3i - polskie ścieżki industrializacji (1918-1989): propozycja weryfikacji ich efektywności ekonomicznej i społecznej użyteczności

• Autorzy: Roman Macyra

Warianty tytułu

3i - Polish Industrialization Paths (1918-1989): the Proposal for the Verification of Their Economic and Social Efficiency

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel - Po roku 1918, już w nowych okolicznościach politycznych, ujawnił się w różnych odsłonach stan krajowej gospodarki, będący pozostałością dziedzictwa zaborowego z jednej strony i wynikających z tego różnych pozytywnych i negatywnych okoliczności oraz z drugiej strony, wskazujący w jakiś sposób na dotychczasowy potencjał przedsiębiorczości skumulowany w społeczeństwie. Wynik tego bilansu był jednoznacznie negatywny i stosownie do warunków zostały zainicjowane różne projekty rządowe, celem których była zmiana struktury gospodarczej państwa. Zwrócenie uwagi na efekty polityki gospodarczej państwa w odniesieniu do poniesionych nakładów, od momentu odzyskania niepodległości, jest propozycją być może innego, ale właśnie w kontekście ekonomicznej efektywności, podejścia do oceny działań państwa w tym zakresie. Towarzyszy temu świadomość odmienności ustrojowej i systemowej określającej zarówno cele, jak i efekty kolejnych polityk gospodarczych państwa, gdzie uprzemysłowienie kraju stanowiło nadrzędny priorytet. Metodologia badania - Analiza została oparta na studiach danych statystycznych i opracowań naukowych i źródłowych pod kątem ich interpretacji do sformułowanej tezy o związkach między nakładami i efektami. Wynik - Wstępne wyniki, przeprowadzone na zbyt małej ilości poddanych analizie wskaźników ekonomicznych, sygnalizują jedynie kierunek ewentualnych dalszych studiów. Zwracają uwagę na dyskusyjność końcowych ocen, jeśli opiera się ona tylko na miarach ilościowych. Wskazuję na konieczność, być może, rozważenia innych potencjalnych pól korelacji pomiędzy końcowymi efektami a użytymi w tym celu nakładami. Oryginalność/wartość - Odmienność polega na tym, że prawie wszystkie prezentacje wskaźników ekonomicznych pokazują, że w poszczególnych ścieżkach industrializacji odnotowano progres gospodarczy, ale czy rzeczywiście w stosunku do poniesionych nakładów ów efekt był jednak pozytywny - na to właśnie staram się zwrócić tym tekstem uwagę. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose - After 1918, in the new political circumstances, the state of the national economy revealed itself in different variations, on one hand, as a remnant of the military heritage and the resulting various positive and negative circumstances, and on the other hand, somehow pointing to the existing entrepreneurial potential accumulated in the society. The result of this balance was clearly negative and in accordance to the conditions, various governmental projects were initiated, the purpose of which was to change the economic structure of the state. Paying attention to the effects of the state's economic policy in the context of the expenditure incurred since the moment of regaining independence is perhaps a different proposal, but precisely in the context of the economic effectiveness of the assessment of these state actions. This is accompanied by the awareness of the systemic diversity that defines both the goals and the effects of these economic policies. Research methodology - The analysis was based on the studies of statistical data and scientific and source studies in terms of their interpretation to the formulated thesis about the relationship between inputs and outcomes. Finding - Preliminary results, which stems from too few analyzed economic indicators, only indicate the direction of possible further studies. They emphasize to the debatability of the final assessments if they are based only on quantitative measures. I point to the possible necessity, to consider other potential fields of correlation between the final effects and the outlays used for this purpose. Originality/value - The difference is that almost all presentations of economic indicators show that in all the individual industrialization paths an economic progress has beed noted, but was this effect, in fact, was positive in relation to the expenditure incurred - this is what I am trying to draw attention to in this text. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Uprzemysłowienie; Efektywność ekonomiczna; Dobrobyt społeczny

EN

Industrialization; Economic efficiency; Social welfare

• Czasopismo: Optimum : studia ekonomiczne
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 1(95)
• Strony: 46--71

