Modele przestrzeni miejskiej złożonych układów osadniczych - na przykładzie konurbacji katowickiej

• Autorzy: Anna Runge , Jerzy Runge

Warianty tytułu

Urban space Models of Complex Settlement Systems - a Case Study of the Katowice Conurbation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiot niniejszych rozważań stanowią procesy zachodzące w złożonym układzie osadniczym konurbacji katowickiej oraz w przestrzeni wewnątrzmiejskiej jej wybranych ośrodków. Celem opracowania jest wykazanie konsekwencji wybranych procesów dla kształtowania się relacji w strukturze przestrzennej miasta pomiędzy jej wymiarem funkcjonalnym, morfologicznym a demograficzno- -społecznym w kontekście zachowania względnej równowagi bądź pojawiania się dysharmonii. Jednocześnie podjęto próbę opracowania modelowego ujęcia przestrzeni złożonego układu osadniczego - zarówno względnie zrównoważonej strukturalnie, jak i strukturalnie zróżnicowanej. W pierwszej części opracowania analizie poddano przeobrażenia przestrzeni wewnątrzmiejskiej dokonujące się pod wpływem zarówno historycznych przemian, jak i procesów zainicjowanych wraz z transformacją ustrojowo-gospodarczą po 1989 roku: likwidacji i restrukturyzacji obiektów przemysłowych, pojawiania się nowych działalności gospodarczych i ich preferencji lokalizacyjnych, różnicowania się zmian w obszarach śródmiejskich, ujawniania się przestrzeni podzielonych i niechcianych, kreowania ośrodków wiodących w przemianach oraz występowania zjawiska suburbanizacji. Wykazano przy tym różnice w przebiegu tych procesów ujawniające się w dośrodkowym formowaniu się układu osadniczego konurbacji katowickiej, bipolarności wiodących ośrodków dominujących nad sąsiadami, pustoszeniu obszarów centralnych miast i dużym znaczeniu suburbanizacji wewnętrznej. W drugiej części artykułu zaproponowano model kształtowania się przestrzeni wewnątrzmiejskiej ośrodków złożonego układu w warunkach wieloaspektowych zmian wywołanych przez te procesy. W modelu względnej równowagi przestrzeni miejskiej chodzi o zachowanie względnie zharmonizowanego układu relacji w strukturze przestrzennej miasta w ujęciu funkcjonalnym, morfologicznym i demograficzno- -społecznym. Opracowano także model względnie zrównoważonej strukturalnie przestrzeni całego układu konurbacyjnego oraz model względnie zróżnicowanej strukturalnie przestrzeni tego układu.(abstrakt oryginalny)

EN

Processes occurring in the complex settlement system of the Katowice conurbation and in the inner-town space of its selected centres are the subject of the present study, whose aim is to show the effect of selected processes on shaping the relationship within the spatial structure of a town, between its functional, morphological and demographic and social dimensions in the context of maintaining a relative balance or the appearance of disharmony. Apart from that, an attempt has been made to develop a model approach to the space of a complex settlement system - which is relatively structurally balanced as well as structurally diverse. In the first part of the paper, an analysis of transformations of the inner-town space has been carried out. The transformations take place both in processes of historical changes and in those initiated by economic and political transformations, such as: liquidation and restructuring of industrial plants; appearance of new business activities and their preferred locations; differentiation of changes in the central areas of towns; appearance of divided and unwanted spaces; creation of centres which are leaders of transformations and occurrence of the phenomenon of suburbanization. At the same time, differences in the course of those processes have been pointed out. They emerge in the centripetal formation of the settlement system of the Katowice conurbation, bipolarity of the leading centres dominating over their neighbours, abandoning of the central areas of the towns and great significance of the internal suburbanization. In the second part of the paper, a model of shaping the inner-town space of complex system centres in conditions of multi-faceted changes caused by such processes, has been proposed. The model of the relative balance of the urban space is to maintain a relatively harmonized system of relations in the spatial structure of a town in functional, morphological, demographic and social terms. A model of the structurally balanced space of the entire conurbation system and a model of the structurally diverse space of the system have also been developed.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Aglomeracje miejskie; Środowisko miejskie; Miasto; Obszar metropolitalny

EN

Urban agglomerations; Urban environment; City; Metropolitan area

• Czasopismo: Studia Miejskie
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 35
• Strony: 83--101

