Izolacjonizm i nieinterwencja w tradycji amerykańskiej polityki zagranicznej

• Autorzy: Przemysław Piotr Damski

Warianty tytułu

Isolationism and Non-interventionism in the Tradition of American Foreign Policy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego artykułu jest przeglądowe przedstawienie historii amerykańskiego izolacjonizmu i polityki nieinterwencji, a także wpływu dziedzictwa George'a Washingtona i Thomasa Jeffersona na kształtowanie się polityki zagranicznej USA i jej późniejszą ewolucję. Pozwoli to lepiej zrozumieć powrót Stanów Zjednoczonych do bardziej chłodnych stosunków ze Starym Kontynentem. (fragment tekstu)

EN

Commentators of the American foreign policy often criticize president Donald Trump's activity. They say of return of isolationism and abandoning by the United States its active role in Europe. However, American activity in this part of the world is rather new phenomenon. For most of its history the United States avoided interfering in European affairs. The founding myth of the USA was based on anti-European feelings. Europe was recognized as the main danger for American independence. For that reason, George Washington and the following presidents avoided, with increasing radicalism, political contacts with Europe (non- -intervention). President Trump continues the policy of non-intervention in Europe, but unlike his predecessor he adopted more aggressive narration which takes much from anti-European ideas deeply rooted in the tradition of American foreign policy. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stosunki międzynarodowe; Polityka zagraniczna; Doktryny polityczne; Historia polityczna