Twórcy

autor

Roman Macyra

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Acemoglu D., Robinson R.J., 2014, Dlaczego narody przegrywają. Źródła władzy, pomyślności i ubóstwa, Wydawnictwo Zysk i S- ka, Poznań.
• Beskid L., 1980, Mechanizmy kształtowania konsumpcji w społeczeństwie polskim, [w:] Problemy kształtowania socjalistycznego sposobu życia, Sufin Z. (red.), IPPM-L KC PZPR, Warszawa.
• Bobrowski C., 1985, Wspomnienia ze stulecia, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
• Bocheński A., 1972, Rzeczpospolita księgowych, [w:] Polski problem nr 1, Lewandowicz Z. (red.), PIW, Warszawa.
• Bożyk P., 1975, Inwestycje jako podstawowy materialny czynnik społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, [w:] Edukacja ekonomiczna: problemy polityki gospodarczej PRL, Grosman A. (red.), Książka i Wiedza, Warszawa.
• Bożyk P., 1983, Marynia i rzeczywistość, czyli anatomia polskiego kryzysu, PIW, Warszawa.
• Bożyk P. (red.), 1988, Raporty dla Edwarda Gierka, PWE, Warszawa.
• Brzozowski M.S., 1973, Jan Józef Ignacy Łukasiewicz, "Polski Słownik Biograficzny", Kraków, t. XVII, http://biogramy.pl/a/biografia/jan-jozef-ignacy-lukasiewicz [data wejścia: 18.06.2018].
• Bugaj R., 1988, Przyczyny ogólne blokady strukturalnej, [w:] Reforma - restrukturyzacja - otwieranie gospodarki, Trzeciakowski W. (red.), "Studia i Materiały", z. 10, PAN INE, Warszawa.
• Bywalec C., 1986, Wzrost gospodarczy a przemiany poziomu życia społeczeństwa polskiego w latach 1945-1980, AE, Kraków.
• Czerwiński M., 1978, Elementy stylów życia ludności miejskiej. Aspekty ogólne i znamienne zróżnicowania, [w:] Styl życia. Przemiany we współczesnej Polsce, Siciński A. (red.), PWN, Warszawa.
• Drozdowski M.M., 1963, Polityka gospodarcza rządu polskiego 1936-1939, PWN, Warszawa.
• Drozdowski M.M., 2015, Historia Centralnego Okręgu Przemysłowego: geneza, budowa, wizja przyszłości, opinie, Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom.
• Felbur S., Połeć W., 1986, Rozwój i przemiany strukturalne w przemyśle, "Studia i Materiały IGN", z. 24.
• Fukuyama F., 2012, Historia ładu politycznego. Od czasów przedludzkich do rewolucji francuskiej, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
• Galbraith K.J., 1979, Ekonomia a cele społeczne, PWN, Warszawa.
• Giza-Poleszczuk A., 1991, Uspołeczniona przyroda i zneutralizowane społeczeństwo, [w:] Co nam zostało z tamtych lat - społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, Marody M. (red.), ANEKS, Londyn.
• Glikman P., 1987, Reprodukcja majątku trwałego w Polsce. Diagnoza kryzysu i kierunki rozwiązań systemowych, PWE, Warszawa.
• Gorzelak G., 1988, Regionalne zróżnicowanie zjawisk kryzysowych w Polsce w latach 19751985, "Z prac Zakładu Badań Statystyczno-Ekonomicznych", GUS, z. 169.
• Górski M., 1976, Analiza dynamiki płac i wydajności pracy w przemyśle polskim w latach 1962-1970, [w:] Ekonomiczne i społeczne problemy spożycia, Beskid L., Sufin Z. (red.), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Grabski W., 1928, Konjunktura, kryzysy i rozwój gospodarczy, "Ekonomista", t. 3.
• Jarosińska M., Kulpińska J., 1978, Czynniki położenia klasy robotniczej, [w:] Kształt struktury klasowej. Studia do syntezy, Wesołowski W. (red.), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Jarosz A., 2010, Wzrost w warunkach niewoli, [w:] Polskie osiągnięcia gospodarcze, Kaliński J. (red.), Wydawnictwo Profesjonalne i Akademickie, Warszawa.
• Jarosz M., 1978, Zjawiska dezorganizacji społecznej związane z procesami industrializacji i urbanizacji, [w:] Procesy urbanizacji kraju w okresie XXX-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Turowski J. (red.), Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Kaliński J., 1994, Przemiany strukturalne w gospodarce polskiej w latach 1956-1980, [w:] Elita władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1956-1981, Wójcik P. (red.), UW, Warszawa.
