Rozwój rachunkowości zarządczej w świetle osiągnięć wrocławskiego ośrodka rachunkowości

• Autorzy: Edward Nowak

Warianty tytułu

Development of Management Accounting in the Light of Scientific Achievements of the Wroclaw School of Accounting Studies

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem artykułu jest ukazanie wkładu wrocławskiego ośrodka rachunkowości, skupionego w Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu, w rozwój rachunkowości zarządczej w Polsce w okresie powojennym, od początku jego istnienia. Wnioski przedstawione w artykule zostały sformułowane na podstawie studiów literaturowych prac zwartych opublikowanych przez czołowych twórców z tego ośrodka zajmujących się rachunkowością, w szczególności rachunkowością zarządczą. W artykule zostały przypomniane główne postacie, które przyczyniły się do powstania ośrodka wrocławskiego, a następ-nie do rozwoju rachunkowości zarządczej w Polsce. Dokonane analizy pokazały, że prace zwarte opublikowane w tym okresie dotyczyły problematyki, która mieściła się w ówczesnych nurtach rachunkowości zarządczej nie tylko w Polsce, ale także w skali światowej. Swoje dzieła z zakresu rachunkowości zarządczej opublikowało wielu pracowników naukowo-dydaktycznych z wrocławskiego ośrodka rachunkowości, których należy zaliczyć do prekursorów rachunkowości zarządczej w naszym kraju. Przeprowadzone badania wykazały, że rozwój rachunkowości zarządczej w ośrodku wrocławskim następował w miarę, jak zmieniały się uwarunkowania funkcjonowania jednostek gospodarczych. (abstrakt oryginalny)

EN

The main purpose of the paper was to present the scientific input and achievements of the Wroclaw school of accounting studies at Wroclaw University of Economics in the area of management accounting development in Poland in the post-war period, early in the history of the University. Conclusions presented in this paper are formulated on the basis of literature studies conducted by the author, with a special focus on the wealth of information published by the leading representatives of the Wroclaw centre, particularly in the area of management accounting. The paper offers insight into the work of the most prominent figures of the Wroclaw school and their roles in the initiation and evolution of the management accounting science in Poland. Analyses suggest that many of the scientific observations reported by the centre, both in the form of articles and non-serial printed publications, were consistent with the leading academic modes of approach to management accounting, not only in Poland, but also in the international dimension. Important publications in management accounting can be found in the scientific output of many researchers and academics of the Wroclaw school of accounting studies, with the most prominent figures rightly considered as precursors and pioneers of management accounting in Poland. In addition, the study provides evidence to confirm strong associations linking the evolution of management accounting studies at the Wroclaw centre with the current socio-economic transformations and turbulent conditions of economic operation observed in the post-war period. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rachunkowość zarządcza; Rachunek kosztów; Controlling; Historia rachunkowości

EN

Management accounting; Cost accounting; Controlling; Accounting history

• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2019
• Tom: 103
• Numer: nr 159
• Strony: 119--134