EN

International relations; Foreign policy; Political doctrine; Political history

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 3
• Strony: 309--335

Twórcy

autor

Przemysław Piotr Damski

• Akademia Finansów i Biznesu Vistula - Warszawa

Bibliografia

• Ambrosius L. E., The Great War, Americanism revisited, and the anti-Wilson crusade, [w:] A companion to Theodore Roosevelt, ed. S. Ricard, Chichester, West Sussex-Malden, MA 2011.
• The American Secretaries of State and their diplomacy, vol. 7, ed. S. F. Bemis, New York 1963.
• America's transatlantic turn. Theodore Roosevelt and the "discovery" of Europe, ed. H. Krabben dam, J. M. Thompson, New York-Houndmills 2012.
• Amerykomania. Księga jubileuszowa profesora dra hab. Andrzeja Mani, t. 1, red. W. Bernacki, A. Walaszek, Kraków 2009.
• Balleck B. J., When the ends justify the means. Thomas Jefferson and the Louisiana Purchase, "Presidential Studies Quarterly" 1992, vol. 22, No. 4.
• Beisner R. L., Dean Acheson. A life in the Cold War, Oxford-New York 2006.
• Belohlavek J. M. i in., Manifest Destiny and empire. American antebellum expansionism, College Station, TX 1997.
• Bernstein S., Jefferson and the French Revolution, "Science & Society" 1943, vol. 7, No. 2.
• Boghardt T., The Zimmermann telegram. Intelligence, diplomacy, and America's entry into World War I, Annapolis, Maryland 2012.
• Brands H. W., Andrew Jackson. His life and times, New York 2006.
• British documents on the origins of the war, vol. 3: The testing of the Entente, 1904-6, ed. G. P. Gooch, H. W. V. Temperley, London 1928.
• Buel R., America on the brink. How the political struggle over the war of 1812 almost destroyed the young republic, New York, NY 2005.
• Calamur K., Why Europe is worried about Donald Trump's latest remarks, "The Atlantic" [online], 16.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: https://www.theatlantic.com/news/archive/2017/01/europe-trump/513248/.
• Cameron R. E., Neal L., Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, Warszawa 2010.
• A companion to Theodore Roosevelt, ed. S. Ricard, Chichester, West Sussex-Malden, MA 2011.
• Congressional record, containing proceedings and debates of the Fifty-Ninth Congress, first session also special session of the Senate, vol. 40, Washington 1906.
• Cooper J. M., Woodrow Wilson. A biography, New York 2009.
• Crapol E. P., John Quincy Adams and the Monroe Doctrine. Some new evidence, "Pacific Historical Review" 1979, vol. 48, No. 3.
• Cunningham M., Mexico and the foreign policy of Napoleon III, Houndmills, Basingstoke, Hampshire-New York 2001.
• Damski P. P., American non-intervention policy in 'European matters' and the US involvement in the Morocco Crisis of 1905-06, 2016, komputeropis w zbiorach autora.
• Damski P. P., "Najbliższe narody". Stosunki brytyjsko-amerykańskie w dobie prezydentury Theodore'a Roosevelta (1901-1909), Warszawa 2014.
• Damski P. P., Rola Stanów Zjednoczonych w zwołaniu i przygotowaniu II Konferencji Pokojowej w Hadze (1907 r.), "Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula" 2016, t. 48, nr 3.
• Damski P. P., Stanowisko Theodore'a Roosevelta wobec "traktatów Haya-Pauncefote'a" z 5 II 1900 r. i 18 XI 1901 r., "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica" 2011, t. 86.
• Damski P. P., Stosunki brytyjsko-amerykańskie w dobie prezydentury Theodore'a Roosevelta (1901-1909), "Dzieje Najnowsze" 2013, nr 4.
• Damski P. P., Wielka Brytania i przyczyny kryzysu wenezuelskiego (1902-1903), "Klio" 2016, t. 36, nr 1.
• Daszyńska J., Misje Benjamina Franklina w Londynie w latach 1757-1775, Łódź 1994.
• The Declaration of independence, 4.07.1776 [dostęp: 16.05.2018], dostępny w internecie: http://www.ushistory.org/declaration/document/.
• Deikmann K., Gove M., Full transcript of interview with Donald Trump, "The Times" [online], 16.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: http://www.thetimes.co.uk/article/full-transcript-of-interview-with-donald-trump-5d39sr09d.
• Disraeli B., Our relations with the United States, June 16, 1856, [w:] Hansard parliamentary debates. House of commons, vol. 142, London 1856.
