Prawne aspekty konkurencji na rynku pośrednictwa ubezpieczeniowego

• Autorzy: Mariusz Fras

Warianty tytułu

Selected Legal Aspects of Competition in the Context of Insurance Intermediation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wiadomo, iż konkurencja jest nieodzownym elementem rynku ubezpieczeniowego. Odgrywa ważna rolę w rozwoju gospodarki i jest ściśle związana z zasadą wolności gospodarczej. Kluczowym aktem prawnym w sprawach konkurencji jest ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Sam zakaz działalności konkurencyjnej wywodzi się z zasady lojalności kontraktowej. Poglądy doktryny pozwalają stwierdzić, że element szczególnego zaufania właściwy jest dla umowy agencji (agenta ubezpieczeniowego) , umowy brokerskiej (brokera ubezpieczeniowego), umowy o pośrednictwo. Wspólną cechą większości tych stosunków jest wyposażenie jednego z podmiotów w możliwość daleko posuniętej ingerencji w sferę prawną drugiego podmiotu. Podmiot upoważniony, w zamian za wynagrodzenie, obowiązany jest dokonywać czynności w interesie drugiej strony, w ramach przyznanej mu kompetencji do podejmowania decyzji, skutecznych w jej sferze prawnej. Konieczne jest stworzenie gwarancji zabezpieczenia interesów uczestnika obrotu i realizacji jego woli. Służy temu m.in. instytucja szczególnego zaufania. Ze szczególnego zaufania, oprócz korzyści, mających z reguły postać wynagrodzenia, wywodzi się dla podmiotu obdarzanego zaufaniem dodatkowe obowiązki. Podstawowym obowiązkiem, łączonym z relacją szczególnego zaufania, jest obowiązek lojalności. Często przedstawiany jest on za pomocą wynikających z niego lub powiązanych z nim konkretnych, prawnych obowiązków, np. obowiązku zabiegania o interesy kontrahenta, obowiązku zachowania poufności informacji, zakazu działalności konkurencyjnej. Podkreśla się jednak, że suma tych obowiązków nie oddaje istoty obowiązku lojalności. Istota ta polega bowiem na odwołaniu się do pozaprawnych, ogólnych zasad, takich jak przyzwoitość czy uczciwość. Zasady te wymagają, by osobie obciążonej obowiązkiem lojalności stawiać wyższe wymagania etyczne, niż mogłoby to wynikać z zasad współżycia społecznego, wiążących strony z mocy art. 354 k.c.. Szczególne zaufanie jest więc elementem umożliwiającym włączenie do treści stosunku prawnego obowiązków o charakterze etycznym i uniwersalnym. (fragment tekstu)

EN

Fundamental legal act referring to the competition issue in Poland is an Act of April, 16 1993 concerning the unfair competition. The prohibition on the competitive activity origins from the rule of contract loyality and decency. In this context a work of brokers and insurance agents was analyzed. The element of the special trust is specific for agency agreements, broker's agreements and the intermediation agreements which has its normative implication in the provisions of the Act on insurance intermediation of May, 23 2003. An unfair competition can be observed between brokers themselves or an insurance broker can show an unfair competitive behavior towards an ordering party. In this context some factors of an unfair competence, which can be observed in broker's activity, are described. One of the delicts is connected with the trade mark of the company, which may mislead the customers about the company's identity or its service, a company can also give other misleading information about itself or other companies. Client privileged information including all information which an insurance broker gains from a customer is also a very crucial aspect of the matter here discussed. The article mentions also the relation between competition existing on the insurance intermediation market and the commission claim of insurance intermediators. Moreover, the author indicates the postulate concerning the prohibition to withdraw from a commission for a policyholder, insured party and other intermediators. Subject matter described in the article is only a small episode of the wide topic concerning the competition in the context of economic interest of the participants of the insurance market. Competition is favorable for their interest providing that it is honest and respects the contract loyality and decency. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konkurencja; Pośrednictwo ubezpieczeniowe; Ubezpieczenia; Rynek ubezpieczeniowy

EN

Competition; Insurance intermediation; Insurances; Insurance market

• Czasopismo: Rozprawy Ubezpieczeniowe
• Rocznik: 2009
• Numer: nr 2(7)
• Strony: 155--172

