Charakterystyka nienasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w rybach

• Autorzy: Wojciech Sąsiadek, , Jacek Michalski , Piotr Ulatowski

Warianty tytułu

Characteristics of unsaturated fatty acids from fish

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tłuszcze są jednym z podstawowych składników żywności. Pełnią funkcję zapasową, izolują termicznie, wchodzą w skład błon lipidowych, są nośnikami wielu witamin (A, D, E, K) i substancji lipofilnych. Ilość i jakość dostarczanych tłuszczów w diecie oraz ich skład mają istotny wpływ na zdrowie człowieka. Szczególnie ważnymi składnikami tłuszczów są nienasycone kwasy tłuszczowe, m.in. grup n-3 i n-6 (tzw. omega-3 i -6). Celem niniejszej pracy było scharakteryzowanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w rybach oraz ich wpływu na organizm człowieka. Na wstępie ogólnie omówiono nazewnictwo, budowę, podział nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz jełczenie. Przedstawiono także źródła kwasów tłuszczowych, ich przemiany i funkcje w organizmie człowieka oraz ich wpływ na niektóre choroby. Tak jak historycznie tran wielorybi, tak obecnie i inne tłuszcze oraz ich frakcje są coraz powszechniej stosowane w medycynie.(abstrakt oryginalny)

EN

Fats are one of the basic ingredients of food. They store and supply energy, thermally insulate, form lipid membranes, are carriers of many vitamins (A, D, E, K) and lipophilic substances. The quantity and quality of fats in the diet and their composition have a significant impact on human health. Particularly important components of fats are unsaturated fatty acids, including ω-3 and ω-6 groups. The purpose of this work was to characterize the polyunsaturated fatty acids present in fish and their effect on the human body. At the beginning, the nomenclature, structure, division of unsaturated fatty acids and rancidity are discussed. The sources of fatty acids, their transformations and functions in the human body as well as the influence on some diseases are also presented. Just like historically whale oil, so now other fats and their fractions are increasingly used in medicine.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przemysł tłuszczowy; Zdrowie

EN

Fat industry; Health

• Czasopismo: Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 542 Wybrane zagadnienia z bioekonomii
• Strony: 161--176