• Donald Trump's speech could have been written by Poland's populists, "The Economist" [online], 7.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: https://www.economist.com/news/europe/21724892-warsaw-americas-president-barely-mentions-democracydonald-trumps-speech-could-have-been.
• Eden D., America's fi rst intervention in European politics. Theodore Roosevelt and the European Crisis of 1905-1906, [w:] A companion to Theodore Roosevelt, ed. S. Ricard, Chichester, West Sussex-Malden, MA 2011.
• Emotions in politics. The affect dimension in political tension, ed. N. Demertzis, Basingstoke 2013.
• Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji, 1815-1849, t. 2, red. W. Zajewski, Warszawa 1991.
• EU's Donald Tusk takes aim at Donald Trump over Iran, trade tariffs, "Deutsche Welle" [online], 16.05.2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: http://www.dw.com/en/eus-donald-tusk-takes-aim-at-donald-trump-over-iran-trade-tariffs/a-43813124.
• Floyd M. R., Abandoning American neutrality. Woodrow Wilson and the beginning of the Great War, August 1914-December 1915, Basingstoke 2013.
• Foreign relations of the United States, 1950, Korea, vol. 7, ed. J. P. Glennon, Washington 1976.
• Frum D., Trump's trip was a catastrophe for U.S.-Europe Relations, "The Atlantic" [online], 28.05.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/05/trump-nato-germany/528429/.
• Gaddis J. L., Strategie powstrzymywania. Analiza polityki bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych w okresie zimnej wojny, Warszawa 2007.
• Gaddis J. L., Surprise, security, and the American experience, Cambridge, MA 2004.
• Garton Ash T., Anti-Europeanism in America, "Hoover Digest. Research & Opinion on Public Policy" 2003, No. 2, dostępny w internecie [dostęp: 12.04.2018]: http://www.hoover.org/research/anti-europeanism-america.
• Gilderhus M. T., The Monroe Doctrine. Meanings and implications, "Presidential Studies Quarterly" 2006, vol. 36, No. 1.
• Gillespie P., Trump: Tearing up NAFTA "will be fi ne", "CNN Money" [online], 11.10.2017 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: http://money.cnn.com/2017/10/11/news/economy/trump-nafta/index.html.
• Grierson J., Davies C., Wintour P., Trump says west is at risk, during nationalistic speech in Poland, "The Guardian" [online], 6.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: http://www.theguardian.com/us-news/2017/jul/06/donald-trump-warn-future-west-in-doubt-warsaw-speech.
• Haglund D. G., That other transatlantic "great rapprochement". France, the United States, and Theodore Roosevelt, [w:] America's transatlantic turn. Theodore Roosevelt and the "discovery" of Europe, ed. H. Krabbendam, J. M. Thompson, New York-Houndmills 2012.
• Hansard parliamentary debates. House of commons, vol. 142, London 1856.
• Hansen P., Jonsson S., Eurafrica. The untold history of European integration and colonialism, London 2015.
• Harper J. L., American Machiavelli. Alexander Hamilton and the origins of U. S. foreign policy, Cambridge, UK-New York 2004.
• Harris G., Mike Pompeo, wasting no time, warns Europe about Iran deal, "The New York Times" [online], 28.04.2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/2018/04/27/world/europe/mike-pompeo-nato-russia-iran.html.
• Henley J., Donald Trump's Europe tour leaves leaders strangely shaken, "The Guardian" [online], 27.05.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: http://www.theguardian.com/us-news/2017/may/27/donald-trumps-europe-tour-leaves-leaders-shaken.
• Herring G. C., From colony to superpower. U.S. foreign relations since 1776, New York 2008.
• History and neorealism, ed. E. R. May, R. Rosencrance, Z. Steiner, Cambridge-New York 2010.
• Hobsbawm E. J., The age of revolution. Europe 1789-1848, London 1988.
• Hope K., Davos 2017: Trump, China and Brexit set to dominate, "BBC News" [online], 16.01.2017 [dostęp: 21.06.2018], dostępny w internecie: http://www.bbc.com/news/business-38585505.
• Hughes J. M., Emotion and high politics. Personal relations at the summit in late nineteenth-century Britain and Germany, Berkeley 1983.
• Humphreys R. A., Presidential address. Anglo-American rivalries and the Venezuela Crisis of 1895, "Transactions of the Royal Historical Society Fifth Series" 1967, vol. 17.