• Kaliński J., 1995, Gospodarka Polski w latach 1944-1989. Przemiany strukturalne, PWE, Warszawa.
• Kaliński J., 2017, Fazy wzrostu gospodarki polskiej po 1918 roku, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 1 (85).
• Karpiński A., 1979, Industrializacja Polski i jej dotychczasowe etapy, [w:] 35 lat gospodarki Polski Ludowej, Secomski K. (red.), PWE, Warszawa.
• Karpiński A., Rakowski M., 1960, Podstawowe problemy socjalistycznej industrializacji w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Kieniewicz S., 1959-1960, Agenor Gołuchowski, "Polski Słownik Biograficzny", Kraków, t. VIII, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/agenor-goluchowski-namiestnik, [data wejścia: 18.06.2018].
• Kieniewicz S., 1982, Historyk a świadomość narodowa, Czytelnik, Warszawa.
• Kieniewicz S., 1982a, O etyce zawodu historyka, [w:] Historyk a świadomość narodowa, Kieniewicz S., Czytelnik, Warszawa.
• Kieniewicz S., 1982b, Problem pracy organicznej 1840-1890, [w:] Historyk a świadomość narodowa, Kieniewicz S., Czytelnik, Warszawa.
• Kieniewicz S., 1984, Między postawą romantyczną a pozytywizmem, "Twórczość", nr 11.
• Kieniewicz S., 1994, Leon Sapieha, "Polski Słownik Biograficzny", Kraków, t. XXXV, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/leon-sapieha-marszalek [data wejścia: 18.06.2018].
• Kim, S.K., 1991, The Korean miracle (1962-1980) Revisited: Myth and Realitoes in Strategy and Development, https://www3.nd.edu/~kellogg//publications/workingpapers/ WPS/166.pdf [data wejścia: 11.06.2018].
• Kolarska-Bobińska L., 1984, Centralizacja i decentralizacja. Decyzje, władza mity, Ossolineum, Wrocław.
• Kopański Z., 1984, Polityka socjalistycznej industrializacji w Polsce w latach 1950-1970, WSP, Słupsk.
• Koryś P., 2018, Błędne koło polskiego rozwoju, https://www.kongresobywatelski.pl/ idee-dla-polski-kategoria/bledne-kolo-polskiego-rozwoju [data wejścia: 22.01. 2018].
• Kożuchowski J., 1938, Przebudowa gospodarcza Polski, Towarzystwo Pracy Społeczno-Gospodarczej, Warszawa.
• Landau Z., 1985, Główne tendencje rozwoju gospodarczego Polski Ludowej, [w:] U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, Müller A. (red.), PWN, Warszawa.
• Landes D., 2003, Kultura przesądza o wszystkim, [w:] Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, Harrison L.E., Huntington S.P. (red.), Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Lijewski T., 1978, Uprzemysłowienie Polski 1945-1975, PWN, Warszawa.
• Luszniewicz J., 2010, Druga Rzeczpospolita. Wzrost podporządkowany integracji i modernizacji gospodarczej, [w:] Polskie osiągnięcia gospodarcze, Kaliński J. (red.), Wydawnictwo Profesjonalne i Akademickie, Warszawa.
• Luszniewicz J., 2012, Cechy i rodzaje industrializacji, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 3(57).
• Markiewicz W., 1962, Społeczne procesy uprzemysłowienia. Kształtowanie się zakładów produkcyjnych w konińskim rejonie górniczo-energetycznym, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Matuszak G., 1988, Kryzysy społeczno-polityczne w procesie budowy socjalizmu w Polsce Ludowej, ANS, Warszawa.
• Między modernizacją a marnotrawstwem - o gospodarce PRL, rozmowa B. Polak z K. Madejem, s. 12, http://www.niniwa22.cba.pl/komunizm_gospodarka_prl_ipn.htm [data wejścia: 26.07.2017].
• Mencwel A., 1997, Przedwiośnie czy potop. Studium postaw polskich w XX wieku, Czytelnik, Warszawa.
• Minc H., 1949, Wytyczne sześcioletniego planu rozwoju i przebudowy gospodarczej Polski, [w:] Osiągnięcia i plany gospodarcze, referat wygłoszony w dniu 18 grudnia 1948 r. podczas Kongresu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Minkiewicz A., 1994, Zjawiska patologii społecznej w Polsce w latach 1956-1980, [w:] Elita władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1956-1981, Wójcik P. (red.), UW, Warszawa.
• Morawski W., 1979, Industrializacja socjalistyczna w Polsce: doktryna, system decyzji, zjawiska spontaniczne, [w:] Kierowanie w społeczeństwie. Analiza socjologiczna, Morawski W. (red.), PWN, Warszawa.
