowa w środowisku przyrody: uwarunkowania podmiotowe, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Sahaj T. (2015), Analizy socjologiczne w powieściach podróżnych Billa Brysona. Studium przypadku, "Turystyka Kulturowa", Vol. 7, s. 18-33.
• Sahaj T. (2016), Podróże i włóczęgi rowerowe Andrzeja Bobkowskiego, "Kultura i Społeczeństwo", Vol. 1, s. 65-83.
• Sahaj T. (2017), Bieganie jako fenomen społeczny, [w:] Społeczne i kulturowe aspekty sportu i turystyki. Praca zbiorowa pod redakcją J. Kosiewicza, A. Bochenek, Wydawnictwo AWF, Biała Podlaska, s. 117-127.
• Sahaj T. (2017a), Między terapią a wolnością. Bieganie we współczesnej prozie polskiej, [w:] Polska moda na bieganie - zapiski socjologiczne. Praca zbiorowa pod redakcją J.R. Stempnia, Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego, Łódź, s. 201-219.
• Schlögel K. (2009), W przestrzeni czas czytany. O historii cywilizacji i geopolityce, przeł. I. Drozdowska, Ł. Musiał, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Schnabel U. (2014), Sztuka leniuchowania. O szczęściu nicnierobienia, przeł. V.Grotowicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
• Smith R.R. (2012), Podróże z Platonem. Filozofia na walizkach, przeł. K. Michałowicz, Wydawnictwo Carta Blanca, Warszawa.
• Springer F. (2016), Księga zachwytów, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
• Springer F. (2016a), Miasto Archipelag: Polska mniejszych miast, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
• Stasiuk A. (1995), Opowieści galicyjskie, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Stasiuk A. (1997), Dukla, Wydawnictwo Czarne, Czarne.
• Stasiuk A. (2000), Tekturowy samolot, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2004), Jadąc do Babadag, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2006), Fado, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2008), Jak zostałem pisarzem (próba autobiografii intelektualnej), Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2009), Jadąc do Stambułu. Bułgaria i europejska część Turcji, [w:] Odessa transfer. Reportaże znad Morza Czarnego. Praca zbiorowa pod redakcją K. Raabe, M. Sznajderman, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2009a), Rosja: wielka depresja, "Nowa Europa Wschodnia", Vol. 3-4, s. 93-102. Rozmawiał I. Dańko.
• Stasiuk A. (2009b), Taksim, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2010), Dziennik pisany później, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2013), Nie ma ekspresów przy żółtych drogach, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2014), Wschód, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2015), Kucając, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2015a), Życie to jednak strata jest, Wydawnictwo Agora, Warszawa i Wydawnictwo Czarne, Wołowiec. Rozmawiała D. Wodecka.
• Stasiuk A. (2016), Osiołkiem, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Stasiuk A. (2018), Kroniki beskidzkie i światowe, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Swann L. (2007), Sprawiedliwość owiec. Filozoficzna powieść kryminalna, przeł. J. Kraśko, Wydawnictwo Amber, Warszawa.
• Symotiuk S. (1997), Filozofia i geniusloci, Instytut kultury, Warszawa.
• Szalewska K. (2012), Pasaż tekstowy. Czytanie miasta jako forma doświadczania przeszłości we współczesnym eseju polskim, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2012.
• Szczerek Z. (2013), Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian, Wydawnictwo Korporacja Ha!art, Kraków.
• Szczerek Z. (2013a), Rzeczpospolita zwycięska: alternatywna historia Polski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Szczerek Z. (2014), Siódemka, Wydawnictwo Korporacja Ha!art, Kraków.
• Szczerek Z. (2015), Tatuaż z tryzubem, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Szczerek Z. (2017), Międzymorze: podróże przez prawdziwą i wyobrażona Europę Środkową, Wydawnictwo Agora, Warszawa i Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Środa K. (2003), Niejasna sytuacja na kontynencie: prywatny przewodnik po różnych stronach świata, Świat Literacki, Izabelin.
• Środa K. (2006), Projekt handlu kabardyńskimi końmi, Świat Literacki, Warszawa.
• Środa K. (2012), Podróż do Armenii i innych krajów z uwzględnieniem najbardziej interesujących obserwacji przyrodniczych, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Środa K. (2016), Las nie uprzedza, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec. Św. Augustyn (2002), Wyznania przeł. Z. Kubiak, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Twardoch S. (2009), Zimne wybrzeża, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
• Twardoch S. (2015), Wieloryby i ćmy. Dzienniki 2007-2015, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Urry J. (2007), Spojrzenie turysty, przeł. A. Sulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Varga K. (2008), Gulasz z Turula, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Varga K. (2012), Polska mistrzem Polski, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
• Varga K. (2012a), Trociny, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Varga K. (2014), Czardasz z mangalicą, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Varga K. (2015), Masakra, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Varga K. (2016), Langosz w jurcie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Varga K. (2016a), Setka, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa.
• Varga K. (2018), Sonnenberg, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Wałkuski M. (2014), Ameryka po kawałku, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Wieczorkiewicz A. (2012), Apetyt turysty. O doświadczaniu podróży, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
• Zielińska M., Trzop B. red. (2014), Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: pogranicza i centra współczesnej Europy. Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.
• Zielińska M., Trzop B., Lisowski K. red. (2007), Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: pogranicza Polski w integrującej się Europie. Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.0832