• Johnston A. M., Sex and Gender in Roosevelt's America, [w:] A companion to Theodore Roosevelt, ed. S. Ricard, Chichester, West Sussex-Malden, MA 2011.
• Jones M. A., Historia USA, Gdańsk 2003.
• Kagan R., Dangerous nation, New York 2006.
• Kennan G. F., [No.] 8963, To James Byrnes, Moscow [Long Telegram], Received 3:52 P. M., "Wilson Center" [online], 22.02.1946 [dostęp: 16.02.2018], dostępny w internecie: 22.02.1946, http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116178.
• Kennedy P., Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek. Przemiany gospodarcze i konflikty zbrojne w latach 1500-2000, Warszawa 1984.
• King J., Diamond J., Trump team fl oats a 10% tariff on imports, "CNN" [online], 21.12.2016 [dostęp: 6.02.2017], dostępny w internecie: http://www.cnn.com/2016/12/21/politics/donald-trump-tariffs/index.html.
• Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 2003.
• Kissinger H., O Chinach, Wołowiec 2014.
• Kłosowicz R., U.S. Marines jako narzędzie polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych Ameryki, Kraków 2008.
• Lai K. K. R., Parlapiano A., What we know about Donald Trump Jr.'s Russia meeting, "The New York Times" [online], 18.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/interactive/2017/07/18/us/politics/donald-trump-jr-russia-meeting.html.
• Lauren P. G., Diplomats and bureaucrats. The fi rst institutional responses to twentieth-century diplomacy in France and Germany, Stanford, CA 1976.
• Lawler D., Donald Trump's proposed tariff on US goods made overseas could extend to all imports, ally says, "The Telegraph" [online], 2.12.2016 [dostęp: 6.02.2017], dostępny w internecie: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/12/04/donald-trumps-proposed-tariff-us-goods-made-overseas-could-extend/.
• The letters of Theodore Roosevelt, vol. 4: The square deal, 1900-1905, ed. E. E. Morison, Cambridge, MA 1951.
• The letters of Theodore Roosevelt, vol. 5: The big stick, 1905-1907, ed. E. E. Morison, Cambridge, MA 1952.
• Libiszowska Z., Tomasz Jefferson, Wrocław 1984.
• Lowe C. J., Marzari F., Italian foreign policy, 1870-1940, London-New York 2002.
• Lowrey A., The limits of "Made in America" economics, "The Atlantic" [online], 20.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: https://www.theatlantic.com/business/archive/2017/07/made-in-america/534339/.
• Łepkowski T., Ameryka Łacińska. Rewolucje niepodległościowe i początki nowych państwowości, [w:] Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji, 1815-1849, red. W. Zajewski, t. 2, Warszawa 1991.
• MacMillan M., Paryż 1919. Sześć miesięcy, które zmieniły świat. Konferencja pokojowa w Paryżu w 1919 roku i próba zakończenia wojny, Oświęcim 2018.
• MacMillan M., Peacemakers. The Paris Peace Conference of 1919 and its attempt to end war, London 2003.
• Mania A., Department of State 1789-1939. Pierwsze 150 lat udziału w polityce zagranicznej USA, Kraków 2011.
• Mare Nostrum operation - Marina Militare, "Marina Militare" [online], dostępny w internecie [dostęp: 1.02.2017]: http://www.marina.difesa.it/EN/operations/Pagine/MareNostrum.aspx.
• Mathews J. J., Informal diplomacy in the Venezuelan Crisis of 1896, "The Mississippi Valley Historical Review" 1963, vol. 50, No. 2.
• Mervin D., Henry Cabot Lodge and the League of Nations, "Journal of American Studies" 1971, vol. 4, No. 2.
• Message of the president of the United States, and accompanying documents, to the two houses of Congress, at the commencement of the fi rst session of the thirty-eighth congress, vol. 2, Washington 1864.
• Mikołajewski J., Ryszard Kapuściński - genialny przyjaciel. Wielki reporter zmarł 10 lat temu, "Gazeta Wyborcza. Duży Format" [online], 23.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: http://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,21271143,ryszard-kapuscinski-genialny-przyjaciel-wielki-reporter.html.
• Monroe J., Monroe Doctrine, "The Avalon Project", 2.12.1823 [dostęp: 26.09.2016], dostępny w internecie: Avalon Project, 02.12.1823, http://avalon.law.yale.edu/19th_century/monroe.asp.
• Moore J. B., The principles of American diplomacy, New York 1918.
• Mroziewicz R., Dyplomacja USA wobec Ameryki Centralnej 1822-1850, Wrocław 1986.
