Czy sądy w Polsce mogą nie stosować prawa wtórnie niekonstytucyjnego?

• Autorzy: Katarzyna Kos

Warianty tytułu

Are the Polish Courts Able not to Apply the Secondary Unconstitutional Law?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W orzecznictwie sądowym pojawia się koncepcja pomijania norm ustawowych zidentyfikowanych jako wtórnie niekonstytucyjne. Postawić należy jednak pytanie, czy takie podejście jest możliwe w ramach polskich uwarunkowań systemowych. Z jednej bowiem strony to pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego stanowi podstawowy instrument do kwestionowania konstytucyjności normy prawnej. Ponadto zasada związania sędziów Konstytucją i ustawami zdaje się sugerować, że sądy nie mają kompetencji do niestosowania obowiązujących norm ustawowych. Z drugiej strony zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji mogłaby w pewnych - ściśle określonych - przypadkach zezwalać na niezastosowanie niekonstytucyjnej regulacji. Koncepcja wtórnej niekonstytucyjności prawa opiera się na przypisywaniu wyrokom TK szerszych skutków niż jedynie derogacji norm wskazanych w sentencji. Charakter orzeczeń TK wydaje się jednak nie wykluczać takiego podejścia. Należy jednak zastanowić się, czy koncepcja wtórnej niekonstytucyjności prawa nie wywołuje niemożliwych do rozwiązania problemów na płaszczyźnie stosowania prawa. Pewne pole do analizy daje orzecznictwa sądowego. Przykładowo warto rozważyć sytuację, gdy Trybunał orzekł o zgodności z Konstytucją normy ustawowej uznawanej za wtórnie niekonstytucyjną (i pomijanej) przez sądy. (abstrakt oryginalny)

EN

In the adjudication of Polish courts there has appeared the concept of omitting legal norms identified as secondary unconstitutional. But the question is, whether this statement is possible in the Polish legal system. On the one hand, the question of law to the Constitutional Tribunal is a basic instrument enabling the courts to question the constitutionality of law. Moreover, the principle that judge subjects only to the Constitution and statues seems suggesting that courts do not have a competences to not applying valid legal norms. On the other hand the principle of direct application of the Constitution could allow not to apply unconstitutional regulations in some strictly specified situations. The concept of the secondary unconstitutionality hinges on attributing broaden consequences to the rulings of the Constitutional Tribunal than only derogation strictly legal norms indicated in the verdict. It seems that features of the judgments of the Constitutional Tribunal do not cross out this conception. Although, it should be considered, if the concept of the secondary unconstitutionality does not result problems, which are impossible to solve during the process of app the law. For instance, it is worth considering a situation, when the Constitutional Tribunal adjudged that legal norm, which was treated as secondary unconstitutional (and omitted by the courts) is consistent with the Constitution. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Trybunał Konstytucyjny; Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; Sądownictwo; Konstytucja; Konstytucja RP; Odpowiedzialność konstytucyjna

EN

Constitutional Court; Judgement of Constitutional Tribunal; Judicature; Constitution; RP Constitution; Constitutional responsibility

• Czasopismo: Przegląd Prawno-Ekonomiczny
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 46
• Strony: 132--154

Twórcy

autor

Katarzyna Kos

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Bałaban A., Glosa do wyroku składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia 2006 r. (sygn. akt I OPS 4/05), Przegląd Sejmowy nr 1(78)/2007.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
• Florczak-Wątor M., Względny czy bezwzględny obowiązek stosowania niekonstytucyjnej normy w okresie odroczenia, [w:] Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013.
• Galster J. , Witkowski Z., Akcesja Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Konsekwencje dla sądownictwa, [w:] Sądy i Trybunały w Konstytucji i w praktyce, red. W. Skrzydło, Warszawa 2005.
• Garlicki L., Ewolucja ustrojowej roli i kompetencji polskiego TK, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006.
• Garlicki L., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji, [w:] Konferencja naukowa: Konstytucja RP w praktyce, Warszawa 1999.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
• Garlicki L., Sądownictwo konstytucyjne w Europie Zachodniej, Warszawa 1987.
• Garlicki L., Trybunał Konstytucyjny a sądownictwo, Przegląd Sądowy nr 1/1998.
• Hauser R., Kabat A., Pytania prawne jako procedura kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Sejmowy nr 1(42)/2001.
• Hauser R., Trzciński J., O formach kontroli konstytucyjności prawa przez sądy, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, Rok LXX, zeszyt 2/2008.
• Hauser R., Trzciński J., Prawotwórcze znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 2010.
• Hermeliński W., Zakres bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy, [w:] Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane zagadnienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2016.
• Kolasiński K., Zaskarżalność ustaw w drodze pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, Państwo i Prawo nr 9/2001.
• Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego, red. P. Radziewicz, P. Tuleja, Warszawa 2017.
• Kos K., O pojęciu wtórnej niekonstytucyjności prawa, Przegląd Prawa Konstytucyjnego nr 2/2018.
• Kos K., Wtórna niekonstytucyjność a zagadnienia wykładni prawa, Przegląd Konstytucyjny nr 3/2018.
• Koszowski M., Anglosaska doktryna precedensu. Porównanie z polską praktyką orzeczniczą, Warszawa 2009.
• Ławniczak A., [w:] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014, System Informacji Prawnej LEX, komentarz do art. 193 Konstytucji.
• Leszczyński L., Precedens jako źródło rekonstrukcji normatywnej podstawy stosowania prawa, [w:] Prawo a wartości: księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, red. I. Bogucka, Z. Tobor, Kraków 2003.
• Łętowska E., Kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego. Co mogą zrobić sądy?, Kultura Liberalna nr 16(380)/2016 z 19 kwietnia 2016 r.
• Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2006.
• Sadowski P., Niekonstytucyjność wtórna przepisów ustawowych - zagadnienia wybrane, Przegląd Prawa Konstytucyjnego nr 3(25)/2015.
• T. Stawecki, Precedens w polskim porządku prawnym. Pojęcie i wnioski de lege ferenda [w:] Precedens w polskim systemie prawa: materiały z konferencji Zakładu Praw Człowieka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, zorganizowanej 24 czerwca 2008 r., red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010.
• Stępień J., Prawo czeka na lepsze czasy, Rozmowa z Jerzym Stępniem byłym Prezesem Trybunału Konstytucyjnego, AgroTrendy 2011, nr 4-5 [za:] S. Jarosz-Żukowska, Powtórna niekonstytucyjność prawa w Polsce - uwagi na tle praktyki i doktryny niemieckiej, Przegląd Sejmowy nr 1(114)/2013.
• Szumiło-Kulczycka D., Odpowiedzialność karna przed Trybunałem Stanu, Przegląd Sejmowy nr 4(43)/2001.
• Trzciński J., Wiącek M., [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, komentarz do art. 193.
• Wasilewski A., Pytania prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Problemy interpretacyjne na tle art. 193 Konstytucji RP, Przegląd Sądowy nr 5/2000.
• Wiącek M., Pytania prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011.
• Wojtyczek K., [w:] Prawo konstytucyjne RP, red. P. Sarnecki, Warszawa 2011.
• Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Wrocław 1973.
• Zoll A., Skuteczność orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyjnego: ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego - założenia a ich praktyczna realizacja, red. K. Budziło, Warszawa 2010.