Twórcy

autor

Mariusz Fras

• Uniwersytet Ślaski w Katowicach

Bibliografia

• 1. M. Bednarek, Mienie. Komentarz do art. 44-553 Kodeksu cywilnego, Kraków 1997, s. 194
• 2. A. Bierć, Ochrona prawna danych osobowych w sferze działalności gospodarczej w Polsce - aspekty cywilnoprawne (w:) M. Wyrzykowski (red.), Ochrona danych osobowych, Warszawa 1999, s. 131.
• 3. T. Blumenfeld, Klientela jako przedmiot obrotu i ochrony prawnej, Warszawa 1932, s. 16 i nast.
• 4. P. Bogdalski, Tajemnica przedsiębiorstwa - zagadnienia konstrukcyjne, Monitor Prawniczy 1997, nr 6, s. 228-233;
• 5. A. Burzak, Umowa o pośrednictwo (1), Przegląd Prawa Handlowego 1992, nr 2, s. 18.
• 6. A. Burzak, Umowa o pośrednictwo, cz. II, Przegląd Prawa Handlowego 1992, nr 3, s. 19.
• 7. S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 1998, s. 129
• 8. Z. Fenichel, Pojecie "dobrych obyczajów" w prawie polskim (w:) Polskie prawo prywatne i procesowe, Studia, Kraków 1936, s. 673-705
• 9. M. Fras, Odpowiedzialność brokera ubezpieczeniowego za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (rozważania na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego), Prawo Asekuracyjne 2009, nr 3.
• 10. M. Fras, Uwagi o transparentności wynagrodzenia brokerskiego na tle ustawodawstwa austriackiego - wzór dla polskiego ustawodawcy?, Prawo Asekuracyjne 2007, nr 4, s 80 i nast.
• 11. B. Fuchs, Umowy franchisingowe, Kraków 1998, s. 203
• 12. B. Gadek, Generalna klauzula odpowiedzialności za czyn nieuczciwej konkurencji, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1997, z. 1, s. 99 i nast.
• 13. K. Golat, R. Golat, Oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorców, Warszawa 1998, s. 121
• 14. L. Górnicki, Nieuczciwa konkurencja, w szczególności przez wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług i środki ochrony w prawie polskim, Wrocław 1997, s. 27 i 28 oraz cyt. tam literatura.
• 15. H.A. Greiss, M. Zinnert, Der Versicherungsmakler, 2 Auflage, Karlsruhe 1992, s. 115.
• 16. S. Grzybowski, O przepisach kodeksu cywilnego dotyczących zlecenia, Nowe Prawo 1967, nr 10, s. 1281 - 1283
• 17. R.W. Hodgin, Insurance intermediaries and the law, London 1987, s.19-76
• 18. M. Kępiński, Problemy ogólne nowej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1994, z.2, s. 6.
• 19. B. Kęszycka, Dobre obyczaje jako kryterium oceny ubezpieczeniowego wzorca staranności, Prawo Asekuracyjne 2009, nr 1, s. 27 i nast.
• 20. T. Knypl, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji; Komentarz, Sopot 1995, s. 80.
• 21. T. Knypl, K. Trzciński, Znaczenie zwyczajów i dobrych obyczajów w prawie cywilnym i handlowym, Przegląd Prawa Handlowego 1997, nr 8, s. 19.
• 22. S. Koroluk, Broker jako pośrednik ubezpieczeniowy, Sopot 1998, s. 96-105.
• 23. W. Kotarba, Dobra niematerialne w gospodarce, Warszawa 1997, s. 17 i nast.
• 24. E. Kowalewski, Makler ubezpieczeniowy, Broker, Bydgoszcz 1991 s. 22.
• 25. E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Bydgoszcz-Toruń 2006, s. 443.
• 26. E. Kowalewski, Projekt ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Uwagi polemiczne, Prawo Asekuracyjne 1998, nr 2, s. 28.
• 27. E. Kowalewski, Wynagrodzenie brokera ubezpieczeniowego, Prawo Asekuracyjne 2008, nr 2 s. 11.
• 28. M. Litwińska, Pojęcie przedsiębiorstwa w prawie handlowym i cywilnym, cz. I, Przegląd Prawa Handlowego 1993, nr 1
• 29. M. Litwińska, Przedsiębiorstwo jako przedmiot obrotu, cz. II, Przegląd Prawa Handlowego 1993, nr 2.
• 30. E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 1999, s. 54 - 56.
• 31. E. Łętowska, (w:) System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, Ossolineum 1981, s. 313.
• 32. J. Namitkiewicz, Przemysł i handel a prawo, Łódź 1948, s. 129-130.
• 33. E. Norek, Przedsiębiorstwo jako przedmiot obrotu gospodarczego, Warszawa 1997, s. 53-54.
• 34. J. Nowacki, Analogia legis a sprawiedliwość legalna (w:) Valeat aeguitas. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiem, Katowice 2000, s. 324.
• 35. L. Ogiegło, Odpowiedzialność kontraktowa pośrednika (w:) Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, Kraków 1994, s. 253 i nast.