Twórcy

autor

Wojciech Sąsiadek,

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

autor

Jacek Michalski

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

autor

Piotr Ulatowski

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Achremowicz K., Szary-Sworst K., 2005, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 3(44), s. 23-30.
• Ban-Oganowska H., Ciurla, H., Lorenc J., Talik T., Talik Z., Wandas M., Węgliński Z., 2006, Ćwiczenia laboratoryjne z biochemii i chemii żywności, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Bartnikowska E., 2008, Fizjologiczne działanie polienowych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, Tłuszcze Jadalne, s. 10-15.
• Barylski M., Banach M., Kowalski J., 2009, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca, czyli dlaczego Eskimosi rzadko mają zawał, Kardioprofil, s. 295-308.
• Cichosz G., Czeczot H., 2012, Kwasy tłuszczowe izomerii trans w diecie człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLV, 2, s. 181-190.
• Connor W.E., 1999, Alfa-linolenic acid in health and disease, American Journal of Clinical Nutrition, 69, s. 827-828.
• Dybkowska E., Waszkiewicz-Robak B., Świderski F., 2004, Ocena wielkości spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 i n-6 w przeciętnej polskiej racji pokarmowej, Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, Olsztyn, s. 409-414.
• EFSA, 2010, Scientific opinion on dietary reference values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol, EFSA J., 8(3) 1461, s. 1-107.
• Gawęcki J., 2010, Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Gertig H., Przysławski J., 1994, Rola tłuszczów w żywieniu człowieka, Żywność, Człowiek, Metabolizm, Warszawa, s. 375-382.
• Gertig H., Przysławski J., 1995, Tłuszcze pokarmowe a biosynteza eikozanoidów, Żywność, Człowiek, Metabolizm, Warszawa, s. 272-279.
• Hackey D.L., 1994, Benefits and risk of modifying maternal fat intake in pregnancy and lactation, American Journal of Clinical Nutrition, Rockville, s. 454-455.
• Harris W.S., Von Schacky C., 2004, The Omega-3 Index: A new risk factor for death from coronary heart disease?, Preventive Medicine 39, 1, s. 212-220.
• Hornstra C., 1994, Essential fatty acids pregnancy and pregnancy complications, Nutrition Today, New York. https://cojesc.net/ryby (05.05.2018).
• https://cojesc.net/ryby (05.05.2018)
• Jańczyk W., Socha P., 2009, Kliniczne efekty suplementacji wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi ω-3, Standardy Medyczne/Pediatria 6, s. 10-17.
• Jarosz M. (red.), 2017, Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
• Jensen R., McGuire M.A., McGuire M.K., 2000, Trans fatty acids in human milk, European Journal of Lipid, Science and Technology, Weinheim, s. 640-646.
• Jump D.B., Depner C.H.M, Tripathy S., 2012, Omega-3 fatty acid supplementation and cardiovascular disease, Journal of Lipid Research, s. 2525-2545.
• Karłowicz-Bodalska K., Bodalski T., 2007, Nienasycone kwasy tłuszczowe, ich właściwości biologiczne i znaczenie w lecznictwie, Postępy Fitoterapii, s. 46-56.
• Kolanowski W., 2007, Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 - znaczenie zdrowotne w obniżaniu ryzyka chorób cywilizacyjnych, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, Warszawa, s. 229-237.
• Kolanowski W., Uchman Z., Świderski F., 2004, Oszacowanie poziomu długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie dorosłych mieszkańców Warszawy, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, Warszawa, s. 137-144.
• Kołodziejczyk M., 2007, Spożycie ryb i przetworów rybnych w Polsce - analiza korzyści i zagrożeń, Roczniki PZH, 58(1), s. 287-293.
• Kowalski M., Borucka A., Szaflik J., 2008, Kwasy omega-3 w profilaktyce zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, Forum Medycyny Rodzinnej, s. 309-313.
• Kozłowska-Wojciechowska M., 2003, Tłuszcze pokarmowe w profilaktyce miażdżycy, Medycyna Podyplomowa, s. 88-100.
• Krawczyk K., Robakowski J., 2012, Potencjalizacja leków przeciwdepresyjnych kwasami tłuszczowymi ω-3 w depresji lekoopornej, Psychiatria Polska, Kraków, s. 585-590.
• Kremer J.M., 2000, N-3 Fatty acid supplements in rheumatoid arthritis, American Journal of Clinical Nutrition, Rockville, s. 349-351.
• Kris-Etherton P.M., William S.H., Lawrence J.A., 2003a, Fish consumption, fish oil, omega-3 fatty acids, and cardiovascular disease, Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 23, s. e20-e31.
• Kris-Etherton P.M., Harris W.S., Lawrence J.A., 2003b, Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease. New recommendations from the American Heart Association, Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 23, s. 151-152.
• Łoś-Rychalska E., Czerwionka-Szaflarska M., 2010, Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe szeregu omega-3 w diecie kobiet ciężarnych, karmiących, niemowląt i małych dzieci, Gastroenterologia Polska, Wrocław, s. 304-312.
• Marciniak-Łukasiak K., 2011, Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3, Żywność, Nauka, Technologia, Jakość, Kraków, s. 24-35.
• Materac E., Marczyński Z., Bodek K.H., 2013, Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLVI (2), s. 225-233.
• Mrozińska M., 2008, Rola kwasu gamma-linolenowego w utrzymaniu prawidłowej struktury i funkcji skóry, Czasopismo Aptekarskie, Warszawa, s. 50-52.
• Nettleton J.A., 1995, ω-3 fatty acids and health, Chapman&Hall, New York.
• Nowak Z.J., 2009, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 w siatkówce i praktyce medycznej - blaski i cienie, Magazyn Lekarza Okulisty, s. 208-220.
• Obiedzińska A., Waszkiewicz-Robak B., 2012, Oleje tłoczone na zimno jako żywność funkcjonalna, Żywość, Nauka, Technologia, Jakość, Kraków, s. 27-44.
• Pac-Kożuchowska E., 2009, Rola kwasów tłuszczowych omega-3 w żywieniu dzieci, Czynniki Ryzyka, s. 35-40.
• Pawełczyk T., 2009, Rola WNKT w ośrodkowym układzie nerwowym, VI Ogólnopolska Konferencja Leczymy duszę i ciało nt. "Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w etiopatogenezie i leczeniu zaburzeń psychicznych", 18 września 2009, Łódź.
• Payet M., Esmail M.H., Polichetti E., Le Brun G., Adjemout L., Donnarel G., Portugal H., Pieroni G., 2004, Docosahexaenoic acid-enriched egg consumption induces accretion of arachidonic acid in erythrocytes of elderly patients, British Journal of Nutrition, Southampton, s. 789-796.
• Shui-Lin N., Drake C.M., Burton J.L., 2005, Trans Fatty Acid Derived Phospholipids Show Increased Membrane Cholesterol and Reduced Receptor Activation as Compared to Their Cis Analogs, Biochemistry, 44(11), s. 4458-4465.
• Sicińska P., Pytel E., Kurowska J., Koter-Michalak M., 2015, Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69, s. 838-852.
• Sikorski Z.E. (red.), 2009, Chemia żywności, WNT, Warszawa.
• Simopoulos A.P., 2016, An increase in the omega-6/omega-3 fatty acid ratio increases the risk for obesity, Nutrients 8, 3, 128, s. 1-17.
• Sommer E., Sommer S., Skopińska-Rożewska E., 2002, Nienasycone kwasy tłuszczowe a nowotworzenie, Współczesna Onkologia, Poznań, s. 60-63.
• Stachowska E., Chlubek D., Ciechanowski K., 2001, Izomery trans n kwasów tłuszczowych, działania metaboliczne i efekty kliniczne, Polski Merkuriusz Lekarski, s. 173-176.
• Stołyhwo-Szpajer M., Piękosz K., Bellwon J., 2001, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ich wpływ na czynniki ryzyka miażdżycy ze szczególnym uwzględnieniem ciśnienia tętniczego, Nadciśnienie Tętnicze, s. 211-219.
• Stryer L., 1999, Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Śmiechowska M., Przybyłowski P., 2004, Chemia żywności z elementami biochemii, Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni, Gdynia.
• Wcisło T., Rogowski W., 2006, Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w organizmie człowieka, Cardiovascular Forum, 11, 3, s. 39-43.
• Zabłocka K., Biernat J., 2010, Wpływ wybranych składników pożywienia na ryzyko rozwoju raka płuc - nienasycone kwasy tłuszczowe, izotiocyjaniany, selen, Współczesna Onkologia, Poznań, s. 54-58.
• Ziemlański Ś., Budzyńska-Topolowska J., 1991, Tłuszcze pożywienia i lipidy ustrojowe, PWN, Warszawa.
• Żak I., Szołtysek-Bołdys I., 2001, Chemia medyczna, Śląska Akademia Medyczna, Katowice, s. 177-190.

Identyfikatory

DOI

10.15611/pn.2018.542.12