Twórcy

autor

Edward Nowak

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Bibliografia

• Bednarek P. (2006), Controlling w zarządzaniu gminą, PWE, Warszawa.
• Bednarek P. (2015), Samoocena w audycie wewnętrznym jednostek sektora finansów publicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Biernacki M., Janczyk-Strzała E., Kowalak R. (2006), Koszy w zarządzaniu małym i średnim przedsiębiorstwem produkcyjnym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Biernacki M., Kowalak R. (2010), Rachunek kosztów logistyki w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Bytniewski A. (1996), Założenia teoretyczne robotyzacji systemu rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Czech A. (2009), Współpraca od samych początków - związki uczelni Katowic i Wrocławia, "Biuletyn Akademii Ekonomicznej w Katowicach", 29, s. 40-46.
• Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E. (2013), Przychody. Koszty. Wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Dotkuś W. (1988), Pomiar efektywności gospodarowania w warunkach inflacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Dyczkowska J. (2019), Ujawnienia niefinansowe w obszarze działalności badawczo-rozwojowej. Doświadczenia europejskich spółek biofarmaceutycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Dyczkowski T. (2010), Controlling w organizacjach pożytku publicznego, C.H. Beck, Warszawa.
• Falewicz J. (1934), Obniżka cen wyrobów przemysłowych w świetle kształtowania się kosztów wytwórczości, "Przegląd Gospodarczy".
• Falewicz J. (1937), Współpraca na podstawie kosztów własnych a dumping, "Przegląd Organizacji".
• Falewicz J. (1946), Bezpośrednie badania kosztów własnych w przemyśle węglowym, "Przegląd Górniczy", 11/12.
• Falewicz J. (1947a), Dalsze uwagi do problemu bezpośredniego badania kosztów, "Przegląd Górniczy".
• Falewicz J. (1947b), O potrzebie nowych metod badania kosztów własnych, "Hutnik", 1.
• Falewicz J. (1947c), Koszty własne jednostkowe a porównania międzyzakładowe, "Hutnik", 7-8.
• Falewicz J. (1949), Bieżąca kontrola gospodarności przedsiębiorstw przemysłowych. (Metoda bezpośredniego badania rozchodów), Książnica Spółdzielcza "Placówka", Wrocław.
• Falewicz J. (1963), Rentowność, gospodarność, koszty. Przyczynek do teorii mikroekonomii, PWN, Warszawa.
• Jarugowa A., Malc W., Sawicki K. (1983), Rachunek kosztów, PWE, Warszawa.
• Kardasz A. (1992), Rachunek wyników i jego funkcjonowanie w podmiocie gospodarczym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kardasz A., Kes Z. (red.) (2004), Zastosowanie arkusza kalkulacyjnego w controllingu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Kes Z. (2004), Budżetowanie kosztów dystrybucji i obrotu energią elektryczną w spółkach dystrybucyjnych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Klinowski M., (2010), Rachunkowość zarządcza zorientowana na projekty, CeDeWu, Warszawa.
• Kotapski R. (2005), ABC kosztów przedsiębiorstwa telewizyjnego, Wydawnictwo Studio Filmowe MON-TEVIDEO, Warszawa.
• Kotapski R. (2006), Budżetowanie w przedsiębiorstwie. Kompendium wiedzy, Wydawnictwo MARINA, Wrocław.
• Kotapski R. (2014), Budżetowanie w zarządzaniu przedsiębiorstwem budowlano-montażowym, Wydawnictwo MARINA, Wrocław.
• Kotapski R. (2017), Rachunek kosztów usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzenia ścieków, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kotapski R., Kowalak R., Lew G. (2008), Rachunkowość zarządcza. Kompendium wiedzy, Wydawnictwo MARINA, Wrocław.
• Kotłowska M., Kowalak R., (2016), Kluczowe mierniki dokonań w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kowalak R. (red.) (2007a), Koszty w zarządzaniu małym i średnim przedsiębiorstwem handlowym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kowalak R. (red.) (2007b), Koszty w zarządzaniu małym i średnim przedsiębiorstwem usługowym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kowalak R. (red.) (2009), Rachunek kosztów cyklu życia produktu w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kwiecień M. (1991), Rachunkowość jako narzędzie zarządzania. System z bazą wiedzy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Kwiecień M. (red.) (1986), Rachunki problemowe kosztów i wyników wspomagane mikrokomputerem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Liwacz A., Ochman J., Sobis H. (1971), Elementy organizacji i mechanizacji rachunkowości: maszynowe przetwarzanie danych w rachunkowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Ludzie nauki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Księga jubileuszowa z okazji 65-lecia powstania uczelni (2012), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Malc W. (1957), Elementy kosztu własnego, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu", 3.
• Malc W. (1959), Zadania rachunku kosztów, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu", 3. Malc W. (1969), Pomiar kosztów w przemyśle, PWE Warszawa.
• Malc W. (1963), Rachunek kosztów postulowanych w przedsiębiorstwie przemysłowym, PWE, Warszawa.
• Malc W., Jończak E., Sztajer J. (1975), Rachunek kosztów normatywnych przy zastosowaniu elektronicznej techniki obliczeniowej, PWE, Warszawa.
• Malc W., Pałka M. (1975), Koszty przemysłu spożywczego i ich rachunek, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Nita B. (2009a), Rachunkowość w zarządzaniu strategicznym przedsiębiorstwem, Wolters Kluwer Polska, Kraków.
• Nita B. (2009b), Rola rachunkowości zarządczej we wspomaganiu zarządzania dokonaniami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Nowak E. (1994), Decyzyjne rachunki kosztów. Kalkulacje menedżera, PWN, Warszawa.
• Nowak E. (1996), Teoria kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Nowak E. (2016), Rachunkowość zarządcza w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa.