Twórcy

autor

Anna Runge

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

autor

Jerzy Runge

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Blotenvogel, Hans. 1983. Die Städte system in Nordrhein-Westfalen. In: Westfalen und angrenzende regionen, Hrsg. Karl-Friedrich Schreiber, Peter Weber, Festschrift zum 44. Deutschen Geographentag in Münster 1. Padeborn: Verlag F. Schöningh: 71-104.
• Castells, Manuel. 1982. Kwestia miejska. Warszawa: PWN.
• Chmielewska, Marta. 2016. Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 3544. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Długoborski, Wacław. 1967. Kształtowanie się Zagłębia Górnośląskiego (próba analizy ekonomiczno- -przestrzennej). Śląski Kwartalnik Historyczny, 1-2, 109-127.
• Dragan, Weronika. 2016. Przemiany funkcjonalno-przestrzenne Starego Miasta w Mysłowicach w latach 1913-2013, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 3475. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Gwosdz, Krzysztof. 2014. Pomiędzy starą a nową ścieżką rozwojową. Mechanizmy ewolucji struktury gospodarczej i przestrzennej regionu tradycyjnego przemysłu na przykładzie konurbacji katowickiej po 1989 roku. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
• Kantor-Pietraga, Iwona. 2007. Zróżnicowanie przestrzenne struktur ludnościowych w miastach województwa katowickiego w latach 1978-1988. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 2461. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Kantor-Pietraga, Iwona, Robert Krzysztofik i Jerzy Runge. 2011. Problem rynku jako przestrzeni publicznej w wybranych miastach konurbacji katowickiej. W: Przestrzeń publiczna miast, XXIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, red. Iwona Jażdżewska, 97-112. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Klasik, Andrzej. 2019. Nowa urbanizacja regionu miejskiego. W: Nowa urbanizacja na starym podłożu. red. Krzysztof Gasidło, Andrzej Klasik, Rafał Muster, 9-24. Katowice: Wyd. Uniwersytet Ekonomiczny.
• Kondratiew, Nikolai. 1925. Bolszyje cikły koniunktury - cikły koniunktury, t. 1. Moskwa: Wyd. Mysl.
• Krzysztofik, Robert. 2016. Kształtowanie się układu osadniczego Sosnowca. W: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje, t. 2, red. Antoni Kazimierz Barciak, Andrzej Tadeusz Jankowski, 148-162. Sosnowiec: Muzeum w Sosnowcu.
• Lester, Kurtz. 2003. Universities and local systems of innovation: a strategic approach, Workshop on High Tech Business: Clusters, Constrains and Economic Development, Robinson College, Cambridge, 28 May 2003.
• Liszewski, Stanisław i Wiesław Maik. 2000. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 19: Osadnictwo. Poznań: Wyd. Kurpisz.
• Maik, Wiesław. 1992. Podstawy geografii miast, Toruń: Wyd. UMK.
• Maik, Wiesław. 2012. Podstawy teoretyczno-metodologiczne studiów geograficzno-miejskich. Studium z metodologii geografii miast. Bydgoszcz: Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki.
• Matlovič, René, Vladimir Ira, Ludek Sýkora i Zdenek Szczyrba. 2001. Procesy transformacyjne struktury przestrzennej miast postkomunistycznych (na przykładzie Pragi, Bratysławy, Ołomuńca oraz Preszowa). W: Miasto postsocjalistyczne - organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, XIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, red. Iwona Jażdżewska, 9-22. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Nowak-Lenartowska, Alina. 1973. Osiedla przyzakładowe jako problem urbanistyczny regionu na przykładzie GOP. Warszawa: PWN.
• Runge, Anna. 2014. Medium size towns within the structure of socio-economic links in Katowice conurbation. In: Small and Medium Towns' Attractiveness at the Beginning of the 21st Century, eds. Agnieszka Kwiatek-Soltys, Hélène Mainet, Krzysztof Wiedermann, Jean-Charles Edouard, 115-132. Clermont- -Ferrand: Presses Universitaires Blaise Pascal, collection CERAMAC.
• Runge, Anna. 2018. Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno- -ekonomicznego - przykład Katowic. Studia Miejskie, 32, 35-46.
• Runge, Anna i Jerzy Runge. 2015. Modele przestrzeni społecznej złożonych układów osadniczych (wybrane aspekty teoretyczno-empiryczne). W: Miasto w badaniach geografów, red. Maria Soja, Andrzej Zborowski, 207-226. Kraków: Wyd. Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Runge, Jerzy. 1996. Struktura rynku pracy regionu tradycyjnego i jego otoczenia na przykładzie województwa katowickiego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1592. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Runge, Jerzy. 2015. Problemy wzrostu i rozwoju złożonych układów osadniczych. Studia Miejskie, 20, 9-21.
• Runge, Jerzy. 2018. Przeobrażenia funkcjonalno-przestrzenne miast tradycyjnego regionu społeczno- -ekonomicznego - wymiar teoretyczny. Studia Miejskie, 32, 21-33.
• Runge, Jerzy, Robert Krzysztofik i Tomasz Spórna. 2011. Cechy specyficzne umiastowienia województwa śląskiego na przełomie XX i XXI wieku. W: Koncepcje i procesy badawcze geografii, red. Kazimierz Marciniak, Krzysztof Sikora, Dariusz Sokołowski, 251-264. Bydgoszcz: Wyd. Wyższej Szkoły Gospodarki.
• Sitek, Sławomir i in. 2013. Społeczno-gospodarcze oraz przestrzenne kierunki zmian regionalnego oraz lokalnych rynków pracy województwa śląskiego. Sosnowiec: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Spórna, Tomasz. 2012. Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim. Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 72. Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi. Uniwersytet Śląski.
• Spórna, Tomasz. 2018. The suburbanisation process in a depopulation context in the Katowice conurbation, Poland. Environmental & Socio-economic Studies, 6(1), 57-72.
• Spórna, Tomasz i Weronika Dragan. 2013. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym centralnej części Sosnowca w latach 1993-2012. Acta Geographica Silesiana, 13, 71-86.
• Tkocz, Maria. 2001. Restrukturyzacja przemysłu regionu tradycyjnego, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1998. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• Werwicki, Andrzej. 1973. Struktura przestrzenna średnich miast ośrodków wojewódzkich w Polsce. Prace Geograficzne, 101, Instytut Geografii PAN. Wrocław: Ossolineum

Identyfikatory

DOI

10.25167/sm.1256