• Neu C. E., Colonel House. A biography of Woodrow Wilson's silent partner, New York, NY 2015.
• Neuman W., In Guyana, a land dispute with Venezuela escalates over oil, "The New York Times" [online], 18.01.2015 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/2015/11/19/world/americas/in-guyana-a-land-dispute-with-venezuela-escalates-over-oil.html.
• Nichols I. C., The Russian ukase and the Monroe Doctrine. A re-evaluation, "Pacific Historical Review" 1967, vol. 36, No. 1.
• Nicolson H., The Congress of Vienna. A study in allied unity: 1812-1822, New York 1964.
• An odd moment for Davos, "The New York Times" [online], 18.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/2017/01/18/opinion/an-odd-momentfor-davos.html.
• Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2013.
• Otte T. G., The foreign offi ce mind. The making of British foreign policy, 1865-1914, Cambridge-New York 2011.
• Owens K. N., Frontiersman for the Tsar. Timofei Tarakanov and the expansion of Russian America, "Montana. The Magazine of Western History" 2006, vol. 56.
• Paleologue M., Three critical years 1904-05-06, New York 1957.
• The Papers of Thomas Jefferson, vol. 33, Princeton, NJ 2006.
• Papers relating to the foreign relations of the United States, 1895, part 1, Washington 1896.
• Papers relating to the foreign relations of the United States, 1904, Washington, DC 1905.
• Papers relating to the foreign relations of the United States. The lansing papers, 1914-1920, vol. 1, Washington 1939.
• Pastusiak L., Droga Stanów Zjednoczonych do mocarstwowości. Studia amerykanistyczne, Łódź 2007.
• Pastusiak L., Kontynuacja i zmiana. Polityka zagraniczna prezydentów Stanów Zjednoczonych od Waszyngtona do Obamy, Warszawa 2016.
• Perkins D., The American approach to foreign policy, Cambridge, MA 1955.
• Perkins D., A history of the Monroe Doctrine, Boston 1955.
• Perkins D., The Monroe doctrine 1823-1826, Cambridge, Mass 1932.
• Perkins D., The Monroe doctrine, 1867-1907, Baltimore 1937.
• Phipps C., Trump rages at "dumb deal" with Australia over refugee resettlement - as it happened, "The Guardian" [online], 2.02.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: http://www.theguardian.com/australia-news/live/2017/feb/02/donald-trump-dumb-deal-australia-refugee-resettlement-live.
• Plischke E., U.S. Department of State. A reference history, Westport, Conn 1999.
• Rankin J., EU opens WTO case against Trump's steel and aluminium tariffs, "The Guardian" [online], 1.06.2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www. theguardian.com/business/2018/jun/01/eu-starts-retaliation-against-donald-trumps-steel-and-aluminium-tariffs.
• Robertson W. S., Metternich's attitude toward revolutions in Latin America, "The Hispanic American Historical Review" 1941, vol. 21, No. 4.
• Rosenberg E. S., Financial missionaries to the world. The politics and culture of dollar diplomacy, 1900-1930, Cambridge, Mass 1999.
• Ross A. A. G., Realism, emotion, and dynamic allegiances in global politics, "International Theory" 2013, vol. 5, No. 2.
• Ross R. S., The problem with the pivot, "Foreign Affairs" [online], 1.11.2012 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2012-11-01/problem-pivot.
• Russia. The "cloud" over the Trump White House, "BBC News" [online], 10.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: http://www.bbc.com/news/world-us-canada-38966846.
• Sasley B., Emotions in international relations, "E-International Relations" [online], 12.06.2013 [dostęp: 5.03.2018], dostępny w internecie: https://www.e-ir.info/2013/06/12/emotions-in-international-relations/.
• Sasley B., Theorizing States' Emotions, "International Studies Review" 2011, vol. 13, No. 3.
• Schellenberg T. R., Jeffersonian origins of the Monroe Doctrine, "The Hispanic American Historical Review" 1934, vol. 14, No. 1.
• Schulzinger R. D., The making of the diplomatic mind. The training, outlook, and style of the United States Foreign Service offi cers, 1908-1931, Middletown, Connecticut 1975.
• Sexton J., The Monroe Doctrine. Empire and nation in nineteenth-century America, New York 2011.
• Sink J., Wingrove J., Trump warns Trudeau on Nafta: Fair deal or no deal, "Bloomberg" [online], 1.06.2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-06-01/trump-warns-trudeau-on-nafta-fair-deal-or-no-deal-at-all.