• Nowak E. (2017a), Analiza sprawozdań finansowych, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (2017b), Zaawansowana rachunkowość zarządcza, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (2018), Analiza kosztów w ocenie działalności przedsiębiorstwa, CeDeWu, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (1996), Rachunkowość w controllingu przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2001a), Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2001b), Rachunkowość w zarządzaniu zdecentralizowanym przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2004), Rachunek wyników, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2006), Strategiczne zarządzanie kosztami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
• Nowak E. (red.) (2009), Strategiczna rachunkowości zarządcza, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2010), Rachunkowość w zarządzaniu ryzykiem w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red) (2011), Controlling w działalności przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2012), Pomiar i raportowanie dokonań przedsiębiorstwa, CeDeWu, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2016), Zarządzanie dokonaniami w organizacjach, PWE, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2017), Rachunek kosztów. Rachunkowość zarządcza. Controlling. Przyszłość-teraźniejszość-przyszłość, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
• Nowak E. (red.) (2018a), Controlling dla menedżerów, CeDeWu, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2018b), Rachunkowość zarządcza w grupach kapitałowych, CeDeWu, Warszawa.
• Nowak E., Nita B. (2010), Budżetowanie w przedsiębiorstwie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Nowak E., Piechota R. Wierzbiński M. (2004), Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem, PWE, Warszawa.
• Nowak E., Wierzbiński M. (2010), Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, PWE, Warszawa.
• Nowak M. (2007), Controlling w działalności marketingowej, PWE, Warszawa.
• Nowak M. (2013), Controlling w zarządzaniu. Uwarunkowania psychologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Nowak M. (2015), Controlling personalny w przedsiębiorstwie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Nowak M. (2017), Psychologiczne aspekty controllingu, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa.
• Nowosielski K. (2018), Sprawność procesów controllingowych. Istota. Przejawy. Determinanty, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Ochman J. (1986), Integracja w systemach informatycznych rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Piechota R. (2005), Projektowanie rachunku kosztów działań, Activity Based Costing, Difin, Warszawa.
• Poszwa M. (2007), Zarządzanie podatkami w małym i średnim przedsiębiorstwie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Poszwa M. (red.) (2005), Rozliczenia podatkowe przedsiębiorcy, Oficyna Ekonomiczne, Kraków.
• Słownik biograficzny rachunkowości w Polsce (2007), Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
• Siwoń B. (1952), Rachunkowość podstawowych gałęzi gospodarstwa narodowego (przemysł i handel), PWN, Warszawa.
• Siwoń B. (1972), Współczesne tendencje rozwoju rachunku kosztów i wyników, PWE, Warszawa.
• Siwoń B. (1977), Informacyjna funkcja rachunkowości, PWE, Warszawa.
• Siwoń B. (1986), Koszty i zysk w samofinansującym się przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa.
• Siwoń B. (1988), Kontrola kosztów działalności gospodarczej, PWE, Warszawa-Łódź.
• Siwoń B. (1992), Jak liczy menedżer? System informacji i kalkulacji w biznesie, PWN, Warszawa-Wrocław.
• Siwoń B. (1994), Jak sterować rentownością przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa-Wrocław.
• Siwoń B. (red.) (1989), Pomiar pieniężny działalności przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Sobis H. (red.) (1976), Organizacja i automatyzacja rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Sojak S. (2015), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów. Tom I, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", 2015.
• Sołtys D. (1991), Przesłanki metodologiczne realizacji fundacji rachunku kosztów w ramach produkcji aparaturowej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Sołtys D. (2006), Rachunek kosztów postulowanych w controllingu przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Sołtys D. (red.) (2003), Rachunkowość zarządcza przedsiębiorstwa. Rachunek kosztów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Stadtmüller R. (1957), Z rozważań na temat przedmiotu rachunku kosztów, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu", Wrocław, nr 3.
• Stadtmüller R. (1968), Rachunek wyników przedsiębiorstw socjalistycznych, PWE, Warszawa.
• Stępniewski J. (1979), Zasady rachunkowości zderzeniowej. Przegląd zastosowań informatyki w planowaniu i zarządzaniu, PTE, Warszawa.
• Stępniewski J. (red.) (1988), System rachunkowości wspomaganej komputerem, PWE, Warszawa.
• Szychta A. (2008), Etapy ewolucji i kierunki integracji metod rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Szychta A. (2018), Definicja rachunkowości zarządczej w ujęciu ewolucyjnym, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", 513, s. 383-394.
• Szychta A., Dobroszek J. (2017), Postrzeganie controllingu w środowisku naukowym rachunkowości w Polsce, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", 471, s. 365-378.
• Treter J. (1947), Kalkulacja przemysłowa, Wydawnictwo Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Warszawa.
• Wierzbiński M. (2017), Rachunkowość zarządcza w odnowie modelu biznesowego przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Nasza uczelnia ma już 70 lat, http://www. ue.wroc.pl/uczelnia (dostęp 25.01.2019).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.3078