Dark tourism na przykładzie wybranych "atrakcji turystycznych" Poznania

• Autorzy: Tomasz Sahaj

Warianty tytułu

Dark Tourism Exemplified by Chosen Poznań's "Tourist Attractions"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem pracy jest prezentacja i omówienie wybranych "atrakcji turystycznych" Poznania wraz z charakterystyką ich potencjału historycznego i kulturowo-społecznego. Pod uwagę wzięto niektóre forty (Winiary, VII, VIIa, VIII, IX, IXa) i liczne obozy (jeniecki, karny, koncentracyjny, przejściowy, przesiedleńczy, śledczy, zagłady) oraz miejsca bitew i egzekucji, na których lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, usytuowano tereny rekreacyjno-sportowe, trasy i szlaki turystyczne (np. Poznański Szlak Forteczny). Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jaką rolę - deklarowaną i rzeczywistą - odgrywają dziś martyrologiczne obiekty dark tourismu i jakich "aktorów społecznych" one przyciągają. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of the article is to present and review chosen Poznań's "tourist attractions" along with the characteristics of their historical and cultural-social potential. The author took into consideration some forts (Winiary, VII,, VIII, IX VIIa, IXa) and numerous war camps (POW, punitive, concentration, internment, resettlement, investigation, death) and places of battles and executions, where or in their immediate vicinity, recreational-sports areas, routes and tourist trails were situated (e.g. Poznań Fortress Trail). The article is an attempt to answer the question, what role - declared and real - do martyrological objects play in dark tourism today and what "social actors" do they attract. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mroczna turystyka; Turystyka kulturowa; Turystyka martyrologiczna