• Morawski W., 1980, Strategia narzuconej industrializacji a społeczeństwo, "Studia Socjologiczne", nr 4.
• Musiał W., 2013, Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918-2004, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
• Müller A., 1985, Przyspieszony wzrost gospodarczy w latach 1971-1975 a proporcje wzrostu w trzydziestoleciu 1950-1980, [w:] U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, Müller A. (red.), PWN, Warszawa.
• Ossowski S., 1957, Struktura klasowa w społecznej świadomości, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Łódź.
• Pajestka J., 1975, Determinanty postępu: czynniki i współzależności rozwoju społeczno-gospodarczego, PWE, Warszawa.
• Podgórecki A., Kurczewski J., Kwaśniewski J., Łoś M., 1971, Poglądy społeczeństwa polskiego na moralność i prawo (wybraneproblemy), Książka i Wiedza, Warszawa.
• Secomski K., 1967, Na progu drugiego etapu uprzemysłowienia, "Nowe Drogi", nr 5.
• Secomski K., 1969, Przemiany struktury gospodarczej Polski w okresie pięćdziesięciolecia 1918-1968, [w:] Droga przez półwiecze. O Polsce lat 1918-1968, Kieniewicz S. (red.), PIW, Warszawa.
• Staniszkis J., 1979, Typologia technik kierowania w organizacji, [w:] Kierowanie w społeczeństwie. Analiza socjologiczna, Morawski W. (red.), PWN, Warszawa.
• Tarkowski J., 1994, Sprawność gospodarcza jako substytut legitymizacji władzy w Polsce powojennej, [w:] Socjologia świata polityki. Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym. Socjologia świata polityki, t. 1, Tarkowski J., Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Tarkowski J., 1994a, Polski kryzys a model ,,błędnego koła zacofania" G. Myrdala, [w:] Socjologia świata polityki. Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, t. 1, Tarkowski J., Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Tarkowski J., 1994b, Populizm, [w:] Socjologia świata polityki. Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, t. 1, Tarkowski J., Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Tarkowski J., 1994c, Klasa średnia, [w:] Socjologia świata polityki. Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, t. 1, Tarkowski J., Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Trzeciakowski W., 1980, Problemy otwierania gospodarki, [w:] Problemy planowania i polityki społeczno-gospodarczej. Księga dla uczczenia dorobku naukowego i działalności gospodarczej Kazimierza Secomskiego, Chołaj H., Domański M.R., Gajczyk Z., Jagielski M., Łukaszewicz A., Pajestka J., Rachwalski J., Rączkowski S., Szczepański J. (red.), PWE, Warszawa.
• Werblan A., 1998, Dyskusja. Konsekwencje wprowadzenia ustroju socjalistycznego: przeszłe, dzisiejsze, przyszłe, [w:] Do i od socjalizmu. Dwa przełomy w ciągu półwiecza w Polsce, Siciński A. (red.), Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Wereszycki H., 2013, List do S. Kieniewiczą z dn. 19.06.1978 r, [w:] Korespondencja Stefan Kieniewicz - Henryk Wereszycki 1947-1990, Orman E., Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Woś A., 1979, Związki rolnictwa z gospodarką narodową, PWRiL, Warszawa.
• Wyka K., 1984, Życie na niby. Pamiętnik po klęsce, Wydawnictwo Literackie, Kraków- Wrocław.
• Zawistowski A., 2010, Polska Ludowa. Wzrost podporządkowany doktrynie politycznej, [w:] Polskie osiągnięcia gospodarcze, Kaliński J. (red.), Wydawnictwo Profesjonalne i Akademickie, Warszawa.
• Zawiślak A., 1979, Wybór zadań planistycznych w makrosystemie, [w:] Kierowanie w społeczeństwie. Analiza socjologiczna, Morawski W. (red.), PWN Warszawa.
• Żarnowski J., 2015, Recenzja monografii: Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918-2004, Musiał W., Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013 (Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej), ss. 320, "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych", nr 75.

Identyfikatory

DOI

10.15290/oes.2019.01.95.04