• 36. L. Ogiegło, Usługi jako przedmiot stosunków cywilnoprawnych, Katowice 1989, s. 139 - 184.
• 37. J. Pokrzywniak, Obowiązek lojalności jako element stosunku obligacyjnego, Monitor Prawniczy 2003, nr 19, s. 809.
• 38. M. Poźniak - Niedzielska, Dobra niematerialne przedsiębiorstwa państwowego, Warszawa - Łódź 1990, s. 24 i nast.
• 39. M. Poźniak - Niedzielska, Oznaczenia odróżniające podmioty gospodarcze a zakres prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, Rejent 1993, nr 2, s. 9-10.
• 40. M. Poźniak - Niedzielska, Przesłanka wprowadzenia w błąd jako podstawa odpowiedzialności z tytułu nieuczciwej konkurencji (w) Studia z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Prof. Biruty Lewaszkiewicz - Petrykowskiej, Łódź 1997, s. 203 i nast.
• 41. M. Poźniak - Niedzielska, Wzory zdobnicze i ich ochrona, Warszawa 1978, s. 122-123
• 42. M. Poźniak - Niedzielska, Zbycie przedsiębiorstwa w świetle zmian w kodeksie cywilnym, Państwo i Prawo 1991, nr 6
• 43. J. Prölss, A Martin,Versicherungsvertragsgesetz Kommentar zu VVG und EG VVG München 1998, s. 400.- 403 i tam. cyt. piśmiennictwo i orzecznictwo.
• 44. Z. Radwański, Koncepcja praw podmiotowych osobistych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1988, nr 2, s. 4 i nast.
• 45. E. Rott - Pietrzyk, Umowa agencyjna w prawie polskim a standardy europejskie, Kwartalnik Prawa Prywatnego, R. VII: 1998, z. 1, s. 58.
• 46. M. Safjan, Klauzule generalne w prawie cywilnym, Państwo i Prawo 1990, nr 11, s. 48 i nast.
• 47. M. Safjan, Ochrona majątkowa dóbr osobistych po zmianie przepisów kodeksu cywilnego, Przegląd Prawa Handlowego 1997, nr 1, s. 14
• 48. T. Sangowski (red.), Vademecum Pośrednika Ubezpieczeniowego, Poznań 1996, s. 110.
• 49. K. Sieg,Entwicklungslinien des Versicherungsvermittlerrechts, Zeitschrift für die Gesamate Versicherungswissenschaft 1982, s. 160.
• 50. R. Skubisz, Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin 1988, s. 139 i nast.
• 51. R. Skubisz, Zasady prawa firmowego, Rejent 1993, nr 1, s. 13
• 52. B. Sołtys, Klientela - Przedsiębiorstwo - Wolny zawód, Rejent 1995, nr 1, s. 124-125.
• 53. B. Sołtys, Pojęcie i charakter klienteli w prawie polskim. Klientela przedmiotem obrotu i ochrony prawnej, Poznań 1995, s. 7-50
• 54. S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji znaku towarowego (w:) Problemy prawa wynalazczego i patentowego, Katowice 1974, s. 123 oraz 129 i nast.
• 55. M. Sośniak, Umowy o świadczenie usług z art. 750 kodeksu cywilnego, Państwo i Prawo 1981, nr 5
• 56. L. Stecki, Consulting, TNOiK Dom Organizatora, Toruń 1997, s. 245.
• 57. R. Stefanicki, Prawo do nazwy (firmy) i jego ochrona, Kraków 1999, s. 114.
• 58. A. Szmyt, O normowaniu podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej; Gdańskie Studia Prawnicze - Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej profesora Kazimierza Kruczalaka, t. V, Gdańsk 1999, s. 403 i nast.
• 59. J. Sztabińska, Bank w nazwie spółki, Gazeta Prawna 1997, nr 47, s. 29.
• 60. J. Szwaja (w:) ., J Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 1994, s. 40-43.
• 61. A. Walaszek - Pyzioł, W. Pyzioł, Czyn nieuczciwej konkurencji (analiza pojęcia), Przegląd Prawa Handlowego 1994, nr 10 s. 4 i nast.
• 62. M Werber, Zur des Versicherungsmaklers in heutiger Zeit, Versicherungswirtschaft (Zeitschrift) 1988, s. 1160.
• 63. E Wieczorek (w:) Z. Brodecki, M. Serwach (red.), Prawo Ubezpieczeń Gospodarczych, Komentarz, Zakamycze 2005, s. 1125 i 1147.
• 64. I. Wiszniewska, Ochrona przed reklamą wprowadzającą w błąd, Przegląd Prawa Handlowego 1996, nr 2, s. 5
• 65. I. Wiszniewska, Ochrona oznaczeń odróżniających, Przegląd Prawa Handlowego 1997, nr 3, s. 15
• 66. A. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. III, Warszawa 1993, s. 118
• 67. T. Wiśniewski (w:) Komentarz do kodeksu cywilnego. Zobowiązania, t. II, Warszawa 1997, s. 270.
• 68. T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek (red.), Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga III, Lexis Nexis, Warszawa 2002, s. 378.