EN

Dark tourism; Cultural tourism; Martyrdom tourism

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 4
• Strony: 7--25

Twórcy

autor

Tomasz Sahaj

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

Bibliografia

• Ariès P., 2011, Człowiek i śmierć, przeł. E. Bąkowska, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa
• Augé M., 2012, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, przeł. R. Chymkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Baumann G., 2012, Poznań '45. Bastion nad Wartą, t. 1, Pomost, Poznań
• Baumann G., 2013, Poznań '45. Bastion nad Wartą, t. 2, Pomost, Poznań
• Bączyk J., Bilski A., 2005, Na stoku Cytadeli Poznańskiej. Przewodnik po cmentarzach, Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, Poznań
• Berbeka J. red., 2012, Turystyka martyrologiczna w Polsce na przykładzie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Proksenia, Kraków
• Biały R., 2011, Status społeczny gladiatorów w starożytnym Rzymie, "Kultura Fizyczna", nr 1-4, s. 1-8
• Białuński G., red., 2003, Fortyfikacje jako atrakcje turystyczne, Wydawnictwo PWSZ, Giżycko
• Biesiadka J., Gawlak A., 2016, Twierdza Poznań. Mapa fortyfikacji i garnizonu, Pracownia JB72, Poznań
• Bogacki M., 2010, O współczesnym ożywianiu przeszłości - charakterystyka odtwórstwa historycznego, "Turystyka Kulturowa" nr 5, s. 2-27
• Bojarski P., 2016, Juni, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań
• Bojarski P., 2017, Obóz dla volksdeutschów i AK, "Gazeta Wyborcza", z 19.06.2017, s. 4
• Bojarski P., 2017a, Znamy nazwisko co drugiej ofiary, "Gazeta Wyborcza" dod. Poznań, z 2-3.09.2017, s. 5
• Bosiacki S., Śniadek J., Hołdera-Mielcarek B., Majchrzak K., 2011, Rozwój rynku turystycznego Poznania w latach 2000-2030, Bogucki Wydawnictwo Naukowe i AWF, Poznań
• Buczkowska K., 2008, Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Buczkowska K., Malchrowicz-Mośko E., 2012, Etyczne dylematy turystyki kulturowej, "Turystyka Kulturowa", nr 12, s. 42-55
• Cynarski W.J., 2017, Czas wolny, turystyka i rekreacja w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków
• Chylińska D., 2006, Formy ekspozycji i udostępnienia turystycznego obiektów militarno-wojskowych z czasów II wojny światowej. Rozwiązania polskie a praktyka europejska, "Folia Turistica", nr 17, s. 77-98
• Chylińska D., 2013, Pole bitwy jako przedmiot zainteresowania i przystosowania turystycznego - zarys problematyki, "Turystyka Kulturowa", nr 11, s. 6-16
• Czabański A., 2011, Elementy aktywizacji społeczności lokalnej na przykładzie rejonu Główna w Poznaniu, [w:] A. Czabański (red.), Wybrane aspekty pracy socjalnej, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 97-107
• Czabański A., 2015, Wspomnienia mieszkańców Junikowa z wydarzeń ze stycznia i lutego 1945 roku. Analiza socjologiczna, Pomost, Poznań
• Czaja D., 2010, Gdzieś dalej, gdzie indziej, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Dann G.M.S., Seaton A.V., red., 2001, Slavery, Contested Heritage and Thanatourism. The Haworth Hospitality Press, New York
• Dann M.S.G, Seaton A.V., 2001, Slavery, Contested Heritage and Thanatourism, "International Journal of Hospitality & Tourism Administration", Vol. 2, nr 3-4, s. 1-29
• Dann M.S.G, Seaton A.V., red., 2002, Slavery, Contested Heritage and Thanatourism, Routledge London
• Döllner H., 2012, Fort Strotha (VIIa). Walki na odcinku "Zachód" i ucieczka z twierdzy, Pomost, Poznań
• Fabiańska B. red., 2010, Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Muzeum Martyrologii Wielkopolan - Fort VII. Muzeum "Armii Poznań". Muzeum uzbrojenia. Muzeum Powstania Poznańskiego - czerwiec 1956, Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, Poznań
• Foucault M., 2005, O innych przestrzeniach. Heterotopie, przeł. A. Rejmak-Majewska, "Teksty Drugie", nr 6, s. 117-125
• Godlewski G., Zelech M., red., 2015, Turystyka kontrowersyjna na współczesnym rynku podróży - formy uwarunkowania, skutki, AWF Warszawa, Wydział Turystyki i Zdrowia, Biała Podlaska
• Gołembski G., red., 2011, Wpływ autostrady Warszawa-Berlin na rozwój turystyki w regionie, Wydawnictwo PWSZ, Sulechów
• Grant M., 1987, Gladiatorzy, przeł. T. Rybowski, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź
• Guttmann A., 1978, From Ritual to Record. The Nature of Modern Sport, Columbia University Press, New York
• Hoff L., Hoff K., 2006, Fortyfikacje. Ukryte piękno: wystawa fotograficzna, Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, Poznań
• Jaeger W., 2001, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. M. Plezia i H. Bednarek, Fundacja Aletheia, Warszawa
• Jamroziak W. red., 1984, Fort VII w Poznaniu. Miejsce Pamięci Narodowej, Muzeum Fortu VII, Poznań