• Sloane W. M., The world aspects of the Louisiana Purchase, "The American Historical Review" 1904, vol. 9, No. 3.
• Steiner Z., Foreign Offi ce and foreign policy, 1898-1914, London 1969.
• Swanson A., White House to impose metal tariffs on E.U., Canada and Mexico, "The New York Times" [online], 1.06.2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/2018/05/31/us/politics/trump-aluminum-steel-tariffs.html.
• Swieboda P., Who's afraid of the big bad pivot?, "Foreign Affairs" [online], 20.04.2012 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.foreignaffairs.com/articles/poland/2012-12-04/who-s-afraid-big-bad-pivot.
• Tellegen-Couperus O. E., A short history of Roman law, London-New York 1993.
• Temple H. W., William H. Seward, [w:] The American Secretaries of State and their diplomacy, vol. 7, ed. S. F. Bemis, New York 1963.
• Thrush G., Davis J. H., Trump, in Poland, asks if west has the 'will to survive', "The New York Times" [online], 6.07.2017 [dostęp: 14.08.2017], dostępny w internecie: https://www.nytimes.com/2017/07/06/world/europe/donald-trump-poland-speech.html.
• Tindall G. B., Shi D. E., America. A narrative history, New York 2016.
• Tocqueville A. de, O demokracji w Ameryce, Warszawa 2005.
• Trump threatens Europe, says Brussels chief, "The Times" [online], 2.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: http://www.thetimes.co.uk/article/trump-threatens-europe-says-brussels-chief-2lwx02k8d.
• Tuchman B. W., Telegram Zimmermanna, Warszawa 1989.
• Usborne D., If Trump kills off Nafta it will be at his own peril - and the peril of America, "The Independent" [online], 20.10.2017 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: http://www.independent.co.uk/voices/donald-trump-populist-kill-off-nafta-mexico-canada-end-of-globalisation-a8011976.html.
• Veeser C., A world safe for capitalism. Dollar diplomacy and America's rise to global power, New York 2002.
• Wallerstein I., The modern world-system III. The second era of great expansion of the capitalist world-economy, 1730-1840s, Berkeley-Los Angeles-London 2011.
• Wallerstein I., The modern world-system. Capitalist agriculture and the origins of the European world-economy in the sixteenth century, New York-San Francisco-London 1974.
• Washington G., Farewell address, "The Avalon Project" [online], dostępny w internecie [dostęp: 8.04.2016]: Avalon Project, http://avalon.law.yale.edu/18th_century/washing.asp.
• Wilson T. W., Second inaugural address, "The Avalon Project" [online], 5.03.1917 [dostęp: 5.01.2018], dostępny w internecie: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/wilson2.asp.
• Woleński J., Donald Trump wraca do słynnej Doktryny Monroe'a. Polski nie powinno to cieszyć, "Polityka" [online], 23.01.2017 [dostęp: 1.02.2017], dostępny w internecie: http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1691298,1,donald-trump-wraca-do-slynnej-doktrynymonroea-polski-nie-powinno-to-cieszyc.read.
• Woodward C. V., The age of reinterpretation, "The American Historical Review" 1960, vol. 66, No. 1.
• Wordliczek Ł., Czy nowy prezydent Stanów Zjednoczonych prowadzi nową politykę zagraniczną i dlaczego nie?, [w:] Amerykomania. Księga jubileuszowa profesora dra hab. Andrzeja Mani, t. 1, red. W. Bernacki, A. Walaszek, Kraków 2009.
• The works of William H. Seward, vol. 5, Boston 1884.
• Zakaria F., From wealth to power. The unusual origins of America's world role, Princeton, NJ 1998.
• Zurcher A., Three reasons behind Trump ditching Iran deal, "BBC News" [online], 8.05. 2018 [dostęp: 1.06.2018], dostępny w internecie: https://www.bbc.com/news/world-us-canada-43902372.
• Żakowski J., Trump nie najlepszy dla świata, ale najlepszy dla Ameryki?, "TOK FM" [online], 9.11.2016 [dostęp: 7.01.2017], dostępny w internecie: http://audycje.tokfm.pl/podcast/Trump-nie-najlepszy-dla-swiata-ale-najlepszy-dla-Ameryki/43212.
• Żelazińska A., W świecie dyplomacji coraz gorzej z kindersztubą, "Polityka" [online], 18.07.2017 [dostęp: 15.08.2017], dostępny w internecie: http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/ludzieistyle/1712540,1,w-swiecie-dyplomacji-coraz-gorzej-z-kindersztuba.read.