• Jastrząb Ł., Lubierska J., 2017, Ofiary terroru i działań wojennych 1939-1945 zarejestrowane w księgach zgonów Urzędu Stanu Cywilnego w Poznaniu, PAN, Biblioteka Kórnicka, Kórnik
• Jerzakowska B., 2016, Posłuchać obrazów, Wydawnictwo Rys, Poznań
• Jędrysiak T., Mikos von Rohrscheidt A., 2011, Militarna turystyka kulturowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Poznań-Warszawa
• Jurkiewicz P., 2014, Fort VII. Niemiecki nazistowski obóz w Poznaniu. Przewodnik, Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, Poznań
• Kalder D, 2008, Zagubiony kosmonauta. Zapiski antyturysty, przeł. M. Ignaciak, P. Siemion, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Kapica R., Grymanowski J., 2015, Nielegalne wejścia do czarnobylskiej strefy wykluczenia. Wybrane zachowania etyczne stalkerów, [w:] G. Godlewski, M. Zalech (red.), Turystyka kontrowersyjna na współczesnym rynku podróży - formy uwarunkowania, skutki, AWF Warszawa, Wydział Turystyki i Zdrowia, Biała Podlaska, s. 315-323
• Karalus M, 2009, Kernverk 1945. Historia zdobywania Cytadeli Poznańskiej, Pomost, Poznań
• Karalus M., 2011, Luboń 1945. Przełamanie obrony Festung Posen, Pomost i Vesper, Poznań
• Karalus M., Krzyżaniak M., 2010, Poznań 1945. Bitwa o Poznań w fotografiach i dokumentach, Pomost i Vesper, Poznań
• Kazimierczak M. red., 2013, Sport i turystyka, uwarunkowania historyczne i wyzwania współczesności, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Kazimierczak M. red., 2014, Etyczny wymiar podróży kulturowych, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Kazimierczak M. red., 2016, Inspiracje sportem w turystyce kulturowej, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Komsta A., 2013, Problem dark tourism i jego możliwości w Polsce, "Turystyka Kulturowa", nr 2, s. 46-65
• Koper S., 2011, Życie prywatne i erotyczne w starożytnej Grecji i Rzymie, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa
• Korba R., 2016, Niemiecki obóz w Płaszowie 1942-1945: przewodnik historyczny, Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa-Kraków
• Kowalczyk A., 2009, Turystyka historyczno-militarna, [w:] K. Buczkowska, A. Mikos von Rohrscheidt (red.), Współczesne formy turystyki kulturowej, AWF, Poznań, s. 286-312
• Królikowski J.T., Rylke J., 2010, Społeczno-kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią", Wydawnictwo SGGW, Warszawa
• Lanzmann C., 1990, J'ai enquêté en Pologne, [w:] M. Deguy (red.), Au sujet de Shoah. Le film de Claude Lanzmann, Belin Éditeur, Paris, s. 289-298
• Lawin M., Stasiak A., 2009, Obiekty historyczno-wojskowe, [w:] A. Stasiak (red.), Geografia turystyki Polski. Przewodnik do ćwiczeń krajoznawczych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 127-148
• Libicki M., Wryk R. red., 2004, Zbrodnie niemieckie w Wielkopolsce w latach 1939-1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• Lipoński W., 2012, Historia sportu na tle rozwoju kultury fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Łuczak J., 2007, Wielkopolska. Przewodnik turystyczny, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań
• Mechikoff R., 2014, A History and Philosophy of Sport and Physical Education: From Ancient Civilizations to the Modern World, McGraw-Hill, New York
• Mechikoff R., Estes S., 1993, A History and Philosophy of Sport and Physical Education. From the Ancient Greeks to the Present, W.C. Brown & Benchmark Publishers, Madison
• Mikos von Rohrscheidt A., 2009, Polska: największe muzeum fortyfikacji na wolnym powietrzu w aspekcie rozwoju turystyki kulturowej, "Turystyka Kulturowa", nr 2, s. 20-48
• Molski P., 2003, Zasoby poforteczne w Polsce jako potencjał turystyczny, [w:] G. Białunski (red.), Fortyfikacje jako atrakcje turystyczne, Giżycko, s. 15-25
• Olejnik K., 1982, Z wojennej przeszłości Poznania. Od X do schyłku XVIII wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• Olszewski M., 1973, Straty i martyrologia ludności polskiej w Poznaniu 1939-1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• Paterczyk Z., Ziółkowska A., 2000, Obóz karno-śledczy w Żabikowie 1943-1945. Przewodnik po ekspozycji stałej, Muzeum Byłego Obozu Karno-Śledczego w Żabikowie, Luboń
• Pilichowski C. red., 1979, Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, PWN, Warszawa
• Plenzler A., 2016, Wielkopolska. Katalog atrakcji turystycznych, Wielkopolska Organizacja Turystyczna, Poznań
• Poczta J., 2008, Turystyka militarna jako przejaw nowej formy aktywności turystycznej w Polsce, [w:] W. Staniewska-Zątek i in. (red.), Turystyka i rekreacja jako formy aktywności społecznej, Wielkopolska Wyższa Szkoła Turystyki i Zarządzania, Poznań, s. 139-146
• Polak B., Jakubiak T.A. red., 1988, Poznańskie fortyfikacje, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
• Przewodnik po fortyfikacjach Poznania, 2016, Wydawnictwo Poznańskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej, Poznań
• Przewodnik po fortyfikacjach Poznania, 2017, Wydawnictwo Poznańskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej, Poznań
• Roszak J., 2015, Miasteczko zagłady. Tanatoturystyka młodzieży do byłych niemieckich obozów, [w:] G. Godlewski, M. Zalech (red.), Turystyka kontrowersyjna na współczesnym rynku podróży - formy uwarunkowania, skutki, AWF Warszawa, Wydział Turystyki i Zdrowia, Biała Podlaska, s. 296-307
• Rybicka E., 2011, Pamięć i miasto. Palimpsest vs pole walki, "Teksty Drugie", nr 5, s. 201-211
• Sahaj T., 2004, Człowiek - istota śmiertelna. Filozofia, religia, medycyna, sport, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Sahaj T., 2015, Miejsce kaźni i straceń, rekreacji i sportu. Tereny zielone wokół jeziora Rusałka w Poznaniu, "Turystyka Kulturowa", nr 10, s. 21-37
• Sahaj T., 2017, Przestrzeń turystyczna w kontekście rewitalizacji miasta: forty w Poznaniu. Studium krytyczne, [w:] D. Orłowski (red.), Przestrzeń turystyki kulturowej, WSTiJO, Warszawa, s. 241-258
• Sarzyńska A., 2017, Wyjazdy tanatoturystyczne - głęboka potrzeba oswojenia tematu śmierci czy kolejny produkt gospodarki doznań, [w:] Sztuka podróżowania, czyli turysta w świecie kultury, Uniwersytet Opolski, Opole, w druku
• Scruton R., 2017, Zielona filozofia. Jak poważnie myśleć o naszej planecie, przeł. J. Grzegorczyk, R.P. Wierzchosławski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań
• Seaton A.V., 1996, Guided by the dark: From thanatopsis to thanatotourism, "International Journal of Heritage Studies", nr 2(4), s. 234-244
• Sendyka R., 2013, Pryzma - zrozumieć nie-miejsce pamięci, [w:] D. Czaja (red.), Inne przestrzenie, inne miejsca, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, s. 278-299
• Shallcross B., Nycz R. red., 2011, The Effect of Palimpsest. Culture, Literature, History, Peter Lang Publishing, Frankfurt am Main
• Skutecki J., 2007, Poznańskie fortyfikacje, Biblioteka Uniwersytecka, Poznań
• Słapek D., 2010, Sport i widowiska w świecie antycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Snyder T., 2015, Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, przeł. B. Pietrzyk, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa
• Stach E., 2015, Wykorzystanie potencjału militarno-historycznego dla potrzeb turystyki na przykładzie Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w województwie małopolskim, "Turystyka Kulturowa", nr 5, s. 39-54
• Stone P.R., 2008, Sharpley R., Consuming dark tourism: A thanatological perspective, "Annals of Tourism Research", nr 35(2), s. 574-595
• Stone P.R., 2012, Dark Tourism and Significant other Death: Towards a model of morality meditation, "Annals of Tourism Research", nr 39(2), s. 1565-1587
• Stryjkowski K., 2006, Obozy i więzienia poznańskie 'dla jeńców wojennych i ludności niemieckiej w 1945 roku, "Kronika Wielkopolski", nr 3 (119), s. 55-66
• Stryjkowski K., 2013, Poznań '45. Ostatni rok wojny i pierwszy rok odbudowy, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań
• Studium uwarunkowań rozwoju przestrzennego aglomeracji poznańskiej, 2012, Centrum Badań Metropolitalnych UAM, Poznań
• Ślusarczyk J.M., 2017, Horyzonty geograficzne starożytnych turystów greckich, "Turystyka Kulturowa" nr 4, s. 42-58
• Tanaś S. 2009, Tanatoturystyka, [w:] K. Buczkowska, A. Mikos von Rohrscheidt (red.), Współczesne formy turystyki kulturowej, t. 1, Wydawnictwo AWF, Poznań, s. 266-285
• Tanaś S., 2008, Przestrzeń turystyczna cmentarzy: wstęp do tanatorurystyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Tanaś S., 2013, Tanatorurystyka. Od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Uzasadnienie do uchwały nr XCIX/1120/IV/2006 Rady Miasta Poznania z dnia 11 lipca 2006 r. w sprawie 'uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu Gospody Targowej w Poznaniu', www.bip.poznan.pl/bip/uchwaly/xcix-1120-iv-2006,14651 [30.08.2017]
• Vovell M., 2008, Śmierć w cywilizacji Zachodu: od roku 1300 po współczesność, przeł. T. Swoboda, M. Ochab, M. Sawiczewska-Lorkowska, Wydawnictwo Słowo / obraz terytoria, Gdańsk
• Wipszycka E., Odwieczna natura kibica, "Gazeta Wyborcza" dod. "Magazyn" z 17.04.1998, s. 34-35
• Zigler A., 1995, Ewakuacja obozu w Żabikowie w 1945 roku, "Kronika Wielkopolski", nr 2 (73), s. 20-31
• Żyto A., 2018, Gry turystyczne jako narzędzie promocji dziedzictwa militarnego Poznania, "Turystyka Kulturowa", nr 1, s. 26-46